«ولی اله سیف» روز جمعه در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا ضمن تشریح ریشه های شكل گیری و رشد موسسه های غیرمجاز و مهمترین اقدام های دولت یازدهم در برخورد با آنها خاطرنشان كرد، موسسه های غیرمجاز از دولت های پیش به دولت یازدهم به ارث رسیده است اما برخی موضوع را سیاسی كرده اند و اظهارنظرهایی می كنند كه موانعی را بر سر راه ساماندهی به وجود می آورد.
وی توضیح داد، بانك مركزی برای ساماندهی برخی از این موسسه ها از خطوط اعتباری خود استفاده كرده است كه می توان به انحلال موسسه ثامن الحجج اشاره كرد؛ برای حل این مشكل 2 هزار و 200 میلیارد تومان (22 هزار میلیارد ریال) از منابع بانك مركزی پرداخت كردیم و حدود 2 هزار و 200 میلیارد تومان دیگر را تعهد كردیم كه پرداخت كنیم.
به گفته سیف، در موضوع تعاونی منحله فرشتگان نیز تاكنون متناسب با دارایی های شناسایی شده این تعاونی، مبالغی را برای سپرده گذاران به صورت خط اعتباری در نظر گرفتیم. اختصاص این خطوط اعتباری با هدف تسریع در پرداخت سپرده سپرده گذاران انجام شده است.
متن كامل این گفت و گو در ادامه آمده است؛
** موسسه های غیرمجاز در دهه های 1370 و 1380 شكل گرفتند
ایرنا: ریشه شكل گیری و رشد موسسات غیرمجاز چیست؟
سیف: همانگونه كه بارها گفتم موسسه های غیرمجاز موضوعی است كه از دولت های قبل به ارث رسیده و من و همكارانم در بانك مركزی وارث این وضعیت نابسامان بوده ایم. در واقع سابقه تشكیل اینگونه موسسات به طور عمده به دهه های 1370 و 1380 بر می گردد. در آن زمان وزارت تعاون، مجوزهایی را با عنوان تعاونی اعتبار صادر كرد. همچنین نیروی انتظامی، مجوزهایی برای صندوق های قرض الحسنه می داد.
«متاسفانه برخی افراد سودجو با در دست داشتن این مجوزها از نهادهای غیرمرتبط، به فعالیت هایی اقدام كردند كه باعث نابسامانی در سال های اخیر شد. این افراد در فضایی كه با سوء استفاده از اعتماد عمومی و نبود نظارت از سوی مسئولان و نهادهای ذیربط همراه بود، فعالیت محدود خود را به فعالیتی عمده و شبه بانكی تبدیل كردند و هر روز بر حجم آن افزودند.»
«مردم و سپرده گذاران نیز بی خبر از همه چیز با سپرده گذاری در این موسسات باعث گسترش ابعاد فعالیت آنها شدند و این فعالیت ها به دلیل نبود ساز وكار درست در مدیریت سپرده های جمع آوری شده، نه تنها به سمت سودآوری نرفتند بلكه هر روز از حجم پول و امانتی كه در دستشان بود، كاسته شد.»
** اعطای سود به سپرده های قبلی با سپرده های جدید، منابع غیرمجازها را به باد داد
ایرنا: شیوه مدیریت در اینگونه نهادها چگونه بود؟
سیف: از آنجا كه موسسان و سهامداران موسسات غیرمجاز، تخصصی در اداره امور بانكی نداشتند فقط با روش های غیرمعمول و با استفاده از وعده های دروغ و سودهای فریبنده، اقدام به جذب سپرده كردند. گردانندگان موسسه های غیرمجاز با وعده سود بالاتر به سپرده ها و اعطای سود به سپرده های قبلی از محل سپرده های جدید بر حجم زیان خود انباشتند و با این كار، درصد زیادی از اصل سپرده های نزد خود را به باد دادند.
