مهاجرت، راهی برای رسیدن به شغل و درآمد

مهاجرت پدیده ای آسیب زا محسوب می شود كه در عین جنبه ها و پیامدهای منفی پدیده ای است كه ظهور و بروز آن امری طبیعی در جامعه محسوب می شود.
مهاجرت به معنای جابه ‌جایی مردم از مكانی به مكانی دیگر برای كار یا زندگی است و افراد به دلیل دور شدن از شرایط یا عوامل نامساعد مانند فقر، بیماری، بیكاری، مشكلات اقتصادی و حتی به دلیل نبود امنیت مهاجرت می ‌كنند.
این پدیده یكی از چهار عامل اصلی تغییر و تحول جمعیت بوده و به دلیل ماهیت خود می تواند علاوه بر تغییرات دراز مدت و طولانی، آثار سریع و كوتاه مدت را نیز در تعداد و ساختار جمعیت و اقتصاد كشور ایجاد كند و خیلی زود تعادل یا عدم تعادل در جمعیت های تحت تاثیر خود به وجود بیاورد.
عوامل متعدد در بروز این پدیده از سوی جامعه شناسان و صاحبنظران مطرح می شود كه از آن جمله می توان به عدم توزیع متوازن امكانات رفاهی و تدوین برنامه های توسعه در روستاها، عدم تحقق توسعه درون زا در روستاها، نبود فرصت های شغلی و اشتغال در روستاها، زرق و برق های زندگی شهری، بی توجهی به اقتصاد روستا به ویژه كشاورزی و دیگر عوامل اشاره كرد.
در این میان اشتغال و وجود فرصتهای شغلی مناسب به ویژه حمایت از كشاورزی از اهمیت و حساسیت بیشتر در كنترل، كاهش و جلوگیری از ظهور و بروز این پدیده برخوردار است.
برنامه ریزی ها و سیاست های دولت در این راستا بسیار تاثیرگذار است و خراسان رضوی در این میان از استان های موفق در برداشتن گام های اولیه برای كنترل مهاجرت و حتی تحقق مهاجرت معكوس بوده است.

*نگاه دولت به توسعه درون زا در روستاست
مدیركل اجتماعی استانداری خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: مهاجرت پدیده ای است كه دارای مبداء و مقصد است و مبداء در این پدیده دارای ابعاد و ویژگی های فراری دادن افراد و در مقابل مقصد دارنده ویژگی های جذب كنندگی است.
سید كمال‌ الدین حسینی افزود: در اغلب سیاست های اجرا شده حتی در قبل از انقلاب نیز به دلیل برنامه ریزی بر اساس بودجه ها و درآمدهای نفتی، زمینه مهاجرت، بیشتر فراهم شده است.
وی اظهار كرد: نگاه به روستاها در دهه های گذشته توام با توسعه درون زا در روستا به معنای تقویت اشتغال و پایه اقتصادی در روستاها نبوده بلكه صرف ارائه خدمات در دستور كار قرار گرفته است.
وی گفت: توسعه زیربناها و خدمات در روستاها به تنهایی دردی از روستائیان كم نمی كند.
حسینی افزود: در این بین دولت یازدهم علاوه بر توسعه خدمات روستایی در بخش های راه و خدمات به اشتغال روستایی و حمایت از روستاها نیز توجه ویژه نشان داده است.
وی اظهار كرد: اندیشمندان جامعه شناسی در سال 1960 بهترین روش برای كاهش مهاجرت و آسیب های ناشی از آن را توجه به توسعه درون زا در روستاها اعلام كرده اند.
وی با اشاره به تاثیر همزمان خشكسالی و كشاورزی در ظهور پدیده مهاجرت گفت: پیش از این در زمینه ایجاد اشتغال روستایی كه بیشتر به حوزه كشاورزی باز می گردد و انجام كارهای علمی برای بهره وری مناسب از آب اقدام نشده بود اما در دولت یازدهم به این مهم توجه شد.
مدیر كل اجتماعی استانداری خراسان رضوی با اشاره به بیمه روستائیان در دولت یازدهم افزود: پرداخت وام اشتغال به روستائیان با بهره چهار درصد از دیگر سیاست های دولت برای كاهش مهاجرت روستائیان به شهرها و حتی مهاجرت معكوس بوده است.
وی بابیان اینكه تنها پرداخت یارانه موجب حمایت از روستائیان و ماندگار كردن آنان در روستاها نمی شود، اظهار كرد: پرداخت وام برای اشتغال در روستا موجب ترغیب افراد به فعالیت و ماندگاری آنان در روستا می شود.
وی با اشاره به افزایش خدمات و امكانات در اغلب روستاها، گفت: افزایش خدمات رسانی موجب ماندگاری روستائیان و جلوگیری از مهاجرت آنان نشد.
حسینی وجود سرمایه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را برای پیشرفت یك جامعه موثر دانست و افزود: در این میان در فقدان سرمایه فرهنگی به معنای ذخیره دانایی، نمی توان از توان و استعدادهای موجود بهره برد و این همان اتفاق نامباركی است كه در روستاها رخ داده است.
وی اظهار كرد: هم اكنون در كنار بحران آب به دلیل كمبود ذخیره دانایی در روستاها و یكپارچه نبودن زمین ها در حوزه آبرسانی به روستا مشكل وجود دارد و همین امر موجب افزایش هدر رفت آب و عدم استفاده صحیح از این مایه حیات برای توسعه كشاورزی شده است.
وی گفت: مدیریت آب در روستاها برای توسعه كشاورزی، جایگزینی محصولاتی كه نیاز كمتر به آب دارند و توجه دولت به توسعه درون زا از مسائلی بوده كه مورد توجه دولت یازدهم قرار گرفته است.

