در اين مطلب آمده است:بيلبوردهايي كه در سطح شهر تهران عكس آدم آهني داشت را يادتان هست؛ همان بيلبوردهايي كه قصد و تلاش‌شان پايين آوردن ارزش زنان كارمند بود، با اين جمله كه«بهشت زير پاي مادران است نه كارمندان».
اين تنها يكي از نوآوري‌هاي نه چندان مثبت شهرداري تهران در گذشته براي زناني بود كه همزمان با مسئوليت‌هاي خانوادگي، پا‌به‌پاي مردان نان‌آور خانه هستند.
حالا اما در دوره جديد مديريت شهري، گويا شهر چهره ديگري از خود به زنان نشان خواهد داد.
تعداد زنان سرشناس و چهره‌اي كه در بيلبوردهاي تبليغاتي ديده مي‌شوند نسبت به گذشته بيشتر شده است و البته شهرداري تهران در روزهاي اخير هم تصوير توران ميرهادي، مادر ادبيات كودكان و نوجوانان را به عنوان يكي از زنان نامدار ايران بر روي تابلوهاي تبليغاتي شهر تهران نصب كرد.
اگر سري هم به ايستگاه‌هاي مترو بزنيد حتما پلاكاردهاي زرد رنگ درباره رفع تبعيض و خشونت عليه زنان را خواهيد ديد كه احتمالا به زودي در تاكسي‌هاي تهران هم جانمايي خواهد شد.
مديريت شهري در استفاده از فضاي شهري و تبليغ براي رفع تبعيض عليه زنان تازه در ابتداي راه است.
شوراي شهر تهران با گرفتن ٦ صندلي سبز براي زنان در ارديبهشت امسال توانست به آن سهم ٣٠ درصدي كه اصلاح‌طلبان براي حضور زنان در عرصه‌هاي مديريتي پيش‌بيني كرده بودند، برسد.
بعد از آنكه محمد علي نجفي به‌عنوان گزينه نهايي شهرداري تهران انتخاب شد ١٢ زن اصلاح‌طلب از شورا، مجلس و شوراي‌عالي اصلاح‌طلبان در جلسه‌اي از او انتظارات جامعه زنان از مديريت شهري را بازگو كردند.
تردد ايمن زنان در شهر، استفاده از آنها در لايه‌هاي مديريتي شهرداري، مشاركت «ان.جي.او»ها و نهادهاي مردمي متشكل از زنان و جوانان در مديريت شهري ازجمله حرف‌هايي بود كه در آن نشست مطرح شد، با اين تعريف كه زماني مشكلات زنان در شهر ديده خواهد شد كه زنان در لايه‌هاي مديريتي نقش داشته باشند.
همه اين‌ها در شرايطي مطرح شد كه در دوره‌هاي گذشته، زنان سهم ناچيزي از فضاهاي شهري را داشتند و با وجود زنان نام‌آوري كه ايران در طول تاريخ به خود ديده اما كمتر كوي و خياباني بود كه نام زنان بر پيشاني آن خورده باشد.
از سوي ديگر با وجود رفع ممنوعيت حضور ستاره‌ها در تبليغات كه‌سال ٩٣ از سوي حسين انتظامي، معاون مطبوعاتي وقت وزير ارشاد مطرح شد، بيشترين سهم تابلوهاي تبليغاتي به ستارگان مرد تعلق گرفت اما تا همين امروز زناني چون نيكي كريمي، مهناز افشار، بهنوش بختياري، اليكا عبدالرزاقي و بهنوش طباطبايي هم به عرصه اين تبليغات راه يافتند.
حالا البته شهردار تهران هم دو شهردار زن در مناطق تهران دارد و يك مشاور و سرپرست امور زنان در معاونت اجتماعي و فرهنگي شهرداري؛ زناني كه همراه با اعضاي شورا سعي دارند ايده‌هايي را به شهردار بدهند تا زنان نام‌آور به نحوي مناسب در شهر ديده شوند و به خواسته‌هاي آنها توجه شود.
در سال‌هاي قبل افتخارات بزرگ زنان نامدار ايراني در شهر ديده نمي‌شد
فاطمه راكعي يكي از همين زنان است كه با حفظ سمت مشاور شهردار تهران در امور زنان، سرپرست اداره كل بانوان شهرداري تهران هم هست.
