مهندسی‌ژنتیك مانعی برای كاهش تنوع زیستی/جریانات رسانه ای زیست فناوری را غیرعلمی و كاذب نشان می دهند

به گزارش ایرنا، كمك‌های مهندسی‌ژنتیك به حل بحران‌های محیط‌زیستی از جمله موضوعاتی است كه بیش از پیش در محافل خبری مطرح می‌شود و این مباحث موافقان و مخالفان خود را دارد؛ موافقان از نقش این فناوری در مقاومت به آفات و كاهش مصرف آب می‌گویند اما مخالفان اعتقاد دارند كه این فناوری می‌تواند تنوع زیستی را دچار بهم ریختگی كند.
در این رابطه «محمود تولایی»، رییس انجمن ژنتیك ایران ، عضو هیات علمی دانشگاه بقیه الله و رییس سابق بسیج جامعه پزشكی در گفت‌وگو با ایرنا به بررسی ابعاد این موضوع پرداخته است.
وی درباره اینكه به تازگی بحث‌های مربوط به تراریخته با بحث‌های محیط زیستی مطرح شده و تصوری كه در كشور درباره مهندسی ژنتیك و تراریخته وجود دارد، چقدر با اصول علمی این حوزه مطابقت دارد، گفت: محصولات تراریخته با هدف بهبود صفات یا حذف صفات نامطلوب مانند بهبود كیفیت غذایی، مقاومت به آفات و بیماری‌ها و یا افزایش كمیت محصول از طریق روش‌های پیشرفته علمی مهندسی ژنتیك تولید شده اند.
تولایی ادامه داد: بیش از هزار مطالعه معتبر علمی و نظرات كارشناسی مراجع بین‌المللی و ملی حوزه سلامت در كشورهای مختلف سلامت این محصولات را تایید كرده كه صدور مجوزهای مصرف این محصولات در تمامی كشورهای پیشرفته و سایر كشورها مؤید این امر است.

** تلاش جریان های رسانه ای برای تشویش اذهان عمومی
وی اظهار داشت: متاسفانه جریان‌هایی در سطح رسانه‌ها و سازمان های مردم نهاد(سمن ها) در جهان برای ایجاد محدودیت یا محرومیت كشورها از فناوری‌های نو وجود دارد كه یكی از مهمترین حوزه‌های فعالیت آنها مهندسی ژنتیك است.
تولایی اضافه كرد: جامعه علمی همواره در پی روشنگری بوده و هست اما مشاهده می شود كه جریانات غیر علمی با اهدافی كه مغایر با رشد و اعتلای جایگاه ایران اسلامی هستند سعی در تشویش اذهان عمومی دارند.
به عقیده تولایی، بسیاری از ادعاهایی كه علیه این فناوری مطرح می‌شود مستند به هیچ مطالعه علمی نیست و تنها در رسانه‌ها مطرح شده به طور مثال برای ترساندن مردم تصویر گاو بدهیبتی را كه یك نوع بیماری ژنتیكی دارد به اسم گاو تراریخته منتشر می‌كنند و اقسام بیماری‌ها را به مصرف این محصولات نسبت می‌دهند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: این هجمه ها در حالیست كه صدها میلیون تن از این محصولات طی 20 سال گذشته در جهان مصرف شده و هیچگونه عوارضی نداشته است و همه مراجع ملی و بین‌المللی متولی سلامت كه به طور مستمر برمصرف آن نظارت و كنترل داشته‌اند این امر را تایید كرده‌اند.
وی می گوید: حقیقت این است كه افكار عمومی در جهان تحت كنترل رسانه‌ها و رسانه‌ها تحت كنترل سرمایه‌داران است بنابراین باید درباره مسائل مهمی چون مهندسی ژنتیك كه با پیشرفت كشورها در این حوزه دشمنی‌هایی وجود دارد منابع علمی را بشناسیم، اگر در این حوزه از سطح برخی جریان‌های ضد فناوری و رسانه عبور كنیم و به مطالعات معتبر علمی و گزارش‌های مراجع متولی سلامت مراجع كنیم هیچ تردیدی در سلامت این فناوری نداریم.

