به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، ارز دیجیتال با «بیت كوین» در سال 2008 میلادی تولد یافت؛ مبدع آن كه با نام مستعار ساتوشی ناكوموتو معرفی می شود، با گذشت نزدیك به یك دهه از آغاز فعالیت این نوع ارزها هنوز ناشناخته مانده است.
نخستین انتقال وجه به مقدار 50 بیت كوین در سال ٢٠٠٩ انجام شد و در نزدیك به یك دهه گذشته روند رو به رشدی را طی كرد.
مزیت این ارز در این است كه تحت قوانین و استانداردهای بانك مركزی هیچ كشوری نمی گنجد؛ هرچند همچون ارزهای كاغذی با نوسان قیمتی همراه است.
به طور كلی ارزهای دیجیتال بر بستر شبكه جهانی اینترنت بین اشخاص مبادله می شود و هیچ بانك یا دولتی بر آن نظارت نمی كند.
از آنجا كه حساب ها شفاف و تراكنش ها قابل مشاهده و تایید دیگران است، امكان تقلب ندارد اما معامله گران ارز دیجیتال ناشناس باقی می مانند و همین مزیت سبب شده است بسیاری از دولت ها درصدد ممنوعیت آن برآیند.
به همان میزانی كه محرمانگی در فرآیند طراحی برنامه ارزهای دیجیتال رعایت شده، استفاده از آن نیز بسیار آسان و كاربردی است؛ كاربران فقط باید یك نرم افزار را در رایانه خود نصب و یك حساب كاربری یا به اصلاح «كیف پول» ایجاد كنند؛ حال می توان با پرداخت پول از طریق صرافی ها، شركت ها یا اشخاص به صورت اینترنتی خرید و فروش كرد.
هرچند تاكنون هیچ دولتی به طور رسمی ارزهای دیجیتال را به عنوان یك واحد پول نپذیرفته اند اما برخی آن را به عنوان كالا قبول دارند كه این پذیرش سطحی، چیزی از نگرانی بانك های مركزی برای از دست رفتن سلطه آنها به عنوان ناشران پول كم نمی كند.
نگرانی از استفاده از این پول رمزنگاری شده برای پولشویی، جرایم سازمان یافته و ترویستی و نیز قاچاق مواد مخدر و اسلحه در جهان مهمترین تهدیدی است كه از ناحیه ارزهای دیجیتال متوجه آینده نظام بین الملل است؛ زیرا در شرایط كنونی و به واسطه جرم انگاری پولشویی و تامین مالی تروریسم در جهان، كشورها به رصد پول در نظام بانكی خود ملزمند.
** ارز دیجیتال چیست؟
ارزهای دیجیتال همچون بیت كوین یك پول رمز پایه (cryptocurrency) هستند كه به اعتبار رمزپایگی و نیز برخورداری از امنیت چند لایه و بسیار بالا و نیز به میزان كنترل عرضه آن می تواند در دادوستد بین اشخاص و نیز استفاده برای امرسرمایه گذاری مالی مورد استفاده واقع شود.
این نوع ارزها، در واقع پول رایج در شبكه است كه به صورت مجازی ایجاد و نگهداری می‌شود. شخص یا نهادی آن را كنترل نمی‌كند، چاپ نمی‌شود و به وسیله نرم‌افزاهای رایانه‌ای كه در سراسر جهان مشغول حل مسائل ریاضی هستند، تولید می‌شود.
هدف طراحان این نوع ارزهای جدید، تولید پولی مستقل از هر نوع مركز دولتی با قابلیت انتقال به صورت مجازی در بالاترین سرعت ممكن بود. بدین ترتیب افرادی كه نرم افزار مربوط به آن را روی رایانه یا گجت های هوشمند خود دارند از طریق اینترنت به یكدیگر متصل شده و شبكه پرداخت آن را شكل می دهند.
** نوسان بالای سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال
با وجود رشد ارزش ارزهای دیجیتال بویژه بیت كوین در سال های اخیر، آنها نوسان های بالایی داشته اند؛ در نمونه اخیر در آخرین روزهای سال میلادی، بیت كوین به یكباره 30 درصد ارزش خود را در بازارهای جهانی از دست داد كه دلیل اصلی آن رشد حبابی قیمت آن در ماه های گذشته بود.
پس از این كه قیمت بیت‌كوین تا نزدیك 20 هزار دلار اوج گرفت و متخصصان در مورد حبابی شدن آن هشدار دادند، سرمایه‌گذاران به فروش آن هجوم آوردند و قیمت آن به شدت افت كرد و جمعه گذشته (یكم دی) به 11 هزار دلار رسید هرچند توانست خود را ترمیم كرده و به محدوده 14 هزار دلار برسد.