او درباره اقداماتي كه مجموعه مديريت شهري تهران براي زنان به ويژه در حوزه پيام‌هاي فرهنگي، در دست اقدام دارد به «شهروند» توضيحاتي داد: «همزمان با گراميداشت هفته زن به زودي بنرهايي در حوزه زنان و در سطح تهران نصب خواهد شد تا در شهر ديده شود.»
او معتقد است كه در سال‌هاي قبل هيچ كدام از افتخارات بزرگ زنان نامدار ايراني در شهر ديده نمي‌شد و ما تنها بخشي از آنان را در كتاب‌ها مي ديديم: «گذرگاه‌ها و معابر و ميادين شهر خالي از نام زنان بودند مگر در چند مورد محدود كه اصلا كافي نيست.
در حالي كه جامعه فرهيخته زنان هم تلاش زيادي در حوزه‌هاي فرهنگي، ورزشي، اقتصادي و ساير حوزه‌ها داشته‌اند و مردم بايد آنها را بشناسند.»
سرپرست اداره كل بانوان شهرداري تهران از تشكيل گروه‌هاي مشورتي خبر داد كه به سفارش معاونت زنان در شهرداري تهران درحال جمع‌آوري اطلاعات در اين باره است: «اين گروه‌ها، پژوهشي براي جمع‌آوري بانك اطلاعاتي زنان تاريخ ساز در دست انجام دارند و قرار است بيشتر در حوزه‌هاي علمي، فرهنگي، ادبي و ورزشي و از دوران معاصر ايران انتخاب شوند تا پيشنهاد نامگذاري‌ها را از اين عزيزان آغاز كنيم.»
به گفته او، گروه‌هاي مشورتي تا به حال به نام ٢٠ نفر از اين زنان تاريخ‌ساز ايراني ازجمله بانو مجتهده امين، دكتر طاهره صفارزاده، سيمين دانشور و توران ميرهادي رسيده‌اند: «اين كار همچنان ادامه خواهد داشت تا ما هم بتوانيم براي نامگذاري معابر، موزه‌ها و مكان‌هاي ديگر شهر هم از آنها استفاده كنيم.
معتقديم اين رويه بايد در كشور جا بيفتد كه زنان آن‌طور كه دلخواه نظام اسلامي، امام و دين اسلام است، ديده شوند.»
تبليغ و ترويج منع خشونت عليه زنان در تاكسي
در دوره مديريت شهري قبل، استفاده از برخي عنوان‌ها در چهره شهر، سعي در حذف زنان در نهادهاي اجتماعي داشت و به تبعيض عليه زنان دامن مي‌زد. مثلا در بيلبوردهاي تبليغاتي بيشتر از مردان سرشناس استفاده مي‌شد و براي مناسبت‌هاي مختلف هم پيام‌هاي تبليغاتي با اين مضمون كه «به اقتدار تو اين خانه ايستاده‌اي مرد/ به احترام غرورت سكوت خواهم كرد» يا تابلوي ديگري كه در آن نوشته شده بود «بهشت زير پاي مادران است نه كارمندان» در شهر ديده مي‌شد.
راكعي در اين باره هم حرف‌هايي دارد: «به‌هرحال اين نگاه كه زن را فقط در خدمت خانواده و مردان مي‌داند، نياز به تغيير دارد آن هم در شرايطي كه همه زنان در جهان براي به دست آوردن حقوق اجتماعي خود از طريق رسانه‌ها تلاش مي‌كنند. درحال حاضر حتي زنان در كشورهايي مثل عربستان و افغانستان كه پيشينه تاريخي ما را هم ندارند با تلاش به ارتقاي موقعيت زنان دست يافته‌اند اما ما در اين ٤٠ سال نتوانستيم به آن جايگاه دست پيدا كنيم.»
او تبليغ و ترويج منع خشونت عليه زنان در سيستم حمل‌ونقل عمومي را از ديگر اقدامات پيش‌روي شهرداري تهران معرفي كرد: «از تاكسيراني درخواست كرديم تا در تاكسي، مانيتور يا پلاكاردهايي با تصاوير و جملاتي درباره حفظ حرمت به زنان را نصب كنند تا در اين باره فرهنگ‌سازي‌هاي لازم صورت گيرد.
از سوي ديگر، تغيير چهره شهر از ظاهري مردانه به ظاهري انسان محور هم موضوع ديگري است كه با همكاري زنان به زودي كليد خواهد خورد.»