* حاشینه نشینی، معضل زائیده مهاجرت
مدیركل اجتماعی استانداری خراسان رضوی با بیان اینكه حاشیه نشینی از معضلات و آسیب هایی است كه گریبانگیر كلانشهرهایی مانند مشهد شده است، افزود: زرق و برق زندگی شهری، وجود فرصت های شغلی بیشتر در مقایسه با روستا و افزایش ارائه خدمات در حاشیه شهرها موجب افزایش مهاجرت به این مناطق شده است.
وی اظهار كرد: همین روند موجب افزایش ارزش افزوده منازل در حاشیه شهرها و در نتیجه افزایش توجه و رغبت افراد برای سكونت در این مناطق می شود.
وی با اشاره به بیش از یك میلیون و 200 هزار حاشیه نشین در كلانشهر مشهد، گفت: ارائه خدمات به حاشیه شهرها برای مدیریت این مناطق است اما تلاش های دولت در توسعه درون زا در روستاها نمادی از برداشته شدن گام های اولیه برای كنترل پدیده مهاجرت است.
حسینی افزود: هم اكنون به نوعی بازگشت به روستاها را شاهد هستیم به گونه ای كه افراد بعد از بازنشستگی به روستاها باز می گردند و برخی نیز برای استفاده از تسهیلات اشتغال در روستاها مهاجرت معكوس را در برنامه خود دارند.
وی اظهار كرد: تداوم اجرای برنامه های دولت در توسعه درون زا در روستاها به مرور آثار مثبت و موثر خود را در كنترل پدیده مهاجرت نشان می دهد.

* توسعه خدمات زیربنایی در روستاها، جلوگیری از مهاجرت افسارگسیخته
استاندار خراسان رضوی نیز پیش از این گفته بود: توسعه خدمات زیربنایی در روستاها، باعث جلوگیری از مهاجرت افسار گسیخته روستائیان به حاشیه شهرها در این استان شده است.
علیرضا رشیدیان در حاشیه بازدید معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه كشور از مناطق حاشیه ای مشهد، افزود: از ابتدای استقرار دولت تدبیر و امید، اقدامات اساسی در حوزه توسعه خدمات عمرانی، ارائه خدمات زیربنایی و بهبود شرایط اقتصادی در روستاها صورت گرفته است.
وی اظهار كرد: این مهم، با هدف تحقق مهاجرت از شهرها به روستاها و پایداری جمعیت روستایی در این كانون های تولید، انجام شده است.
وی گفت: در كنار برخوردهای انتظامی و قضایی با ساخت و سازهای غیر مجاز در حاشیه شهر، طرح هایی تهیه شده كه در آن مسایل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و امنیتی در نظر گرفته شده و با همكاری دستگاه های اجرایی، نهادهای عمومی و سازمان های مردم نهاد در حال انجام است.