در مجموع قیمت بیت‌كوین در هفته گذشته ۲۵ درصد افت كرد كه این بزرگ ترین افت آن از اوایل سال ۲۰۱۳ است.
همین رشد حبابی قیمت ارزهای دیجتال، نوسان زیاد و غیرقابل پیش بینی بودن آن، سرمایه گذاری در بیت كوین را به یك عرصه پرریسك تبدیل كرده و موجب شده است بانك مركزی ایران نیز به مردم هشدار دهد تا زمان اعلام نظر این نهاد برای به رسمیت شناختن یا ممنوعیت ارزهای دیجیتال، مردم از سرمایه گذاری در این بخش پرهیز كنند.
** داد و ستدهای زیرپوستی در صرافی ها
با وجود هشدار بانك مركزی و اعلام ممنوعیت خرید و فروش ارزهای دیجیتال در صرافی های مجاز سراسر كشور، این نوع ارز در بازار ایران دست به دست می شود و به صورت خزنده در حال جذب منایع مردم است.
«حمید مجتهدی» رییس كانون صرافان ایرانیان، در این باره می گوید: طبق دستورالعمل مربوط به صرافی ها، صرافان مجاز به معامله ارزهای مجازی نیستند و بیت كوین و ارزهای مجازی در صرافی ها معامله نمی شود.
پیگیری خبرنگار ایرنا از صرافی ها نیز گویای آن است كه صرافان قدیمی و با تجربه به دلیل جدید بودن این عرصه، از ورود به آن هراس دارند اما صرافان جوان تر تمایل خود را از ورود به این عرصه پنهان نمی كنند؛ هرچند در گفت و گو با مراجعه كنندگان اعلام می كنند هنوز اجازه فعالیت رسمی در حوزه ارز دیجیتال را ندارند و منتظر نظر بانك مركزی هستند.
اینجاست كه اعتماد دوسویه نقش اصلی را بازی می كند و معاملات به صورت زیرپوستی در حال انجام است؛ وجود صرافی های غیرمجاز در نظام پولی كشور نیز راه را برای انجام این معاملات خارج از نظارت بانك مركزی فراهم می كند.
بر اساس آخرین آمار بانك مركزی، تعداد صرافی های دارای مجوز در سراسر كشور 607 مورد است اما 400 صرافی هنوز به صورت غیرمجاز فعالند كه پرونده آنها برای پلمپ به نیروی انتظامی ارسال شده است.
** خط و نشان بورس به كارگزاری های متخلف
عرصه دیگر برای حضور فعالان حوزه ارز دیجیتال، كارگزاری های بورس است.
یكی از رویدادهای مهمی كه ارزهای دیجیتال در سال 2017 میلادی رخ داد، پذیرفته شدن معاملات آن در برخی بورس های دنیا بود كه گامی مهم برای پذیرفته شدن آن برداشته شد.
اكنون در دنیا شركت هایی فعال شده اند كه فرآیند استفاده از بیت كوین را برای خریدها تسهیل می كنند؛ از این رو رییس سازمان بورس، این هفته خرید فروش بیت كوین در كارگزاری ها را تخلف دانست و اعلام كرد: سازمان بورس و اوراق بهادار در حال بررسی وضعیت بیت‌كوین برای ورود به اقتصاد كشور بوده و هنوز در این مورد به نتیجه نرسیده است.
به گفته «شاپور محمدی»، هر ابزار مالی یا كالایی كه بخواهد وارد بازار سرمایه ایران شود، باید از نظر نحوه عرضه و میزان كنترلی كه بر آن اعمال می‌شود، مورد ارزیابی قرار گیرد؛ از این رو، سازمان بورس و اوراق بهادار شرایط این پول مجازی را در دست بررسی دارد و نتایج آن را به شورای عالی بورس می‌رساند.
وی گفت: یكی از مهمترین نكات، خلق ارزشی است كه هر ابزار مالی باید در اقتصاد داشته باشد تا مورد تایید سازمان قرار بگیرد. بنابراین اگر بیت‌كوین بر ارزش‌آفرینی متكی نباشد، ابهام داشته و مورد تایید نیست.
** راهی برای مقابله با سیطره آمریكا و تحریم ها
با همه تهدیدهایی كه از ناحیه ارز دیجیتال برای پولشویی و یا تامین مالی اعمال مجرمانه وجود دارد، بسیاری آن را ابزاری برای مقابله با پایان سیطره دلار آمریكا بر اقتصاد جهانی می دانند و بر این باورند، آمریكا با استفاده از ابزار دلار و امكان نظارت بر چرخه دلاری (یوترن) اقدام های یكجانبه خود را در حوزه تحریم كشورهای غیرهمسو با خود گسترش داده است و از این رو ارزهای دیجیتال می توانند این شرایط را تعدیل كنند.