**محصولات تراریخته سالم از اصلاح گیاهان با تشعشع هسته ای است
رییس انجمن ژنتیك ایران گفت: به طور حتم محصولات تراریخته و مهندسی ژنتیك بسیار دقیق تر از سایر روش‌های اصلاح گیاهان مانند روش تشعشع هسته‌ای است در حالی كه در دیگر روش‌ها از سوی جریانات مدعی نه ارزیابی خاصی و نه نگرانی خاصی وجود ندارد.
تولایی افزود: در حالی كه برخی جریانات با ترسناك جلوه دادن مهندسی ژنتیك، تصویری غیر علمی و كاذب از این فناوری را به مردم ارائه می كنند.

** كشت محصولات تراریخته در 185 میلیون هكتار
وی درباره اینكه مهندسی ژنتیك و تراریخته چه كمكی می‌تواند به حفاظت از محیط زیست كشور داشته باشد گفت: با گذشت بیش از 20 سال از تجاری سازی این محصولات، امروز در 185 میلیون هكتار از زمین های كشاورزی جهان محصولات تراریخته كشت می شوند همانطور كه اشاره شد این محصولات با هدف بهبود صفات تولید شده اند و در ارتقای سطح سلامت انسان و محیط زیست موثرند.
تولایی تصریح كرد: نسل اول محصولات تراریخته با هدف مقاومت به آفات و علف كش تولید شدند كه این امر باعث شد برای مبارزه با آفات نیازی به استفاده از سموم نباشد و در كنار آن تولید محصولات مقاوم به علف كش ها هم باعث كاهش قابل ملاحظه مصرف سموم پر خطر و جایگزینی آنها با سموم كم خطر و بطور كلی موجب كاهش مصرف سم شد.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: طی 20 سال گذشته كه از ورود محصولات تراریخته به بازار می‌گذرد، 620 میلیون كیلوگرم از مقدار ماده موثره سموم پرخطری كه مصرف می شده كاسته شده است و باید توجه داشت كه این رقم فقط به مقدار ماده موثره اشاره دارد اما كاهش مقدار مصرف كل سم خیلی بیشتر است.
تولادیی اضافه كرد: تصور كنید این حجم كاهش مصرف سم یا جایگزینی سموم پرخطر با سموم كم خطر تا چه حد خاك، هوا و آب‌های زیر زمینی ما را كه ارزشمندترین منابع ضروری حیات در زیست‌كره هستند را از آلودگی نجات داده و این خدمت زیست‌محیطی بسیار بزرگی است كه این فناوری در اختیار بشر قرار داده است.
وی ادامه داد: آخرین آمارها نشان می دهد با كشت محصولات تراریخته، بدلیل افزایش راندمان تولید، در استفاده از زمین ها صرفه جویی شده و به این ترتیب با جلوگیری از تغییر كاربری 174 میلیون هكتار از اراضی جهان به حفظ جنگل ها و جلوگیری از فرسایش خاك كمك كرده و همچنین كاهش انتشار گاز دی اكسید كربن از طریق كاهش عملیات خاك ورزی، حذف سم‌پاشی غیر ضروری و غیره هم از دیگر فوایدی است كه كشت این محصولات برای محیط زیست به ارمغان آورده است.
وی افزود: به طوری كه در طی یك سال باعث كاهش انتشار گاز دی اكسید كربن به مقدار 26.7 میلیارد كیلوگرم معادل خروج 12میلیون خودور از جاده ها در مدت مذكور شده است كه تمام این موارد باعث شده فناوری تراریخته از نظر كمك به حفاظت از محیط زیست منحصر به فرد باشد و به طور تقریبی هیچ فناوری نبوده كه استفاده از آن چنین مزایایی را به طور همزمان برای محیط زیست داشته باشد.

** كاهش مصرف سم و گازهای گلخانه ای دستاورد مهندسی ژنتیك
رئیس انجمن ژنتیك ایران درباره مطرح شدن چالش تنوع زیستی توسط مهندسی ژنتیك و اینكه این مسائل تا چه حد مبنای علمی دارد، گفت: كاهش قابل توجه نیاز به زمین كشاورزی، كاهش مصرف سم و كاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای از مزایای قابل توجه این فناوری است همین سه مزیت، موجب حفظ تنوع زیستی و منابع طبیعی ما می‌شود.
