درشرایطی كه سرنوشت برجام درخطر است، قرار است ترامپ درتاریخ 15 اكتبر(23 مهر ) نظر خود را به كنگره درمورد پایبندی ایران به برجام اعلام كند.بسیاری معتقدند كه او عدم پایبندی ایران را اعلام و روابط ایران و آمریكا را به سمت خصومت علنی بازخواهد گرداند.
اینطور نیست كه همه اعضاء دولت ترامپ با ترامپ موافق باشند. ژنرال ماتیس وزیر دفاع آمریكا علنا خواستار ماندن برجام شده و گزارشها حاكی از مخالفت تیلرسون وزیر امورخارجه با اعلام عدم پایبندی ایران است.
تیلرسون اخیرا گفت: 'از بزرگترین چالش های ما این است كه بتوانیم رابطه ایران و آمریكا را تعریف كنیم. این رابطه هرگز یك اوضاع شاد و خوشحال كننده ای نداشته است. فكر می كنم اگر زمانی فرصت داشته باشیم كه حرف بزنیم باید بگوییم آیا می خواهیم تا آخر عمرمان یا عمر فرزندان مان این روند را ادامه بدهیم؟ ما هرگز چنین گفت وگویی را نداشته ایم'.
حرف تیلرسون من را بیاد خاطره ای انداخت. روزی «محسن رفیقدوست» از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به من گفت بعنوان وزیر سپاه وقت نزد امام خمینی (ره) رفتم و از ایشان اجازه خواستم كه وزارتخانه سپاه را در محل سفارت سابق آمریكا تشكیل بدهم كه ایشان ضمن مخالفت به من فرمودند 'برای چه می خواهی آنجا بروی ؟ مگر قرار است ما هزار سال با آمریكا ارتباط نداشته باشیم'.
حقیقت این است كه دهها سال قطع روابط دیپلماتیك، موجب شده كه امریكا درك درستی از ایران نداشته و به همین دلیل استراتژی همه دولتهای گذشته آمریكا اعم از دموكرات و جمهوریخواه درمورد ایران شكست خورده است بجز یك مورد آنهم توافق هسته ای اوباما با ایران.
اگر دولت ترامپ مایل است نسلهای آینده دو ملت را از شر خصومت های گذشته در روابط نجات دهد، باید درتعیین سیاست جدید خود درقبال ایران به پنج نكته كلیدی زیرتوجه كند:
نكته اول: ایرانیها با تمدن و تاریخی چند هزار ساله ، ملتی بسیار مغرور هستند. لذا رعایت اصل 'احترام متقابل' جزء لاینفك روابط خارجی آنهاست. مقامات آمریكایی درچند دهه گذشته عمدتا با زبان توهین وتهدید با ایرانی ها صحبت كرده اند.
وزیر امورخارجه ایران در سفر اخیرش به نیویورك به من گفت: سخنرانی ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل، توهین آمیزترین سخنرانی یك رئیس جمهوری آمریكا پس از انقلاب بوده و لذا گفت وگو با اومعنی ندارد.
نكته دوم: سیاست آمریكا درمورد'تغییر رژیم'درایران، نتیجه ای بجز خودزنی برای آمریكا نداشته است. دلیل اصلی بی اعتمادی ایران به آمریكا نیزسیاست آمریكا برای تغییر رژیم درایران بوده است.
تیلرسون وزیر امورخارجه دولت ترامپ اولین مقام دولتی آمریكا بود كه پس از انقلاب ١٩٧٩ ایران، رسما تغییر رژیم را سیاست دولت خود خواند درحالیكه دولت های قبلی آمریكا درمواضع علنی عمدتا از 'تغییر رفتار' صحبت می كردند.
اوباما در سخنرانی خود درمجمع عمومی سازمان ملل ٢٠١٣ رسما اعلام كرد كه تغییر رژیم درایران سیاست او نیست. لذا اوباما توانست با ایران گفت وگو و درمورد یكی از اختلافات كلیدی یعنی هسته ای به توافق بین المللی دست یابد. آیت الله خامنه ای رهبر عالی ایران نیزپاسخ نامه محترمانه اوباما را محترمانه داد اما اگر امروز ترامپ به رهبر ایران نامه بنویسد، پاسخی دریافت نخواهد كرد. بنابراین قدم كلیدی برای موفقیت گفت وگو با ایران، كنارگذاشتن سیاست 'تغییر رژیم' است.