** كسی پیش بینی نمی كرد فعالیت این موسسات در آینده مشكل ساز شود
ایرنا: چرا بانك مركزی جلوی فعالیت آنها را در سال های قبل نگرفت؟
سیف: برخی مشكلات از جمله نبود سازو كار قانونی برای مقابله با موسسات غیرمجاز و نبود برخی هماهنگی ها بین نهادهای ناظر، باعث گسترش حجم فعالیت آنها شد. در واقع در زمان شروع فعالیت، این موسسات و صندوق ها مجوزهایی از وزارت تعاون و نیروی انتظامی گرفته بودند و كسی پیش بینی نمی كرد فعالیت آنها در آینده چه مشكلاتی را در بازار پولی و بانكی كشور ایجاد خواهد كرد؛ تا اینكه در سال 1383 با هدف جلوگیری از گسترش فعالیت غیرمجازها و مشكلاتی كه در نظام پولی و بانكی كشور به وجود می آوردند، قانون تنظیم بازار غیرمتشكل پولی تصویب و به موجب این قانون، ادامه فعالیت آنها بدون كسب مجوز از بانك مركزی ممنوع شد.
** اقتدار بانك مركزی در برخورد با غیرمجازها/ برخی موضوع را سیاسی كرده اند
ایرنا: رویكرد دولت یازدهم در برخورد با این موسسات و ساماندهی آنها چگونه بوده است؟
سیف: بانك مركزی در دولت یازدهم از همان ابتدای شروع كار دولت با حساسیت كامل به موضوع ورود كرد. با تلاش های صورت گرفته در دولت یازدهم و لوایح ارائه شده در اواخر سال 1395 قوانینی از جمله «قانون احكام دائمی برنامه‌های توسعه كشور» و «قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران» در مجلس شورای اسلامی تصویب شد كه این قوانین، اختیارات قابل توجهی به بانك مركزی داد و با این اختیارات، بانك مركزی می تواند با اقتدار بیشتر، از فعالیت غیرمجازها و ایجاد مؤسسات غیرمجاز جدید جلوگیری كند.
«در یكی از موارد، براساس قانون احكام دائمی برنامه‌های توسعه كشور، همه اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از دولتی و غیردولتی از قبیل سازمان ثبت اسناد و املاك كشور، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی مكلف به همكاری با بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران هستند.»
«با اتكا به این پشتوانه قانونی، بانك مركزی با هدف سلامت مالی و پایداری هرچه بیشتر شبكه بانكی كشور، بهبود روش‌های بانكداری، نظارت دقیق‌تر بازار پول و در نهایت صیانت از سپرده‌های هموطنان، موضوع را با جدیت پیگیری كرده و خواهد كرد. به طور قطع ادامه فعالیت در امور پولی و بانكی بدون مجوز و نظارت بانك مركزی قابل قبول نیست.»
«لازم به یادآوری است كه خوشبختانه اكنون همراهی و هماهنگی مناسبی میان بانك مركزی، قوه قضاییه، نیروی انتظامی و سایر نهادهای ناظر برای ساماندهی بازار غیرمتشكل پولی وجود دارد اما متاسفانه، برخی، موضوع را سیاسی كرده اند و اظهارنظرهایی می كنند كه موانعی را بر سر راه ساماندهی به وجود می آورد.»
«البته مشكل از آنجا ناشی می شود كه این افراد اطلاعات كافی درباره ساماندهی و تعیین تكلیف ندارند و با اغراض سیاسی، سعی می كنند موضوع را به گونه ای دیگر جلوه دهند.»
** حمایت و همكاری همه دستگاه ها در ساماندهی غیرمجازها
ایرنا: به هماهنگی بین نهادهای ناظر اشاره كردید. آیا قوای سه گانه بر محوریت بانك مركزی در این موضوع تاكید دارند؟
سیف: بله. خوشبختانه با پشتوانه مواد قانونی مصوب، بانك مركزی محوریت ساماندهی موسسات غیرمجاز را بر عهده دارد؛ جلسه هفته جاری ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی نیز به موضوع موسسات غیرمجاز با تمركز بر شرایط تعاونی غیرمجاز فرشتگان اختصاص داشت. در این جلسه معاون نظارتی بانك مركزی، گزارش مشروحی ارائه كرد و اقدامات انجام شده با هماهنگی قوه قضاییه و نیروی انتظامی به استحضار حاضران رسید. در این جلسه كه نمایندگان همه دستگاه ها و قوای سه گانه حضور داشتند مقرر شد بانك مركزی به طور جدی مدیریت برخورد با موسسات غیر مجاز و ساماندهی آنها را دنبال كند و همه دستگاه ها، حمایت و همكاری كامل را داشته باشند.
