انحلال 21 ميليون تن نمك در مخزن سد گتوند/ نگراني 85 هزار كشاورز خوزستاني از شورابه

به گزارش ايرنا مهدي زارعي شنبه در چهل و چهارمين جلسه شوراي حفاظت كيفي رودخانه كارون، در سالن شهيد رجايي استانداري، اظهار كرد: سد گتوند عليا آخرين سدي است كه امكان احداث آن بر روي رودخانه كارون وجود دارد و بلندترين سد سنگ ريزه اي منطقه با ظرفيت 4.5 ميليارد مترمكعب به شمار مي رود كه مشكل اصلي آن ساخته شدن روي سازند نمكي گچساران و انحلال نمك در آب مخزن سد است.
عضو هيات علمي دانشگاه شيراز افزود: اين مطالعه در سال 93 و به سفارش اداره كل محيط زيست خوزستان انجام شده و هدف آن بررسي منابع شوري و آلودگي در محدوده مخزن سد گتوند (فلزات سنگين و هيدروكربن هاي آلي) بوده است.
وي با اشاره به اندازه گيري پارامترهاي فيزيكوشيميايي آب مخزن در اعماق مختلف، ادامه داد: نتايج نشان مي دهد كه با افزايش عمق، خصوصيات آب مخزن به شدت دچار تغيير شده و شوري آن افزايش مي يابد به طوري كه شوري آب سطح مخزن در حدود يك هزار و 300 ميكروزيمنس است كه در عمق به 130 هزار ميكروزيمنس مي رسد كه بر اساس تعريف 'شورابه' تلقي مي شود و چندين برابر شوري آب درياست.
زارعي اظهار كرد: خاصيت آب هاي شور اين است كه بر اساس چگالي در اعماق مخزن تجمع پيدا مي كند و در سد گتوند نيز از عمق 40 متري مخزن، شوري آب افزايش مي يابد و شورابه در عمق 80 متري تجمع يافته است كه اين لايه شور مي تواند در آينده بيشتر شود.

*21 ميليون تن نمك در مخزن
زارعي با اشاره به بررسي عوامل احتمالي شوري آب مخزن سد گتوند تاكيد كرد: اين مطالعات اثبات كرد كه منشاء اصلي شوري، انحلال نمك سازند گچساران است.
وي با بيان اينكه بيش از 21 ميليون تن نمك در مخزن سد گتوند انحلال يافته است گفت: 86 درصد اين نمك بر اثر انحلال مستقيم سازند گچساران بوده است.
اين استاد دانشگاه تاكيد كرد: اين شوري بر اثر انحلال 20 سانتيمتر از سازند گچساران است و هنوز مقدار زيادي از اين نمك باقيمانده است كه به تدريج در آب حل خواهد شد.
وي افزود: عمده آب موجود در مخزن سد گتوند تحت اشباع است، به اين معني كه هنوز قابليت افزايش شوري وجود دارد.
زارعي اضافه كرد: نوسانات و حركت آب در مخزن سد همچنين لغزش بخش هايي از سازند و ريختن آن به درون مخزن عواملي هستند كه مي توانند انحلال را بيشتر كنند.
وي پيشنهاد كرد: شبيه سازي لايه بندي شوري در طي زمان و پيش بيني تغييرات شوري مخزن در آينده انجام شود.
زارعي با تاكيد بر پايش و رديابي تاثير افزايش شوري آب بر رودخانه كارون به ويژه تخليه شورابه از طريق لوله به كارون افزود: پايش كيفيت آب رودخانه كارون در پايين دست، كيفيت آب آبخوان هاي مجاور رودخانه در دشت خوزستان، كيفيت خاك هاي حوضه آبريز كارون در پايين دست و گونه هاي جانوري و گياهي به ويژه آبزيان در پايين دست رودخانه نيز بايد انجام شود.
وي در ادامه با اشاره به اجراي 'پتوي رسي' با عنوان طرح علاج بخشي گنبد نمكي در مخزن سد گتوند در سال هاي ابتدايي بهره برداري سد گفت: بر اساس گزارش هاي دريافتي اين طرح از همان روزهاي اول كارآيي نداشته و نتوانسته پاسخگوي مشكل باشد.
زارعي در پاسخ به اينكه آيا انتقال شورابه از مخزن سد مي تواند مشكل را حل كند اظهار كرد: به نظر نمي آيد كه اين طرح مشكلي را حل كند زيرا پايداري فعلي مخزن به دليل وجود آب شور و اشباع آن است و در صورت تخليه اين شورابه، مشكلات دوباره و شديدتر آغاز مي شود.

