سوء استفاده از حق وتو در سازمان ملل از عوامل نقض صلح است

سيد حسين رضواني روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار ايرنا ابراز اميدواري كرد تا با اجراي كامل برنامه اصلاح‌ سازمان ملل (UN Reform) زمينه تبعيض‌ زدايي عملي و در رأس آن از بين رفتن، كم‌رنگ شدن يا توزيع عادلانه استفاده از مزيت وتو فراهم شود.
وي ادامه داد: تدبيري بايد انديشه شود تا نمايندگاني از كشورهاي در حال توسعه نيز بتوانند به عنوان اعضاي دائم جديد شوراي امنيت به جرگه برخورداران از مزيت وتو بپيوندند.
وي يكي ديگر از راهكارهاي اجراي كامل برنامه اصلاح سازمان ملل را تقويت و ارتقاي نقش مجمع عمومي سازمان ملل دانست و گفت: بر اساس مندرجات منشور سازمان ملل متحد، تا زماني كه شوراي امنيت درگير رسيدگي به موضوعي در ارتباط با صلح و امنيت جهاني است، ساير اركان سازمان از رسيدگي همزمان به آن موضوع منع شده‌اند.
وي افزود: در قالب برنامه اصلاح سازمان ملل مي‌توان در وضعيت‌هايي كه شوراي امنيت بنا به دلايل و منافع ملي هر يك از كشورهاي عضو دائم در مغايرت با وظايف ذاتي و بر مبناي ملاحظات سياسي اقدام به فعل بازدارنده يا ترك فعل بازدارنده كند، مجمع عمومي سازمان ملل بتواند بيش از گذشته و به صورت فعالانه با طرح و رسيدگي مستقيم موضوع در جلسه عمومي (Plenary) خود به آن پرداخته و با تصويب قطعنامه ولو با رأي‌گيري و ايجاد فشار سياسي قابل توجه بين‌المللي گامي در جهت صيانت از صلح و امنيت بين‌المللي بردارد.
رضواني با بيان اينكه فراگيري، حاكيمت اصول دموكراسي، تنوع فرهنگي، بردباري و زمامداري شايسته اصولي است كه امروزه اجزاي پارادايم جديد و حاكم در عرصه بين المللي را تشكيل مي دهد، گفت: زمان آن رسيده است كه پارادايم و سياست مبتني بر قدرت به ويژه در سازمان ملل و شوراي امنيت آن تغيير كند و جاي خود را به پارادايم گفت و گو، اعتدال، برابري و انصاف بدهد تا بدين ترتيب همه اعضاي جامعه بين المللي بتوانند در فرايند تصميم سازي هاي اساسي در حوزه موضوعات مربوط به صلح و امنيت بين المللي مشاركت داشته باشند.
وي عملكرد سازمان ملل متحد در برقراري صلح در كشورهاي درگير جنگ را ضعيف عنوان كرد و افزود: در همين راستا معتقديم كه اصول و رويكردهاي سياست قدرت ‌محور بر تصميم هاي حاكم بوده است؛ عملكرد شوراي امنيت در بسياري از نقاط جهان مثل افغانستان و عراق براي توقف جنگ و برقراري صلح و امنيت موفق و قابل قبول نيست.
سفير سابق جمهوري اسلامي ايران در نروژ ادامه داد: اگرچه به ظاهر صلح وجود دارد ولي سايه شوم جنگ همواره بر سر مردمان اين كشورها حاكم بوده و آنان را از برخورداري از همه مواهب جامعه‌اي با صلح پايدار محروم كرده است.
رضواني عملكرد شوراي امنيت در ارتباط با هشت سال جنگ تحميلي عراق عليه ايران را نمونه ديگري از شكست سازمان ملل در انجام رسالتي كه منشور برعهده آن گذاشته است، دانست.
رئيس گروه مطالعات حقوق، سياسي و بين المللي وزارت امور خارجه با تاكيد بر اينكه بدون وجود توسعه پايدار و حمايت و ارتقاي حقوق بشر، صلح جهاني امكان پذير نيست، گفت: توسعه اقتصادي كشورها، بدون شناسايي حق توسعه مردم همان كشور، محقق نمي‌شود و اگر قرار باشد صلح پايدار برقرار شود، مبناي آن بايد توسعه عادلانه كشورها باشد.
رضواني بر ضرورت عمل به تعهدات بين المللي از سوي كشورهاي عضو سازمان ملل متحد تاكيد كرد و افزود: به خصوص كشورهاي صاحب نفوذ و داراي قدرت سياسي، نظامي، اقتصادي و تكنولوژيكي بايد ملزم و پايبند به تعهدات بين‌المللي‌ باشند و مسئولانه رفتار كنند.
سفير سابق ايران در نروژ با انتقاد تند از وضع تحريم هاي ناجوانمردانه عليه برخي كشورها، اظهار كرد: در اسناد بين‌‌المللي تصريح شده است كه تحريم‌ها نبايد با اصول بين‌المللي حقوق بشر ناسازگار باشد.
وي ادامه داد: بر اين اساس تحريم ها نبايد موجب متوقف شدن يا فلج كردن توسعه يك كشور شود و چنانچه اين اتفاق بيافتد، يكي از پايه‌ها و عوامل اصلي صلح و امنيت پايدار از بين مي رود و به همين اعتبار هرگونه تحريم به عنوان عامل نقض حقوق بشر محكوم است.
وتو' در ادبيات لاتين به معناي 'ممنوع مي كنم' است؛ اين كلمه براي لغو يكطرفه يك قانون به كار مي رود و به اين ترتيب وتو قدرت نامحدودي است كه مي تواند سبب جلوگيري از (نه تصويب) تغييرات خاص شود.
در منشور سازمان ملل متحد هرگز كلمه اي به نام 'وتو' قيد نشده است و در حقيقت جهت تصويب يك قطعنامه در شوراي امنيت و اجراي آن بايد 9 راي از 15 راي اعضاي شورا، شامل 5 عضو دائم و 10 عضو غير دائم، موافق باشد اما در منشور سازمان ملل متحد اين عبارت صريحا ذكر شده است كه ' آراي همه اعضاي دائم شوراي امنيت بايد موافق قطعنامه مطروحه باشند.'
اين بدان معناست كه در صورت مخالفت يكي از اعضاي دائم با يك قطعنامه و صدور راي مخالف عليه آن، قطعنامه مذكور به اصطلاح 'وتو' شده است.
حق وتوي اعضاي دائم شوراي امنيت همواره مورد انتقاهاي فراواني بوده است و در واقع اتحاد جماهير شوروي سابق و آمريكا با استفاده گسترده از حق وتو، نظام وتو را تا حدود زيادي بي اعتبار كرده اند.
در حال حاضر، بسياري از پيش نويس هاي قطعنامه ها به دليل تهديد به استفاده از حق وتو توسط يكي از اعضاي دائم، حتي به شوراي امنيت ارائه نمي شوند.
در دوران جنگ سرد، اتحاد جماهير شوروي استفاده از حق وتو را تقريبا حق طبيعي و منطقي خود مي دانست و در سال هاي اخير نيز آمريكا به منظور حفاظت از دولت اسرائيل در مقابل انتقادها يا تلاش هاي بين المللي براي مهار تحركات نظامي آن به صورت مكرر از حق وتو استفاده كرده است.
3214/ 3072
** خبرنگار: شاهين سپهراد ** انتشار دهنده: عليرضا فولادي