رییس سازمان بورس: هیچگاه سراغ دستكاری شاخص بازار سرمایه نمی رویم

به گزارش ایرنا، بازار سرمایه در سال 96، مسیری پر نوسان اما رو به رشد را سپری كرد كه با ثبت ركوردهای جدید و تاریخی همراه بود، نزدیك شدن نماگر بازار سرمایه به مرز 100 هزار واحد، ركوردی بی نظیر بود كه برای نخستین بار در طول عمر 50 ساله بازار سرمایه كشور رخ می داد.
رشد بازار سرمایه از نظر حجم و ارزش، ورود ابزارهای جدید مالی و افزایش سهم در تامین مالی طرح های اقتصادی و حتی اجتماعی و فرهنگی نشان می دهد كه دوره ای جدید از حیات بازار سرمایه كشور آغاز شده است.
البته همزمان با روند رو به رشد بازار سرمایه، ابهامات و سوالاتی نیز درباره عملكرد و شرایط بورس و شاخص های این بازار وجود داشت كه لازم بود درباره آنها شفاف سازی شود.
ادعاهایی مانند دستكاری شاخص بورس توسط سازمان بورس با هدف ركوردزنی و سستی این سازمان در مقابله با تخلفات رخ داده در این بازار از جمله مسایلی بودند كه سبب شد به سراغ شاپور محمدی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار برویم و به گفت و گو با این مقام ارشد بازار سرمایه كشور بنشینیم.
محمدی با سعه صدر به سوالات پاسخ داد و خاطر نشان كرد: هدف اصلی ما سودآور كردن شركت ها و به تبع آن، مردم است، و انجام این حركت های تبلیغاتی و شاخص سازی، سودی برای كسی ندارد.
وی درباره ادعای دستكاری شاخص كل توسط سازمان بورس و برنامه ریزی برای عبوردادن شاخص از مرز 100 هزار واحد همزمان با سالگرد 50 سالگی تاسیس بازار سرمایه در كشور، گفت: دستكاری شاخص كار نادرستی است كه سازمان بورس هیچگاه به سراغ آن نخواهد رفت. عوامل بازار خودشان باید تأثیر گذار باشند. اگر واقعاً تصمیم گرفته بودیم كه شاخص از مرز یكصد هزار واحد عبور كند، این كار انجام می شد، اما در عمل مشاهده كردیم كه این اتفاق نیفتاد.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار همچنین درباره فعالیت كانالهای تلگرامی كه با سوءاستفاده از نام شاپور محمدی اقدام به جذب مخاطب می كنند نیز گفت: اگرچه وجود تلگرام و فضای مجازی را برای رشد بورس مفید می دانم، اما من یك خط تلفن همراه بیشتر ندارم و نه عضو تلگرام و نه صاحب كانال هستم، البته همه اخبار به من منتقل می شود و همه خبرها را رصد می كنم اما خودم در كانال های تلگرامی عضو نبوده و فعالیت ندارم.
مشروح گفت و گوی ایرنا با رئیس سازمان بورس در پی می آید:

* بازدهی شاخص بورس در چه وضعیتی قرار دارد؟
محمدی: میزان رشد شاخص از ابتدای امسال تاكنون (اواسط اسفند) حدود 27 درصد بوده كه نشان دهنده بازدهی مناسب است. البته امكان دارد برخی افراد بر اساس سهامی كه دارا باشند، سود كمتری كرده و یا حتی ضرر كرده باشند.
ما امیدواریم كه میزان سودآوری شركت ها و بنگاه های اقتصادی بهبود یابد تا همه سهامداران، سود كنند.

