كوچه نشيني/ عادتي كه هنوز رد پايش در كوچه ها مانده *محمدحسين فلاح

اين عادت ناهنجار در گذشته هاي نه چندان دور، بسيار شايع و رفتاري بهنجار تلقي مي شد و برخي زنان خانه دار، ساعاتي از وقت صبح يا بعد از ظهر را با همسايگان در محلي خاص در كوچه، سپري مي كردند.
در استان يزد، اين عادت در سال هاي گذشته رنگ باخته اما هنوز هم در كوچه پس كوچه هاي شهر و بويژه محله هاي قديمي، شاهد دورهمي هاي زنانه در برخي از محله هاي شهر هستيم.
يكي از عوامل كوچه نشيني زنان، خانه داري آنان بوده، اما در سال هاي پس از انقلاب كه زمينه آشنايي بيشتر بانوان با حقوقشان فراهم و بستر براي اشتغال و تحصيل آنها هموارتر شد از تعداد زنان كوچه نشين كاسته شد و بخشي از دختران ديروز و زنان امروز در بخش هاي مختلف جامعه به فعاليت مشغول شده و از دايره كوچه نشيني هاي زنانه به ايفاي نقش هاي مهمتر اجتماعي كوچ كردند.
***دلايل كوچه نشيني
بطور قطع، نخستين عوامل كوچه نشيني زنان، بيكاري، گذران وقت و صحبت كردن در مورد تازه هاي روزانه اي است كه بانوان ما عادت دارند از آنها مطلع شوند.
در گذشته هاي نه چندان دور، قاطبه زناني كه در كوچه دور هم جمع مي شدند بانوان بي سواد يا كم سواد بودند و هنوز هم اكثر زناني كه در كوچه ها كابينه تشكيل مي دهند يا بي سوادند يا از سوادي اندك بهره دارند.
در گذشته وقتي بانويي، صبحها همسرش را روانه محل كار مي كرد و بچه ها را به مدرسه مي فرستاد، ساعتي را هم براي تهيه ناهار صرف مي كرد و پس از آن نخستين چيزي كه به ذهنش مي رسيد سركشي به همسايه ها بود.
اين سركشي ها چون دو طرفه نيست و چندين طرفه هست، آنها را مجبور مي كند تا همگي در يك نقطه كه بيشتر در كوچه و در مقابل خانه يكي از آنهاست دور هم جمع شوند.

*** پيامدهاي كوچه نشيني
بسيار اتفاق افتاده كه وقتي از كوچه ها و مخصوصا معابر قديمي رد مي شويم، چند زن را مشاهده مي كنيم كه دور هم جمع شده اند، اغلب مردان و حتي دختران و زنان با سوادي كه عادت به كوچه نشيني ندارند وقتي از چنين معابري عبور مي كنند، براي در امان ماندن از نگاه هاي آزار دهنده يا تيغ غيبت زنان كوچه نشين، مسير خود را عوض كرده و يا به سرعت از محدوده زنان كوچه نشين عبور مي كنند.
زن هاي كوچه نشين وقتي به هم مي رسند حرف هاي تازه و روزانه را با هم تبادل مي كنند و چون پس از مدتي، ديگر حرفي باقي نمي ماند، غيبت كردن و به قول يزدي ها 'سر و پا جفت كردن' عابران و رهگذران آغاز مي شود .
البته اين در مورد همه زنان كوچه نشين صدق نمي كند اما در اغلب موارد چون حرفي براي زدن باقي نمي ماند، بهترين سوژه حرف زدن از ديگران و برشمردن محاسن و معايب آنهاست.
اين را هم بايد گفت كه بسيار اتفاق افتاده كه همين كوچه نشيني ها موجب شده كه اين دسته از زنان در مورد جوانان مجرد هم بحث كرده و باعث وصلت آنها شوند كه كار بسيار نيكويي است اما به شرطي كه منجر به غيبت و تهمت نشود.
غيبت، تهمت، انگ زدن، عيب و ايراد گرفتن به ديگران و خود را در معرض ديد نامحرم قرار دادن، از پيامدهاي منفي كوچه نشيني است.
*** چه بايد كرد؟
همانطور كه گفته شد كوچه نشيني زنان در گذشته از شدت بيشتر برخوردار بوده و هم اكنون كمرنگ شد اما همين ميزان كم هم نبايد در يك جامعه با فرهنگ، با سواد و متمدن وجود داشته باشد.
مي توان اين عادت ناهنجار را به سوي و سمت مثبت هدايت كرد بعنوان مثال زنان، مي توانند دورهمي هايشان را به داخل خانه ها منتقل كنند و از آن در جهت انجام كارهاي جمعي كه به بهبود زندگي كمك مي كند، بهره ببرند.
فضاي مجازي با همه عيوبش، شايد يكي از محسناتش همين كمرنگ سازي حضور بانوان در كوچه ها باشد چون همانطوري كه گفته شد اغلب آنها بخاطر بيكاري و گذران اوقات در كوچه جمع مي شوند كه البته تلفن همراه و فضاي مجازي، بخشي از اين عادت را پر كرده است.
البته نبايد پناه بردن به فضاي مجازي، به 'از چاله در آمدن و به چاه افتادن' تبديل شود و عادتي نامناسب با عادتي ديگر كه آن نيز نامناسب است، جايگزين شود، بلكه مي توان از ظرفيت دورهمي براي افزايش تعاملات انساني و تقويت كار جمعي بهره برد كه نمونه هاي زيباي چنين كارهاي جمعي كه ريشه در همسايگي و هويت محله اي دارد را در انجام نذرها مي توان مشاهده نمود و بايد اين بخش بيشتر مورد توجه قرار گرفته و تقويت شود .
6197 / 6014 محمدحسين فلاح ** انتشار: كاظم شاملو