راه‌اندازي سامانه‌اي براي بازگويي مشكلات زنان به شهرداري
تشكيل چهار كميسيون تخصصي در حوزه زنان براي اجراي برنامه‌هاي زنان در محلات، توجه به روشنايي شهر براي جلوگيري از خشونت عليه زنان، رسيدگي به فضا و مبلمان شهري از ديگر اقداماتي است كه مشاور شهردار تهران در امور زنان از آن نام برد: «قرار است تهراني بسازيم كه دوستدار زن باشد و زنان هم آن را دوست داشته باشند و بتوانند با امنيت، آرامش و آسايش كامل در آن به گردش بپردازند.
اين اتفاق با همياري زنان در شهر شدني است ضمن اينكه در مسائلي مثل صرفه‌جويي در مصرف آب، آلودگي هوا و ترافيك هم مي توان به خوبي اين تهديدها را كنترل كرد.»
شهرداري تهران همچنين درحال راه اندازي سامانه‌اي در ارتباط با زنان است تا زنان از آن طريق بتوانند مشكلات محلات را بازگو كنند و همچنين نظرات و پيشنهادات خود را براي ارتقاي كيفيت زندگي در محلات به مديريت شهري بدهند.
راكعي درباره اين موضوع هم توضيح داد: «زنان متخصص زيادي در رشته‌هاي مديريت شهري به ويژه در مقاطع تحصيلي فوق ليسانس و دكترا داريم كه از طريق همين سامانه قرار است از آنها براي اصلاح وضعيت شهر دعوت كنيم.
قطعا از پروژه‌هايي كه از طريق زنان و ان‌جي‌او‌هايي مرتبط داده شود استفاده مي‌كنيم و يكي از شرط‌هاي ما براي گزينش طرح‌ها، علاوه بر همكاري خودشان اين است كه ٥٠ تا ٧٠درصد كار، به زنان واگذار شود.
درحال حاضر از طريق اعلام عمومي طرح‌هاي زيادي به دست ما رسيده است تا از طريق مشاركت زنان و فرزندانشان بتوانيم كيفيت زندگي در شهر را ارتقا دهيم.»
او همچنين به توجه نكردن به نيازهاي دختران اشاره كرد؛ دختراني كه از دو سو حمايت نمي‌شوند: «دختران جوان هم زن هستند و هم جوان كه در اين دو آيتم به آنها توجه نمي‌شود.
هر تبعيضي در مورد دختران جوان به‌طور خاص وجود دارد و مديريت شهري بايد با همكاري دختران اين مسأله را لحاظ كند. در گذشته نگاهي كه وجود داشت و همچنان هم در جامعه ديده مي‌شود اين است كه زنان بدون خانواده اصلا ديده نشوند اما از نظر ما اين‌طور نيست.
زن مي‌تواند با آگاهي و توجه به ويژگي‌هاي خاص خود و با توجه به ظرفيت‌هاي وجودي‌اش براي ساختن جامعه تلاش كند.» او البته معتقد است كه هيچ زني نيست كه خود را پايبند خانواده نداند و به فرزندان و خانواده‌اش عشق نورزد: «اميدواريم به زودي در چارچوب قانون و ديدگاه‌هاي رهبر، ظرفيتي كه در ٤٠ سال اخير براي پيشرفت علمي، هنري و همه توانمندي‌هاي زنان ايجاد شده است با سرعت بيشتري پيگيري شود.»
مطالبه زنان در شورا
نظر زنان شوراي شهر تهران چيست و آنها در اين زمينه چه اقداماتي انجام داده‌اند؟
زنان شورا كه بيش از ٦ ماه است در اين جايگاه نشسته‌اند، هنوز نتوانسته‌اند طرح يا لايحه‌اي در خور توجه، براي زنان شهر خود داشته باشند و البته معتقدند كه 6 ماه هم زمان بسيار كمي است تا نتيجه فعاليت‌هاي آنان مشخص شود. زهرا صدر اعظم نوري يكي از همين زنان است كه در اين‌باره به «شهروند» توضيحاتي داد: «تا زماني كه زنان در لايه‌هاي مديريتي شهرها ديده نشوند و در اداره شهر سهم نداشته باشند نمي‌توان انتظار تغيير زيادي در فضاي شهري تهران داشت.
اداره شهر تهران با توجه به جمعيت ٥٠ درصدي زنان، بايد متعادل باشد و زنان هم در آن ديده شوند.