* وضعیت معاملات بازار سرمایه و سهم این بخش در تامین مالی بخش دولتی و خصوصی چگونه است؟
بازار سرمایه، امسال ركوردهای خوبی داشت. حجم معاملات چهار بورس كشور تاكنون از 210 هزار میلیارد تومان عبور كرده است كه پیش بینی می شود تا پایان امسال با رشد 10 درصدی به 220 هزار میلیارد تومان نیز برسد.
پارسال، حجم معاملات بازار سرمایه مبلغ 195 هزار میلیارد تومان و سال 94 مبلغ 120 هزار میلیارد تومان بوده است كه نشان می دهد حجم معاملات، رشد خوبی داشته است.
میزان تامین مالی در سال 1394 چندان زیاد نبود، اما در سال های 95 و 96 حجم تامین مالی رشد خوبی داشته است. در بخش دولتی، 28 تا 30 هزار میلیارد تومان و برای بخش خصوصی نیز هفت تا 10 هزار میلیارد تومان اوراق منتشر می كنیم.
با لحاظ كردن اوراقی كه تا پایان امسال منتشر خواهد شد، میانگین اوراق منتشر شده به 30 تا 35 هزار میلیارد تومان خواهد رسید.

*عوامل اصلی رشد شاخص بورس و حجم معاملات در ماه های اخیر چه بوده است؟
یكی از مهم ترین عوامل رشد شاخص در ماه های اخیر، سیاست های اقتصادی دولت برای كاهش نرخ تامین مالی و سود بانكی بوده است. سیاست درستی كه دولت برای كاهش نرخ سود بانكی و نیز كاهش نرخ سود اوراق در بازار سرمایه در پیش گرفت باعث كاهش هزینه تامین مالی برای بنگاه های اقتصادی شد.
بر این اساس، اوراقی كه خارج از بورس بودند وارد بازار سرمایه شدند و میزان سود آنها از نرخ های عجیب چند ده درصدی به 16 و 17 درصد كاهش یافت. اجرای این سیاست ها باعث شد كه سرمایه گذاری در سهام، نسبت به سایر بازارها جذابیت بیشتری داشته باشد.
عامل دیگر، بهبود سودآوری شركت های بورسی بود؛ رشد سودآوری شركت ها در گام نخست به دلیل تسهیلاتی بود كه دولت به بنگاه ها واگذار كرد به طوری كه حدود 16 هزار میلیارد تومان به بنگاه های اقتصادی تسهیلات داده شده است و در كنار آن تلاش شد كه تقاضا برای كالاهای ایرانی تقویت شود.
عامل دیگر رشد سودآوری شركت های بورسی، افزایش قیمت كامودیتی ها (مواد پایه و معدنی) در بازارهای جهانی بود كه از جمله آنها می توان به نفت خام، فلزات و مواد پتروشیمی اشاره كرد.
علت دیگر رشد شاخص بورس در ماه های اخیر، تقویت نرخ ارز بود كه به شركت هایی كه صادرات محور بودند، كمك كرد تا درآمد خود را افزایش دهند.
همچنین برخی اقدامات را نیز شورای عالی بورس انجام داد كه امیدوار كننده بود كه از جمله آنها می توان به كاهش كارمزد معاملات اشاره كرد كه در بلند مدت، تاثیر مثبت خود را نشان خواهد داد.
عامل دیگری كه تاثیر مثبت خود را به مرور در بازار سرمایه بر جای می گذارد، اصلاح نظام توقف و بازگشایی نمادهاست. اكنون میزان توقف نمادهای بسیار كمتر از گذشته شده است كه در آینده، تاثیر مثبت آن، بیشتر نیز خواهد شد.
در مجموع، اقداماتی كه برشمردیم منجر به كاهش هزینه های تامین مالی به ویژه برای بخش تولید شده و حجم معاملات را رونق داد.

*شما به كاهش سودهای تضمینی در بازار سرمایه با هدف رونق بخشیدن به معاملات سهام اشاره كردید، اما شاهد هستیم كه برخی صندوق ها، نرخ های سود تضمینی بالا حتی 24 درصد را ارایه می كنند؟
ما اعلام كردیم كه صندوق ها نباید پرداخت رقم خاصی از سود را تضمین بدهند؛ صندوق ها اجازه ندارند پرداخت سودهایی را در پیش بگیرند كه علیه رونق سهام باشد. میانگین سود صندوق ها 18 درصد است.
اعلام سود 24 درصد تخلف است.
در گذشته مشكلی كه وجود داشت این بود كه شعب بانك ها، واحدهای سرمایه گذاری صندوق ها (یونیت) را صادر می كردند كه باعث ایجاد ناهماهنگی و نبود نظارت درست می شد به طوری كه پیش از این، مدیران صندوق ها می گفتند بانك ها این یونیت های دارای سود بالا را صادر كرده اند و مدیران بانك ها نیز می گفتند كه خود صندوق ها صادر كرده اند، اما اكنون با توقف عرضه این یونیت ها در بانك ها، این مشكل تا حد زیادی رفع شده است.
برای رفع این مشكلات، با تصمیم بانك مركزی و سازمان بورس اعلام شد كه در شعب بانك ها، دیگر نباید یونیت صندوق صادر شود و این اقدام، تنها باید توسط صندوقهای سرمایه گذاری انجام شود.