تولایی اضافه كرد: وقتی اراضی بكر به زمین كشاورزی تغییر كاربری می‌یابد، آسیب‌های زیادی به لحاظ فرسایش خاك، كاهش غنای خاك و آسیب به محیط طبیعی حیات جانداران و به تبع آن تنوع زیستی وارد می‌شود؛ پس اگر به دلیل كشت این محصولات 174 میلیون هكتار از اراضی طبیعی و جنگل‌ها از فاجعه تغییر كاربری برای كشاورزی نجات یافته‌ باشند، بدیهی است كمك بزرگی به حفظ تنوع زیستی شده است.
به گفته وی، همچنین حذف یا كاهش مصرف سموم پرخطر كشاورزی نیز كه جانداران هدف و غیر هدف را به شیوه‌ای كور قتل عام و محیط زندگی آنها را هم آلوده می‌كند، كمك بزرگی به تنوع زیستی است بنابراین نه تنها كشت محصولات تراریخته حیات سایر گونه‌ها را به خطر نمی‌اندازد بلكه با كاهش تغییر كاربری‌ها و كاهش مصرف سم در كشت این محصولات، موجودات غیر هدف هم از بین نمی‌روند و زیستگاه‌های طبیعی حفظ می‌شود.
وی براین باور است كه برای تولید و استفاده از محصولات تراریخته ضوابطی در نظر گرفته شده و این محصولات پس از طی آزمایش های متعدد وارد سبد غذایی می‌شوند برخی ملاحظاتی كه درباره آسیب‌های احتمالی مهندسی ژنتیك در ارقام زراعی مطرح می‌شود مانند احتمال بی ثباتی در نسل‌ها یا انتقال یك ژن به گیاهان وحشی همان مواردی است كه در ارزیابی‌ها و استانداردهای مهندسی ژنتیك به آنها توجه شده است.
به گفته رئیس انجمن ژنتیك، بنابراین محصولات تراریخته موجود در بازار با توجه به استانداردها تولید شده‌ و مشكلی از این جهت ندارند، در حوزه سلامت هم همین طور است برای نمونه بر خلاف محصولات حاصل اصلاح نباتات یا اصلاح هسته‌ای محصول تراریخته‌ای نداریم كه حساسیت زایی داشته باشد زیرا یكی از آزمون‌های مهم كه این محصولات طی می‌كنند بحث نداشتن حساسیت زایی است.
وی ادامه داد: همان گونه كه پیش از این گفته شد، تاكنون هیچ منبع یا مرجع معتبری زیانی را از جانب محصولات تراریخته برای انسان و محیط زیست تایید نكرده است؛ در مورد تنوع زیستی و مخاطرات آن هم چنین است یعنی اگر هم ادعایی شده باشد جامعه جهانی علمی با مستندات به آن پاسخ داده و این ادعا كه محصولات تراریخته برای سلامت، محیط زیست و تنوع زیستی مخاطره ایجاد كرده اند را رد كرده است.

** از مهندسی ژنتیك برای مدیریت منابع آب در ایران استفاده كنیم
این استاد دانشگاه در خصوص این مسئله كه به تازگی بحث‌هایی درباره كمك مهندسی ژنتیك و تراریخته به حفظ منابع آب و كاهش آن در كشاورزی مطرح می‌شود، گفت: همانطور كه می دانید متاسفانه كشور ما از نظر منابع آبی به شدت با محدودیت روبه رو است و بخش بزرگی از كشور ما جز اقلیم گرم و خشك محسوب می شود بنابراین عمق دسترسی و بهره برداری به آب‌های زیر زمینی به قدری افزایش یافته كه ادامه این روند كشور را با بحران بزرگی روبرو خواهد كرد.
وی اظهار داشت: ایران در زمره كشورهای دارای بحران شدید آبی تقسیم بندی می‌شود طبیعی است كه تولید ارقام متحمل به خشكی از مهمترین اهداف پژوهشگران بخش كشاورزی باشد به طور مثال تولید ذرت متحمل به خشكی پروژه ای است كه اكنون در آفریقا با موفقیت دنبال می‌شود.
تولایی اضافه كرد: در ایران هم پژوهشگران برنجی تولید كرده‌اند كه با حذف كشت غرقابی می‌تواند در نیمی از آب مصرفی برای تولید برنج صرفه جویی داشته باشد و پروژه دیگری برای مهندسی ریشه برنج در دست انجام است كه با عمیق كردن ریشه‌ها موجب كاهش مصرف آب می‌شود و در مورد سایر محصولات نیز پروژه‌های مشابهی در دست اجراست.
