كودتاي 28 مرداد از منظر يك استاد دانشگاه: هدف كودتا مقابله با توسعه ملي كشور بود

«فرشاد مومني» روز پنجشبه در همايش تخصصي بحثي در باره پيامدهاي اقتصادي كودتاي 28 مرداد در موسسه مطالعات ديني و اقتصاد در تهران گفت: موضوع محوري كودتا بيش از اينكه اقدامي عليه يك دولت ملي باشد، عليه توسعه ملي كشور است و در واقع اين كودتا مي خواهد يك دولت ملي توسعه گرا را كنار بگذارد و تضمين هاي كافي براي استمرار مناسبات مبتني بر سطله ايجاد كند.
وي ادامه داد: ما همواره روي وجه سياسي، نظامي و امنيتي كودتا تمركز داريم و معمولا از وجه اقتصادي آن غافل هستيم. موضوع آزادسازي تجاري يك بار در قالب عهدنامه هاي تركمانچاي و گلستان به ايران تحميل شده و بارديگر با كودتاي 28 مرداد تكرار شد.
اين استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبايي ادامه داد: از طريق آزاد سازي واردات در دوره پس از كودتا، همه صنايع ملي جوان كشور هدف قرار گرفت و صرفه اقتصادي همه آنها را از بين رفت تا مناسبات نابرابر استمرار پيدا كند.
مومني بيان كرد: در شرايطي كه نابرابري شديد وجود داشته باشد، موضوع مهم استقلال ملي توهمي بيشتر نبود و امكان ندارد كه يك دولتي استقلال طلب و توسعه گرا باشد و نسبت به مسئله نابرابري هاي بسيار عميق بي تفاوت باشد.
وي تاكيد كرد: به نظر مي رسد به يك بازنگري بنيادي راجع به دانسته هاي خودمان در مورد تجربيات درخشان كوشش براي برون رفت از توسعه نيافتگي در قرن بيستم نياز داريم.
مومني با اشاره به اينكه ما متاسفانه جامعه مدني قدرتمندي نداريم، بيان كرد: در اين شرايط ، فرصت طلبي در اقتصاد رانتي خيلي بازار گرمي دارد و اين موضوع در حال حاضر پيوند غير متعارفي با حيطه ارتباطات و علم برقرار كرده است.
وي ادامه داد: ماجراي ملي شدن صنعت نفت پديده چند بعدي است و ابعاد خاصي از اين ماجرا به كلي ناديده گرفته مي شود و ابعاد خاصي نيز بيش از حد بزرگ شده است.
مومني افزود: در مورد مسايل پسا كودتا هم بايد دقت بيشتري كرد تا خوب پيوند بين اقتصاد و سياست برجسته شود و اينكه نمي شود استعمارگرها اهداف سياسي را دنبال كنند و از اهداف اقتصادي غافل باشند. هرچند اين موضوع جز بديهيات است اما ما در مورد اين بديهيات كار جدي نكرديم.
وي ادامه داد: اگر شباهت تاريخي كودتاي 28 مرداد با تجربه هاي تاريخي ديگر ايران رهگيري شود، شباهت هاي خيلي تكان دهنده اي پيدا مي شود كه به غالب آنها توجه كافي نشده است.
مومني افزود: در شرايطي كه خود كودتاچيان اصل كودتا را پذيرفته اند و اسناد سازماندهي براي آن منتشر كرده اند و «مادلين آلبرايت» وزير خارجه وقت آمريكا رسما از دولت ايران به دليل مشاركت كشورش در كودتا عذرخواهي كرد، ولي در ايران عزيزاني داريم كه آنها مي گويند چه كسي گفته اين رخداد تاريخي كودتا بوده و آن را به عنوان كودتا قبول ندارند.
اين استاد دانشگاه گريزي به موضوع قرارداد ايران با توتال فرانسه زد و گفت: مهمترين توجيه وزير نفت براي ناچيز بودن سهم طرف ايراني در قرارداد منعقده با توتال در اختيار نداشتن ارز است. اگر واقعا ارز براي ايران يك كالاي استراتژيك است، واقعا بايد آن را به شيوع فعلي تخصيص داد. چطور مي شود براي تامين نيازهاي مسافران آنتاليا، دبي و ارمنستان ارز داريم اما براي قدرت چانه زني شركت ايراني طرف قرارداد با توتال ارز نداريم.