* ارتباط معنادار میان مهاجرت و كشاورزی
رئیس سازمان جهاد كشاورزی خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: هر زمان كه دولت ها به بخش كشاورزی توجه كرده اند، روند مهاجرت كاهش داشته و هر زمان كه اقتصاد بخش كشاورزی نامناسب بوده شاهد افزایش مهاجرت از روستاها بوده ایم.
مجتبی مزروعی افزود: به همین دلیل طی دهه گذشته به خاطر كاهش قیمت محصولات كشاوری، افزایش هزینه های تولید و قیمت نهاده ها و ماشین آلات كشاورزی با افزایش مهاجرت مواجه بوده ایم.
وی اظهار كرد: این وضعیت در شرایطی است كه در كنار مشكلات و افت بخش كشاورزی برخی درآمدهای غیر قابل قیاس با بخش كشاورزی از جمله در بورس، زمین، ساخت و ساز و موسسات مالی موجب شد موج مهاجرت در دهه گذشته افزایش یابد.
وی گفت: از زمانی كه درآمدهای بورس، زمین و ساخت و ساز كاهش یافت در كنار برخوردهای مناسب با ساخت و سازهای غیر مجاز حاشیه شهر، ساخت و ساز فاقد مجوز در این مناطق متوقف شده است.
مزروعی افزود: از طرفی توجه دولت یازدهم به بخش اقتصاد روستا و كشاورزی با تخصیص اعتبارات آب و خاك، افزایش قیمت محصولات كشاورزی، كاهش هزینه تولید و نهاده ها موجب افزایش ماندگاری روستائیان در روستا و كاهش مهاجرت آنان شده است.
وی اظهار كرد: با اقدامات چند سال اخیر دولت شاهد كاهش مهاجرت از روستا به شهر هستیم.
وی گفت: ادامه این روند و تقویت بخش كشاورزی موجب علاقه مندی افراد به محیط روستا و تحقق مهاجرت معكوس می شود.
مزروعی ادامه داد: برقراری اقتصاد مطمئن و پایدار در روستاها می تواند در جذب روستائیان به روستا و ادامه فعالیت در بخش كشاورزی موثر باشد.

* رشد 1.8 درصدی اشتغال بخش كشاوری در خراسان رضوی
رئیس سازمان جهاد كشاورزی استان خراسان رضوی با تاكید بر توسعه تكنولوژی و انتقال صنایع از جمله صنایع بسته بندی و فرآوری به روستاها گفت: به جای راه اندازی كارخانه در شهرها و حضور كارگران روستایی در این واحدها باید كارخانه ها در روستاها ایجاد شوند تا موجب افزایش اشتغال در روستا و تقویت بنیه اقتصاد روستا گردد.
وی افزود: علاوه بر توجه به بخش كشاورزی و ایجاد اشتغال در روستاها باید اعتبارات ویژه در مرمت و بازسازی قنوات تخصیص یابد تا شاهد احیای كشاورزی در مناطق خسارت دیده از خشكسالی باشیم.
وی اظهار كرد: پرداخت بیمه محصولات كشاورزی نیز در این استان روند مطلوب دارد و تاكنون مجموع خسارت ها تا اوایل سال 95 پرداخت شده است.
مزروعی گفت: طی سالهای 93 تا 95 در مجموع اشتغال در بخش كشاورزی استان 1.8 درصد رشد داشته است.
وی افزود: در سال 1392 از مجموع 7070 روستای استان 3500 روستا دارای سكنه بوده اند كه این رقم تاكنون افزایش نداشته و همین نكته جای بسی امیدواری است.

* 1.3 درصد جمعیت روستایی در 200 روستا
مدیر كل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: مهاجرت پدیده ای زاییده توسعه و مدرنیته است كه باعث خالی شدن روستاها و گرایش روستائیان به زندگی در شهر و شهرنشینی شده است.
وحید قربانی افزود: افزایش جذابیت زندگی مرفه در شهرها و جذابیتهای اقتصادی برای سرمایه گذاری در نواحی شهری، ارتقای سطح روابط اجتماعی و گسترش اینترنت، كاهش سرمایه گذاری در مناطق روستایی، خشكسالی و عدم ارتقای كیفیت محصولات كشاورزی از جمله دلایل مهاجرت هستند.
وی اظهار كرد: افزایش جمعیت شهرها از جمله مشهد با یك و نیم میلیون حاشیه نشین و بیشتر از نرخ رشد معمول بیانگر افزایش مهاجرت روستائیان به شهرهاست.
وی با بیان اینكه عمده جمعیت روستاها به ویژه روستاهای بزرگ واقع در اطراف شهرها سیال است، گفت: از سوی دیگر پدیده 2 سكونتی در اكثر مناطق رخ داده و اغلب روستائیان در فصل آمارگیری و سرشماری ساكن شهرها می شوند.
قربانی افزود: این عوامل دلیل اصلی كاهش جمعیت روستاییان در آمارهاست لذا نمی توان آمار دقیق از مهاجرت روستائیان به شهرها در استان خراسان رضوی ارائه كرد.
وی اظهار كرد: 1.3 درصد جمعیت روستایی این استان در 200 روستا ساكن هستند كه این موضوع بیانگر وجود روستاهای پرجمعیت است.
7496 / 6053 گزارشگر: آرزو جاودانی ** انتشار دهنده: محمد حسین علی مقدم