مراودات یوروپایه؛ راهی برای رهایی از سیطره دلار

به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، یكی از مهم ترین انتظارات از توافق هسته ای ایران با گروه 1+5 احیای روابط اقتصادی ایران با جامعه بین الملل بود و انتظار می رفت گره های متعدد تحریم ها از دست و پای اقتصاد ایران باز شود. با وجود گشایش های بسیار در حوزه های هسته ای، حمل و نقل و فروش نفت مبادلات و مراودات بانكی و مالی به ویژه با توجه به سیطره دلار بر اقتصاد جهانی كماكان با تنگناهایی مواجه است چرا كه آمریكا برخی محدودیت‌های مالی را علیه ایران حفظ كرده‌ و این موضوع باعث نگرانی بانك‌های خصوصی و حتی نهادهای مالی خارج از ایالات متحده نسبت به معامله با ایران شده‌است.
رویكردی كه در عمل انتظارات جامعه اقتصادی ایران برای بهره مندی از مزایای برجام را محقق نكرده است. این در حالی است كه دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریكا از زمان روی كار آمدن تلاش های زیادی برای ایجاد فضای تردید و ابهام در مناسبات شركت ها و بنگاه های اقتصادی غیر آمریكایی با جمهوری اسلامی ایران انجام داده است و در این خصوص از ظرفیت هایی همچون سیطره جهانی دلار به طور كامل استفاده كرده است.
بخش مهم تلاش های ترامپ از زمان راهیابی به كاخ سفید ممنوعیت بهره مندی از دلار از سوی ایران در راستای سیاست ناگزیرسازی بنگاه ها و بانك های غیر آمریكایی صورت می گیرد به طوری كه نهادهای اقتصادی غیرآمریكایی باید میان مبادلات با ایران و آمریكا یكی را انتخاب كنند.
در سال 2014 در راستای رویكرد سختگیرانه از سوی آمریكا، بانك فرانسوی «بی‌ان‌پی پاریباس» 9 میلیارد دلار جریمه شد، همین رویكرد احتیاط بیش از حد بنگاه ها و بانك های اروپایی را برای مراودات اقتصادی با ایران به همراه داشته است.
با این حال در دو - سه سال اخیر بانك مركزی، وزارت امور اقتصادی و دارایی و وزارت امور خارجه برای رفع تنگاهای ناشی از سیطره دلار تلاش های زیادی انجام داده اند، گذشته از نوسازی و مدرن كردن سیستم بانكی كشور، استفاده از پیمان های پولی دوجانبه هم از راهكارهایی بوده است كه در دیپلماسی اقتصادی كشور حساب ویژه ای برای آن باز شده است. رویكردی كه می تواند مورد استقبال كشورهای مختلف جهان قرار بگیرد.
در آخرین راهكار برای دور زدن تحریم های آمریكا علیه ایران و همچنین افزایش مراودات تجاری، فرانسه پرداخت اعتبار یوروپایه به خریداران ایرانی كالاهای فرانسوی را كلید زده است ظاهرا برنامه این بانك فرانسوی این است كه نه دلار در این طرح نقش داشته باشد و نه فردی با گذرنامه آمریكایی درگیر آن باشند.
نیكلاس دوفورك رییس بانك دولتی «ب‌پ‌ایی فرانس» در این زمینه گفت برای كمك به صادر‌كنندگان فرانسوی، می‌توان «یك و نیم میلیارد یورو» اعتبارات مالی اختصاص داد. به گفته این بانكدار فرانسوی در سال 2017 این بانك برنامه‌ریزی‌های بسیاری كرده تا بتوانند با ایران تجارت كنند.
دوفورك احتمال داد كه از چهار - پنج ماه دیگر اعطای اعتبار به صادركنندگان كالا و خدمات فرانسوی برای كار با ایرانی‌ها آغاز شود البته فرانسه نخستین كشوری نیست كه در راستای دور زدن تحریم های دلاری ایران و عبور از سیطره دلار گام هایی برمی دارد.
در ماه های اخیر هم ایتالیا با ایران قراردادی به ارزش پنج میلیارد یورو امضا كرد، طرف ایتالیایی بانكی است كه هیچ گونه ارتباطی با آمریكا ندارد. قرارداد خط اعتباری فاینانس پنج میلیارد یورویی به منظور تامین مالی پروژه‌های عمرانی و تولیدی كشور امضا شده است.
بر اساس این قرارداد كه دو بانك ایرانی صنعت و معدن و خاورمیانه آن را امضا كرده‌اند و امكان الحاق سایر بانك های ایرانی به آن وجود دارد، پروژه‌های عمرانی و تولیدی كشور كه با استفاده فناوری، ماشین‌آلات یا خدمات فنی و مهندسی كشور ایتالیا اجرا می‌شوند، می‌توانند از این تسهیلات استفاده كنند.
تمام پروژه‌های بخش دولتی و غیردولتی كه اولویت آنها به تأیید دستگاه‌های ذیربط رسیده و مجوزهای مربوطه را اخذ كرده باشند، می‌توانند از این تسهیلات استفاده كنند.
پس از انعقاد قرارداد با كشورهای هند، چین، كره جنوبی، دانمارك، اتریش و روسیه‌ در ماه‌های اخیر، ایتالیا هفتمین كشوری است كه قرارداد فاینانس با آن منعقد می‌شود و بدین ترتیب، گام دیگری در راستای تنوع‌بخشی به خطوط اعتباری فاینانس قابل دریافت برای تأمین مالی پروژه‌های كشور برداشته شده است.