وی افزود: در صورتی كه این محصولات به عرصه كشاورزی وارد شود به طور حتم بخشی از بحران آب را پوشش خواهند داد برای نمونه تلاش شده از طریق مهندسی ژنتیك گندمی ارائه شود كه 450 میلی‌متر مصرف آبی گندم را به 150 میلی‌متر برساند كه در صورت موفقیت این محصول در اكثر مناطق كشور با مصرف میزان كمی آب قابل كشت خواهد بود.
به گزارش ایرنا، مهندسی ژنتیك به مجموعه روش‌هایی گفته می‌شود كه به منظور جداسازی، خالص سازی، وارد كردن و بیان یك ژن خاص در یك میزبان بكار می‌روند و در نهایت منجر به بروز یك صفت خاص یا تولید محصول مورد نظر در جاندار میزبان می‌شود.
كاربردهای مهندسی ژنتیك به طور تقریبی نامحدود به نظر می‌رسد و این علم كاربردهای زیادی در علوم پایه، تولیدات صنعتی، كشاورزی و علوم پزشكی دارد.
در زمینه علوم پایه، بررسی‌هایی مانند مكانیسم های همانند سازی دی ان ای (DNA) و بیان ژنها در پروكاریوتها، یوكاریوتها و ویروسها و همچنین چگونگی ساخته شدن و تغییرات پروتئینهای داخلی سلول و همچنین مكانیزم ایجاد سرطان از جمله كاربردهای مهندسی ژنتیك است.
در زمینه كشاورزی كه بستر بسیاری از كاربردهای مهندسی ژنتیك است، تولید گیاهان مقاوم به آفات گیاهی و خشكی، تولید گیاهان پرمحصول و تولید گاوهای دارای شیر و گوشت بیشتر و در زمینه كاربردهای پزشكی تشخیص بیماریهای ارثی، تولید انسولین انسانی، تولید هورمون رشد انسان را می‌توان نام برد.
در سال‌های اخیر گسترش و توسعهٔ تكنیك‌های سنتز دی ان ای نوتركیب انقلابی را در درمان بسیاری از بیماری‌های انسانی از جمله انواع سرطان‌ها، اغلب بیماری‌های خود ایمنی نظیر دیابت و همچنین تشخیص، پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌های مادر زادی فراهم آورده‌است.
امروزه دانش و فن مهندسی ژنتیك و بیوتكنولوژی مولكولی در عرصه‌های بسیار متنوع مانند كشاورزی، تغذیه و مواد غذایی، دامپروری، شاخه‌های مختلف علوم پزشكی و صنایع دارویی، صنایع تخمیری، صنایع نظامی، انرژی، محیط زیست و بهداشت بشر، استفاده‌های بسیار ارزشمندی پیدا كرده‌است.
اهمیت بعضی از اصول علمی، در زمان كشف آنها مشخص نمی‌شود، بلكه پس از مدت زمانی كه می‌گذرد ارزش آنها معلوم می‌شود به طور مثال كشف ساختمان سه بعدی DNA بوسیله جیمز واتسون و فرانسیس كریك در سال ۱۹۵۳ بود كه این ساختمان به طور نسبی ساده باعث شد تا دانشمندان سیستمهای مختلف ژنتیكی را بررسی كنند.
اما مطلب به همین‌جا ختم نشد و دانشمندان مختلف سعی كردند كه از این اطلاعات استفاده كنند و با دریافت یك DNA از یك موجود و تزریق ان در موجود دیگر اثرات آن ژن در موجود ثانویه بروز كند.
این علم نوین كه به تدریج جای خود را در بین علوم دیگر پیدا كرد، با عناوینی چون زیست‌شناسی مولكولی، مهندسی ژنتیك و در نهایت دی ان ای نوتركیب شناخته می‌شود.
برای آگاهی از آخرین اخبار اقتصادی ایران و جهان با كانال اقتصادی ایرنا در تلگرام همراه شوید:
IRNAeco@
اقتصام*9186*2025*گزارش: هما همت خواه*انتشار: لیلا جودی