*در انتظار علاج بخشي
مشاور استاندار خوزستان در امور آب نيز در اين نشست بر تسريع در اجراي طرح علاج بخشي سد گتوند تاكيد كرد.
مهدي قمشي افزود: زمان مطالعات درباره سد گتوند به سر رسيده و اكنون وقت عمل است، زيرا نمي توان اجراي علاج بخشي سد را تا زمان تمام شدن عمر مردم خوزستان معطل كرد.
وي با بيان اينكه شركت آب و نيرو (مجري سد) هنوز مشكل سد گتوند را نپذيرفته اظهار كرد: اتفاقاتي كه در ساخت اين سد رخ داده باعث ايجاد شك و شبهه نسبت به مجري و شائبه دست داشتن در اين مشكلات را پيش آورده است.
اين عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران همچنين گفت: آمار سال 96 نتايج بهتري را ارائه كرده و نشان مي دهد كه نرخ انحلال نمك در مخزن سد كمتر شده است.

*85 هزار كشاورز تحت تاثير شورابه گتوند
رئيس سازمان جهاد كشاورزي خوزستان نيز در ادامه با ابراز نگراني از انحلال 21 ميليون تن نمك در مخزن سد گتوند گفت: 370 هكتار زمين كشاورزي از پايين دست سد گتوند تا آبادان قرار دارد كه تحت تاثير كيفيت آب اين سد هستند.
كيخسرو چنگلوايي افزود: 85 هزار بهره بردار كشاورزي نيز در اين حوضه فعاليت مي كنند.
وي تصريح كرد: راهكارهاي علاج بخشي به مديريت مخزن منتهي شده به اين معني كه اتفاقي نيفتاده و عملا آب شور دارد به پايين دست تخليه مي شود كه اين مساله لزوم تهيه يك گزارش براي شوراي حفاظت كارون را الزامي مي كند.
سد گتوند عليا، بلندترين سد خاكي كشور و آخرين سد روي رودخانه كارون است كه در25 كيلومتري گتوند در خوزستان قرار دارد.
كارشناسان مي گويند جانمايي اشتباه اين سد باعث شده كه سازند نمكي گچساران در مخزن سد قرار گيرد و انحلال نمك اين سازند باعث شور شدن آب مخزن و رودخانه كارون شده است. اين سد در سال 91 آبگيري شده است.
مطالعات علاج بخشي سد گتوند در سال 94 به موسسه آب دانشگاه تهران واگذار شده و اين موسسه گزارش خود را به سازمان مديريت و برنامه ريزي (كارفرماي مطالعات) ارائه داده اما با گذشت چندين ماه از تصويب مطالعات، تصميم نهايي در مورد سد گتوند اتخاذ نشده است. در اين مطالعات سد گتوند به عنوان يك خطاي ملي معرفي شده است.
مطالعاتي كه در شوراي حفاظت كارون ارائه شد با همكاري دانشگاه شيراز، دانشگاه علوم پزشكي اهواز، دانشگاه صنعتي اصفهان و يكي از دانشگاه هاي آلمان انجام شده است.
استاندار خوزستان در اين نشست گفت كه به دستور رئيس جمهور قرار است گزارشي از سد گتوند تهيه شود.
7151/6064
خبرنگار: نادره وائلي زاده** انتشار دهنده: محسن بهاروند