** صیانت از سپرده های مردم با اختصاص خطوط اعتباری نتناسب با دارایی موسسات
ایرنا: به نظر شما، در این موقعیت، بانك مركزی چگونه می تواند از سپرده های مردمی صیانت كند؟
سیف: این موضوع از وظایف اصلی بانك مركزی است و ورود به موضوع توقف فعالیت غیرمجازها در بازار پول نیز با این هدف صورت گرفته است. در واقع فعالیت غیرمجازها باعث برخی ناهماهنگی ها از جمله در نرخ سود سپرده ها و تسهیلات بانكی می شود. این موضوع در دل خود مشكلاتی را برای سپرده گذاران دارد. سودهای بالایی كه محل تحصیل آنها مشخص نیست به طور قطع ریسك هایی برای سپرده گذاران و مشتریان موسسات غیرمجاز به همراه خواهد داشت.
«بانك مركزی با ورود به موضوع و جلوگیری از فعالیت غیرمجازها تلاش می كند جلوی ضرر و خسارت بیشتر را به هر نحو ممكن بگیرد و از سپرده هایی كه حاصل زندگی هموطنان عزیز است و با عملیات خلاف و ندانم كاری هایی از سوی مدیران و مسئولان موسسات غیرمجاز با مشكل مواجه می شوند، صیانت كند.»
«در این خصوص می توان به خطوط اعتباری اشاره كرد كه در ساماندهی برخی از این موسسه های غیرمجاز در سال های اخیر توسط بانك مركزی اختصاص داده شده است.»
«در جریان انحلال موسسه ثامن الحجج و برای حل این مشكل 2 هزار و 200 میلیارد تومان از منابع بانك مركزی پرداخت كردیم و حدود 2 هزار و 200 میلیارد تومان دیگر را تعهد كردیم كه پرداخت كنیم.»
«همچنین در موضوع تعاونی منحله فرشتگان نیز تاكنون متناسب با دارایی های شناسایی شده این تعاونی، مبالغی را برای سپرده گذاران به صورت خط اعتباری در نظر گرفتیم. اختصاص این خطوط اعتباری با هدف تسریع در پرداخت سپرده سپرده گذاران انجام شده است.»
«البته این پرداخت ها در قبال دارایی های شناسایی شده موسسات منحله است و بانك مركزی نمی تواند بدون ضابطه و پشتوانه، منابعی را برای این موضوع تخصیص دهد؛ چرا كه هر گونه اقدامی از این دست از سوی بانك مركزی، به افزایش نقدینگی و تورم منجر شده و هزینه ای سنگین بر شهروندان تحمیل می كند.»
«بنابراین بانك مركزی مجاز به چنین كاری نیست. این اقدام با توجه به مشكلات تورمی كه به همراه دارد بر زندگی و رفاه تك تك مردم كشور اثرگذار است. قانون نیز در این خصوص به بانك مركزی اجازه نمی دهد پرداخت خارج از ضابطه داشته باشد.»
** تامین كسری دارایی ها نسبت به سپرده های فرشتگان به عهده سهامداران است
ایرنا: در مورد خاص تعاونی منحله فرشتگان، بانك مركزی چگونه از سپرده ها صیانت می كند؟
سیف: هدف اصلی بانك مركزی و مرجع قضایی در ساماندهی و تعیین تكلیف سپرده گذاران تعاونی منحله فرشتگان، احقاق حقوق سپرده گذاران است. در این خصوص همه دارایی‌های شناسایی شده و دارایی‌هایی كه در آینده شناسایی خواهد شد، تماما متعلق به سپرده گذاران خواهد بود و با همكاری و هماهنگی با مرجع قضایی تلاش خواهد شد، این اموال به عادلانه ترین شیوه قیمت گذاری و با حضور هیات تسویه تعاونی منحله فرشتگان و هیات مدیره موسسه كاسپین و با نظارت مرجع قضایی و بانك مركزی و در صورت لزوم نماینده‌ای از سپرده گذاران تعاونی منحله فرشتگان، اموال مذكور به كاسپین منتقل و از محل آنها وجوه سپرده‌گذاران پرداخت شود.»
«بدیهی است در مراحل اولیه، پرداخت‌ها به صورت علی الحساب بوده و در صورت شناسایی اموال و دارایی های جدید، مبالغ دیگری نیز علاوه بر علی الحساب پرداختی بین سپرده گذاران تقسیم می شود.»