وي ادامه داد: اين چه طرز تفكر در اداره كشور است كه اين همه مصارف لوكس ضد توسعه در كشور وجود دارد. استمرار اين وضعيت چه نسبتي با توسعه ملي و رفاه مردم و بنيه توليدي كشور دارد و چه نسبتي با منافع دلال ها، رباخوارها، واردات چي ها و تاجرباشي هاي مدرن دارد.
مومني افزود: ما براي واردات ميوه موز ارز داريم و عزيزان به كنسرت هاي كشور اطراف ايران بروند، ارز داريم، اما براي اينكه شركت ايراني قدرت چانه زني با همتاي خارجي پيدا كند، ارز نداريم.
اين اقتصاددان گفت: بنيه توليدي كشور دائما روبه استهلاك است و نسبت نابرابري ها به هيچ وجه با حساسيت بايسته همراه نيست و ما حساسيت و توجه به اين موضوعات نداريم.
وي افزود: مقايسه داده هاي سرشماري سال هاي 85 و 90 نكته هاي تكان دهنده دارد. در عرض شش سال نزديك به 600 ميليارد دلار از محل صادرات نفت، گاز و غيره نفت به اقتصاد وارد شده است اما خالص فرصت هاي شغلي ايجاد شده در بخش صنعت ايران منفي 415 هزار شغل است. خالص فرصت شغلي يعني جمع شغل هايي كه از بين رفتند و شغل هايي كه ايجاد شده اند.
عضو هيات علمي دانشگاه علامه اظهار كرد: اين بي سابقه ترين سطح تجربه شده صنعت زدايي در تاريخ اقتصادي ايران است. ما نظير اين را در كشور نداشتيم. اين اتقاق در زماني رخ داده كه ما در اوج درآمدهاي نفتي بوديم.
وي ادامه داد: تحريم ها هرگز در مورد كالاهاي لوكس و تجملي اعمال نشد. يعني ايران هرقدر سهل انگاري كند و تبع مصرف را دامن بزند هرگز مشمول تحريم نشده است.
مومي ادامه داد كه تمام تحريم هايي كه عليه ايران اعمال شده است بدون استثنا فلج كردن بنيه توليد ملي ايران را هدف گرفته است.
وي ادامه داد: يك اراده اي از سال 1376 تا امروز در كشور وجود دارد كه نشان دهد توانايي ملي در ايران در زمينه صنعت نفت صفر است و از دل آن توجيه كند كه چشم بسته قرار داد خارجي ببنديم.
مومني افزود: از روزي كه حسن روحاني برسركار آمد تا امروز صادرات نفت ايران بيش از دو برابر افزايش يافته است بدون اينكه مطلقا شركت خارجي به ما كمك كرده باشد و سوال من اين است كه اين موضوع يك موفقيت بزرگ و درخشان ملي است چرا در باره آن حرف زده نمي شود.
وي تاكيد: در برنامه وزير راه و شهرسازي در بخش راه حتي به روكش آسفالت معابر اشاره شده است، اما در مورد حاشيه پديده شهري، چالش هاي شهرهاي جديد و بحران نابرابري هاي منطقه اي، صحبتي نشده است.
عضو هيات علمي گفت: با بحران حاد در زمينه مسكن قشرهاي كم درآمد مواجهه هستيم و بايد وزارت راه و شهرسازي اقدامات جدي براي رفع آنها به عمل آورد.
كودتاي 28 مرداد، كودتايي است كه با طرح و حمايت مالي و اجرايي سازمان اطلاعات مخفي بريتانيا و آژانس اطلاعات مركزي آمريكا - سيا - و با همراهي ارتش شاهنشاهي ايران، ضد دولت محمد مصدق در مرداد 1332 به انجام رسيد.
علمي ** 1201 **
خبرنگار: عبدالكريم جبارپور انتشاردهنده:علي خورسندي