در يك جامعه متعادل بايد منابع انساني به‌عنوان يكي از اركان توسعه ديده شود و حضور زنان در جامعه به‌عنوان يك منبع انساني بايد مدنظر باشد.»
او در ادامه از تلاش‌هايشان در شورا گفت كه براي توجه بيشتر به زنان است: «در شوراي شهر ٦ زن در سمت‌هاي رئيس كميته يا كميسيون حضور دارند كه به احياي مسائل زنان كمك خواهند كرد تا در حيطه مديريت شهري هم به زنان توجه شود.»
البته به اعتقاد نوري، براي رسيدن به نقطه مطلوب فاصله زيادي وجود دارد: «وقتي حضور زنان در مديريت شهري افزايش يابد به‌طور طبيعي نگاه به سمت توجه به مشكلات زنان خواهد رفت.
اگر در منطقه‌اي شهردار زن تعيين شود حتما در اداره آن منطقه، زنان هم لحاظ خواهند شد.»
رئيس كميسيون محيط‌زيست شوراي شهر تهران به حضور زنان هنرمند يا مديري اشاره كرد كه هم خانه‌دار هستند و هم در سطوح مختلف فعاليت دارند: «اگر هنرمند يا فرد توانايي از زنان داراي اثرگذاري است حتما بايد مورد توجه واقع شود حتي از كارهاي او در چهره شهر استفاده شود و از اين طريق حمايت شود.
كسي كه توانايي بيشتر دارد نه به صرف زن بودن، بلكه به صرف توانايي داشتن بايد از توانايي او استفاده شود.
ما نمي‌توانيم به صرف زن بودن از ظرفيت زني استفاه نكنيم.»
نوري معتقد است، رويكرد اهميت دادن به زنان در مديريت شهري وجود دارد، بنابراين ديگر نيازي به آيين‌نامه نيست، چون سياست‌هاي كلي براي استفاده از ظرفيت زنان در شهر و حتي تبليغات محيطي تعيين شده است: «شهرداري هم اين سياست‌ها را به برنامه‌هاي كلي تبديل خواهد كرد تا استفاده از زنان در پروژه‌ها يا پيام‌هاي تبليغي و فرهنگ‌سازي انجام و به وضعيت زنان و جوانان پرداخته شود.»
شهربانو اماني، عضو ديگر شورا است، او هم در گفت‌وگو با «شهروند» ابتدا به مردمي اشاره كرد كه براي تغيير رويكرد به اعضاي شورا رأي داده‌اند: «وقتي مادران، زنان، دختران و خواهران در تبليغات محيطي شهر تهران ازجمله بنرها، نقاشي‌ها يا پيام‌هاي تبليغاتي بصري غايب باشند يا مثلا پيام‌ها طوري باشد كه نيمي از جامعه به رسميت شناحته نشده است، به دختران و زنان پيامي داده مي‌شود كه نشان‌دهنده تبعيض و نابرابري‌ها است.»
او درباره نشستي كه قبل از استقرار نجفي در شهرداري تهران، برگزار شده بود، گفت: «در آن نشست مسأله حضور زنان در مديريت شهري تهران مطرح شد و اينكه رويكرد زمخت مردانه در شهر كمتر شود.
روندي كه از‌سال ٩٢ براي حضور ٣٠ درصدي زنان در عرصه‌هاي مديريتي پيگيري شده بود به جايي رسيده كه رسيدن به سهم ٣٠درصدي تا پايان دولت دوازدهم جا افتاد.
«حضور زنان تنها در اعمال رأي نيست و بايد در حقوق شهروندي و ساير مسائل هم به آنها بها داده شود.»
اماني معتقد است كه بايد در آستانه ٤٠سالگي انقلاب تغيير ريل و رويكرد داشته باشيم در حالي كه هنوز هم برخي تفكرات در مورد زنان از گذشته ادامه دارد: «با تغيير رويكرد نه‌تنها فقط در تبليغات ميداني و شهري بلكه بايد در باورهاي مديريتي هم به توانمندي زنان توجه كرد تا زنان هم شنيده شوند.»
او اين را هم گفت كه تبليغات محيطي و حركت‌هاي نمادين سرانجام يك روز نتيجه خواهد داد، مثل حركت نمادين روز درخت كاري كه از گذشته شروع شد و حالا مردم آن را به صورت حركت عمومي انجام مي‌دهند: «بنابراين در حوزه زنان هم مي توانيم با تبليغ و فرهنگ‌سازي شاهد تغيير رويكرد باشيم تا فضاي و روحيه مادرانه و با نشاط در عرصه اجتماعي شهر ايجاد شود.