از این رو برخی در داخل ایران بر این باورند كه با توجه به تحریم های دلاری ایران می توان از این ابزار برای مقابله با سیاست های یكجانبه گرایانه آمریكا در مقابله با تحریم ها بهره برد؛ رییس كمیسیون اقتصادی مجلس از موافقان این ایده است.
«محمدرضا پورابراهیمی» به تازگی در نشستی با نمایندگان اتاق بازرگانی ایران تعریف و ایجاد ارز دیجیتالی با برخی كشورها برای خارج شدن از سیطره دلار در معاملات تجاری كشورمان را خواستار شد.
وی با یادآوری مشكل بازرگانان و فعالان اقتصادی ایران در مراودات بانكی و نقل و انتقال پول با طرف های خارجی گفت: ارز دیجیتالی موضوعی است كه می تواند در این مقطع كمك بزرگی برای رفع مشكلات بانكی باشد.
معاون امور بین الملل بانك مركزی نیز معتقد است برای پذیرش ارز دیجیتال باید محتاط بود و همه جوانب را در نظر گرفت.
«غلامعلی كامیاب» در گفت و گویی با ایرنا تاكید كرد: هرچند كه استفاده از ارزهای دیجیتال محاسنی برای اقتصاد ایران دارد و می تواند برخی مشكلات ناشی از تحریم های آمریكا را رفع كند اما باید مراقبت بود كه منابع كشور به هدر نرود زیرا مشخص نیست كه پشت ارزهای دیجیتال چه شخص یا كسانی قرار دارند.
معاون فناوری های نوین بانك مركزی نیز در این باره به ایرنا گفت: اولویت ما در استفاده از ارزهای دیجیتال این است كه استفاده از این ابزار محملی برای پولشویی و تامین مالی تروریسیم نباشد و تطبیق با مقررات مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم در اولویت ماست.
«ناصر حكیمی» تاكید كرد یكی از رویكردهای بانك مركزی در تدوین سند ارز دیجیتال این است كه به هیچ عنوان شبكه بانكی خود را در مظان اتهام پولشویی قرار ندهد و سلامت نظام بانكی و پولی كشور برای ما اولویت دارد.
وی گفت: تا زمانی كه بانك مركزی موضع خود را اعلام نكند، بانك ها نمی توانند به حوزه ارز دیجیتال ورود كنند و با آنها برخورد می شود.
معاون بانك مركزی، مهمترین چالش ارزهای دیجیتال را رصد ناپذیری آن دانست و گفت: این نوع ارزها ذاتاً رصد پذیر نیست و اینكه چطور می توانیم آن را با مقررات مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم تطبیق دهیم، مشكل اصلی است كه باید حل كرد.
** هشدار بانك مركزی و «بیت» هایی كه خرید و فروش می شود
بانك مركزی ضمن هشدار به هموطنان در زمینه خرید و فروش ارزهای دیجیتال، وعده داده است سند سیاست های بانك مركزی درباره این نوع ارزها تا پایان نیمه نخست سال آینده تهیه و اعلام كند و مردم باید مراقب باشند از این ناحیه متضرر نشوند.
در این دوره فترت كه نوسان قیمتی ارزهای دیجیتال متعددی چون بیت كوین، اتریوم، دش، ریپل، لیت كویت و ... با وجود هشدار مسئولان حتی در سایت اتحادیه طلا و جواهر به صورت لحظه ای اعلام می شود، باید دید كه مردم تا چه اندازه به این هشدارها توجه خواهند كرد.
مروری بر تلاطم سرمایه های مردم در 15 سال گذشته كه در مسیرهای ناصحیح چون شركت های هرمی و موسسه عای غیرمجاز هدر رفت و آنها كه می خواستند یك شبه ره صدساله طی كنند به خاكستر خسران نشستند خالی از لطف نیست.
به همین دلیل است كه مقام های دولت بارها از مردم خواسته اند به هشدارهای مسوولان بانكی كشور توجه كنند تا از یك سوراخ بار دیگر گَزیده نشوند.
اخبار اقتصادی ایرنا در تلگرام: IRNAeco@
اقتصام*2025*1961*
گزارش: لیلا جودی* انتشار: مریم مسعود
تهران- ایرنا- خرید و فروش ارزهای دیجیتال بویژه بیت كوین، با وجود هشدار نهادهای ناظر برای خودداری از سرمایه گذاری در این زمینه زیر پوست شهر ادامه دارد.