**رهایی از سیطره دلار
اگرچه دلار آمریكا نقش غیر قابل انكاری در تجارت جهانی ایفا می كند با این حال استفاده آمریكا از این ابزار به عنوان یك سلاح تحریمی بر علیه كشورهای دیگر زنگ خطر را برای بازیگران عرصه بین الملل به صدا درآورده است. حركت به سمت انعقاد پیمان های پولی دو و چند جانبه در همین راستا قابل ارزیابی است. تا جایی كه به ایران مربوط است اختصاص خطوط اعتباری غیر دلاری به تجار و تولید كنندگان از جمله راهكارهایی است كه وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانك مركزی و دستگاه دیپلماسی پیگیر آن هستند. هر چند ارقامی كه در ماه های اخیردر خصوص اختصاص خطوط اعتباری اعلام شده ارقام بزرگی نباشند با این حال تجربیات ایران در پیمودن این راه سرمشق دیگر دولت ها شده و دلار به عنوان یك ابزار تحریمی كارایی خود را از دست می دهد هر چند این اتفاق ممكن است دربازه زمانی طولانی تری محقق شود.
اختصاص خط اعتباری 1.5 میلیارد یورویی گذشته از نقشی كه در توسعه مناسبات اقتصادی تهران- پاریس ایفا می كند، می تواند حاوی این پیام باشد كه فرانسه با وجود تهدیدات ترامپ كماكان معتقد به حفظ و افزایش تعاملات سیاسی و اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران است آن هم در شرایطی كه ترامپ در جریان آخرین تمدید تعلیق تحریم های هسته ای ایران گفته است این آخرین بار است كه این كار را می كند و متحدان اروپایی باید در مدت باقی مانده نقایص آن را برطرف كنند.
در شرایطی كه انگلیس درگیر مسائل برگزیت و جدایی از اتحادیه اروپاست و آلمان هم دوران شكل گیری دولت را طی می كند، فرانسه نقش مهمی درعرصه سیاست خارجی اتحادیه اروپا و حفظ برجام به عنوان یكی از معدود موفقیت های سیاست خارجی اتحادیه اروپا ایفا می كند.

** كدام واردات؟
هنوز درباره جزئیات و نحوه تخصیص خط اعتباری بانك فرانسوی خبری منتشر نشده است و احتمالا آن طور كه رییس ب.پ.ایی .فرانس گفته در ماه های آینده اطلاعات بیشتری در این خصوص منتشر می شود. ممكن است برخی با تكیه بر واردات محور بودن این خط اعتباری انتقاداتی از آن داشته و آن را مغایر با رویكردهای كلان و اسناد بالادستی اقتصاد مقاومتی بدانند.
با این حال نباید فراموش كرد كه واردات صرفا در كالاهای مصرفی خلاصه نمی شود بلكه می توان با وارد كردن كالاهای واسطه ای و سرمایه ای زیر ساخت های مورد نیاز توسعه كشور را فراهم كرد. بخش هایی از صنایع ایران به دلیل فرسودگی از بهره وری لازم برخوردار نیستند و نوسازی این بخش ها هم نیازمند تامین تجهیزات و امكاناتی است كه مستقیماً برای تولید كالاها یا خدمات به‌كار گرفته می‌شوند، این كالاها عموما خود با دوام هستند، بهره‌وری سایر عوامل تولید را افزایش داده و ایجاد ارزش افزوده می‌یند.
در شرایط كنونی مهم این است كه تجار ایرانی در استفاده از این خطوط اعتباری به سمت واردات چه نوع كالاهایی حركت می كنند آیا به دنبال تامین منافع زودگذر و صرفا كالاهای مصرفی هستند یا نگاهی هم به نوسازی صنایع مختلف و ارتقای بهره وری در اقتصاد دارند.
سیام**2021**1336
خبرنگار:داود مرادپور**انتشار:مهرنوش خانزائی