مجموعه مديريت شهري در بدنه تازه خود، قصد دارد كه زنان را به اجتماع بازگرداند تا مديريت انسان محور در اجتماع شكل بگيرد.»
شهربانو اماني كه در گذشته هم چندين بار در شورا نطق‌هاي مهمي در حمايت از زنان داشته است به نگاه مثبت و مطالبه‌گر مردان شوراي شهر تهران براي زنان اشاره كرد: « فراكسيون زنان شورا هر ماه جلسه‌اي با مشاور زنان شهردار تهران دارد تا خواسته‌ها بيان شود كه نخستين و مهمترين آن كاهش همه گير خشونت، عليه زنان و كودكان است.»
خشونت عليه زنان در تهران منفي يك
چند هفته‌اي است كه جمعي از فعالان حقوق زنان پوسترهايي را با مضمون كاهش خشونت عليه زنان طراحي كرده‌اند؛ پوسترها در شبكه‌هاي اجتماعي آن‌قدر گشت تا در نهايت، صداي آن به گوش مسئولان شهرداري تهران رسيد.
مسئولان شهرداري تهران هم حالا از اين ايده استقبال كرده‌اند و مسئولان مترو هم با در دست داشتن بيش از ١٠٠ هكتار از وسعت شهر تهران در زير زمين، به توصيه‌هاي مسئولان شهرداري استفاده كرده‌اند.
البته محمد بني‌حسن، معاون فرهنگي اجتماعي شركت بهره‌برداري متروي تهران به «شهروند» گفت كه پيشنهاد استفاده از اين پلاكاردها مطرح شد، ايده را ديديم و از آن استقبال كرديم: «متروي تهران يا «تهران منفي يك» در هر محله تهران تقريبا يك ايستگاه دارد و بزرگترين سازه اجتماعي است كه مي‌توان از آن با عنوان شهر دوم زير زميني تهران اشاره كرد. مترو، روزانه ٣ ميليون جابه‌جايي از همه قشرها دارد بنابراين بزرگترين سازه‌اي است كه مي‌توان با آن تغيير فكري ايجاد كرد و حتي استرس را از جامعه كم كرد آن هم در شرايطي كه هر مسافر به‌طور ميانگين ٣٠دقيقه در مترو رفت‌وآمد دارد.» بني‌حسن درباره تبليغاتي كه به تازگي در مترو آغاز شده است، توضيح داد: «زناني كه در جامعه هستند، خواهران و مادران خودمان هستند و از حقوق مساوي با بقيه افراد جامعه برخوردار است.
ما در هفته زن تصميم گرفتيم كه براي فرهنگ‌سازي، تكريم و حفظ احترام به زنان از اين پلاكاردها استفاده كنيم و احتمالا تا پايان‌سال هم حفظ خواهد شد.»
او درباره فقر فرهنگي در اين حوزه‌ها هم گفت: «حرمت زنان بايد حفظ شود و ما هم از طريق اين سازه آماده‌ايم تا براي افزايش سطح فرهنگ جامعه تلاش كنيم و حتي حاضريم اين فضا يا گالري‌هاي خود را به صورت رايگان در اختيار ان.جي.او‌ها قرار دهيم.
البته اين طرح مشترك معاونت اجتماعي و فرهنگي و معاونت حمل‌ونقل و ترافيك است كه تأييد شده است و حالا جز اينكه به صورت پوستر روي ديواره مترو وجود دارد در مانيتورهاي داخل قطارها هم نمايش داده خواهد شد.»
گفتني است؛ پوسترهاي زرد رنگ كاهش خشونت عليه زنان، حالا نه‌تنها مورد استقبال شهرداري تهران قرار گرفته است، بلكه مديريت شهري تبريز و اصفهان هم براي استفاده از آن در فضاهاي شهري، مترو و تاكسي وارد مذاكره با فعالان مبدع اين پوسترها شده‌اند.
روزنامه شهروند
تهرام/1735
تهران- روزنامه شهروند در شماره امروز- شنبه- خود با درج مطلبي با عنوان زنان روي پيشاني شهر به موضوع تغيير رويكرد مديريت شهري در حوزه زنان مي پردازد.