«همچنین اگر در این مسیر، كسری وجود داشته باشد تامین كسری دارایی‌های موجود نسبت به سپرده ها بر عهده سهامداران است و باید از محل دارایی های خود، آن را تامین كنند و اموال احتمالی را كه به نفع خود از تعاونی منحله برداشت كرده اند، عودت دهند و دستگاه قضا در ارتباط با استیفای حقوق كلیه سپرده گذاران هرگونه اقدامی را كه لازم باشد، بر اساس موازین قانونی انجام خواهد داد.»
«مطمئناً تمام تلاش ما این خواهد بود كه نگذاریم در مسیر اختصاص دارایی ها و اموال سهامداران و مدیران تعاونی فرشتگان به سپرده گذاران، اختلالی ایجاد و یا خدای ناكرده، حیف و میلی صورت گیرد. در عین حال، پرداخت مرحله به مرحله سپرده های سپرده گذاران این تعاونی، از طریق شعب موسسه كاسپین كه به تازگی مجوز گرفته اند، با قوت ادامه خواهد یافت.»
** آمادگی بانك مركزی برای رفع ابهام های نمایندگان
ایرنا: در هفته جاری نامه ای از سوی نمایندگان مجلس به رئیس جمهوری برای حل مشكلات سپرده گذاران منتشر شد. در عین حال گفته شد طرح سوال از رئیس جمهوری هم دنبال می شود كه البته بعداً معاون پارلمانی رئیس جمهوری آن را تكذیب كرد. شما چه نظری دارید؟
سیف: لازم به توضیح است كه نسبت به نامه جمعی از نمایندگان محترم مجلس به رئیس جمهوری محترم، موضوع در رسانه ها به نحو دیگری منعكس شد كه متعاقب آن جناب آقای دكتر امیری توضیحاتی را كه نشان دهنده انعكاس نادرست مطلب بود، ارائه كردند.
«بانك مركزی با وقوف به جایگاه مجلس شورای اسلامی، دغدغه ها و حقوق نمایندگان محترم، همواره آمادگی لازم را برای رفع هر گونه سوءتفاهم و ابهام داشته و در زمینه اقدامات مربوط به ساماندهی موسسات غیر مجاز و مشكلات سپرده گذاران به دفعات اینجانب و همچنین همكاران ذیربط در كمیسیون اقتصادی توضیحات لازم را ارائه كرده ایم. علاوه بر این، بر حسب ضرورت سعی شده است از طریق اطلاعیه و مصاحبه، سپرده گذاران محترم را در جریان اقداماتی كه در شرف انجام است، قرار دهیم.»
«مقوله ساماندهی بی انضباطی های بازار غیرمتشكل پولی و تعیین تكلیف موسسات غیر مجاز با هدف جلوگیری از خسارت بیشتر به سپرده ها و سرمایه های مردم عزیزمان، یكی از اولویت های جدی بانك مركزی است و این بانك تلاش می كند با استفاده از همه ابزارها و همكاری سایر دستگاه های حاكمیتی و اتخاذ روش های مناسب، انضباط كامل را بر فعالیت های پولی و بانكی در كشور حاكم كند.»
«فكر می كنم برنامه فعلی بانك مركزی كه با همكاری موسسه اعتباری كاسپین در حال اجراست، در صورت همراهی سپرده گذاران محترم، بتواند به نحو مناسبی مشكلات را حل و فصل نموده و با حمایت مرجع قضایی به استیفای حقوق سپرده گذاران منجر شود.»
برای آگاهی از آخرین اخبار اقتصادی ایران و جهان با كانال اقتصادی ایرنا در تلگرام همراه شوید:
IRNAeco@
https://t.me/irnaeco
اقتصام ** 2025**1561** خبرنگار: لیلا جودی * انتشار:مژگان توانا
تهران- ایرنا- رئیس كل بانك مركزی با انتقاد از كسانی كه در موضوع ساماندهی موسسه های غیرمجاز سیاسی برخورد می كنند، تاكید كرد: بانك مركزی برای صیانت از سپرده های مردم، به تناسب دارایی های شناخته شده این موسسه ها، خطوط اعتباری به سپرده گذاران اختصاص می دهد.