نكته سوم: از زمان كودتای آمریكایی 1953 علیه حكومت مردمی مصدق در ایران، ملت ایران تنفر خاصی نسبت به مداخله آمریكا درامور داخلی خودشان دارند. برای مذاكره با ایران، آمریكا باید از مداخله در مسایل جناحی داخلی ایران پرهیز كند.
وضعیت جناحهای اصولگرا یا اعتدال یا اصلاح طلب در ایران، همچون دمكرات و جمهوریخواه درآمریكاست. درتهران و واشنگتن، هرتوافقی بین ایران و آمریكا باید فراجناحی باشد درغیراینصورت شكست می خورد.
چالش هایی كه جمهوریخواهان برای برجام ایجاد كرده اند، نمونه روشن است. لذا گفت وگوی ایران باید با رعایت ساختار و سلسله مراتب حكومتی ایران صورت گیرد.
نكته چهارم: دولت ترامپ مهمترین دلیل مخالفت با برجام را سیاستهای منطقه ایران خوانده است. پذیرش این واقعیت توسط آمریكا مهم است كه ایران بعنوان یك كشور بزرگ با منابع عظیم طبیعی و نیروی انسانی ، نگرانی ها و منافع مشروع منطقه ای دارد.
سیاست های چند دهه گذشته آمریكا درمورد نفی منافع مشروع منطقه ای و تلاش جهت انزوای ایران، موجب رشد نفوذ و اقتدار منطقه ای ایران همچون حوزه های سوریه، یمن، لبنان و عراق شده و متقابلا نفوذ آمریكا در منطقه همچون افغانستان ، یمن ، سوریه ، عراق و سایر مناطق كاهش یافته است.
پس از انقلاب 1979، سیاست خارجی ایران براساس بازدارندگی ازتجاوز خارجی و تامین امنیت مرزهایش بوده است و نه براساس هژمونی درمنطقه. تجاوز عراق به خاك ایران و بحرانها وناامنی های متعدد درهزاران كیلومتر مرزهای ایران همچون مرزهای افغانستان و عراق و پاكستان، موجب شده تا ایران درمنطقه نقش فعال ایفاء كند.
اگر آمریكا مخالف رقابت های خصمانه قدرت های منطقه ای است، باید ازاستراتژی ایجاد یك سیستم همكاری منطقه ای در خلیج فارس بین قدرتهای سنگین وزن یعنی ایران و عراق و عربستان و دیگر أعضاء 6كشور شورای همكاری خلیج فارس، حمایت كند.
نكته پنجم: سابقه چند دهه 'سیاست دوگانه فشار و دیپلماسی' آمریكا حاكی از شكست آن می باشد. بنظر می رسد كه هدف دولت ترامپ از تشدید فشارهای اخیر علیه ایران، این است كه ایران را از موضع ضعف به پای میز مذاكره بكشاند. روحیه ایرانی ها اینگونه است كه فشار را بافشار پاسخ می دهند.
«جان كری» درمقاله اخیرخود در واشنگتن پست اذعان كرده كه آمریكا بهمراه سایرقدرت های جهانی شدیدترین تحریم ها را علیه ایران اعمال نموداما ایران در پاسخ ظرفیت غنی سازی خود راتا حدی افزایش داد كه به ذخیره ساخت 10 تا 12 بمب هسته ای دست یافت. جان كری درمقاله خود اذعان كرد كه ایران درآستانه بمب هسته ای قرارگرفته بود.
درسی كه ترامپ باید از این واقعیت بگیرد این است كه درتدوین سیاست جدید خود درمورد ایران، اگر بخواهد از طریق فشار تنه ای به ایران بزند، ایرانیها برگ های چانه زنی مناسب را رو خواهند كرد و هرگزدرمقابل هیچ تهدیدی تسلیم نخواهند شد.
اروپام *5*491*شبس*1613*انتشاردهنده: عبدالله غفاری
مادرید- ایرنا- «سید حسین موسویان» پژوهشگر ارشد دانشگاه پرینستون امریكا و معاون پیشین سیاست دبیرخانه شورای امنیت ملی ایران در مقاله ای برای رویترز به پنج نكته ای كه ترامپ باید در مورد ایران برای نجات نسل ها از خصومت ها بداند را تشریح كرد .