* در افزایش معاملات بازار سرمایه و رشد شاخص بورس، سهم عوامل داخلی (مانند كاهش سود بانكی) بیشتر بوده و یا این كه عوامل خارجی (مانند رشد قیمت كامودیتی ها) تاثیر گذار بوده است؟
محمدی: اینكه رشد عوامل خارجی مثل كامودیتی ها مهم بوده درست است اما نباید كاهش نرخ سود بانكی را نادیده گرفت زیرا كاهش سود بانكی، هزینه تامین مالی را كاهش داد.
عامل خارجی مانند رشد قیمت كامودیتی ها به دلیل این كه به طور مستقیم با سودآوری شركت های بورسی كشور ارتباط دارد، پر رنگ تر دیده می شود. اما كاهش نرخ سود بانكی نیز به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر وضعیت معاملات بازار سرمایه اثر گذاشت.
كاهش سود بانكی، از یك سو بر روی سوداوری شركت ها تاثیر مستقیم دارد و از سوی دیگر سبب می شود كه سرمایه گذاری در سهام به عنوان یك گزینه در مقایسه با سایر بازارها مورد توجه قرار گیرد.

* با وجود تاثیر مثبت كاهش سود بانكی، به تازگی شاهد عرضه گواهی سپرده بانكی با سود 20 درصد بودیم كه می تواند دوباره توجهات را به سوی خود جلب كند؟ تداوم اجرای این طرح ها، چه محدودیت هایی برای بورس ایجاد خواهد كرد؟
به دلیل اینكه اجرای این طرح به مدت 2 هفته بود، تاثیر كوتاه مدت داشت، اما در 2 هفته اجرای این طرح، شاهد تعدیل هایی در بازار سهام بودیم و حتی برخی صندوق ها نیز به دلیل ابطال واحدهای سرمایه گذاری سرمایه گذاران با كاهش منابع مالی مواجه شدند.
امیدواریم نرخ تامین مالی به سمتی برود كه تولیدكننده بتواند سود بدست آورد، افزایش سودآوری شركت های بورسی سبب می شود كه در بلندمدت قیمت سهام بالا برود و تثبیت شود.

* منتقدان بارها، سازمان بورس را به دخالت در مسیر حركت شاخص بورس كرده اند؟ آنها می گویند از طریق بلوك زنی و سایر روش ها شاخص بالا برده می شود؟
دستكاری شاخص، تفكری نادرست است؛ این ادعا به هیچ وجه نمی تواند واقعیت داشته باشد، هیچ كس نمی تواند در بلند مدت روند حركت شاخص را مشخص كند، امكان آن وجود نداد.
همه سهم هایی كه در ماه های اخیر رشد كرده و به تبع آن، شاخص را بالا كشیدند یا قیمت های جهانی و یا رشد دلار به نفعشان بوده است. در واقع این شركت ها درآمد ارزی شان بیشتر از مصارفشان بوده است.
همچنین، شركت هایی كه رشد داشته اند دارای صورت های مالی سودآوری بوده اند. كاهش هزینه تامین مالی نیز یكی دیگر از محرك های رشد سهام بوده است.
در بلند مدت، عوامل اقتصادی و وضعیت عملكرد بنگاه های اقصادی، مسیر حركت شاخص را تعیین خواهند كرد و هیچ كس نمی تواند در بلند مدت، شاخص را تحت تاثیر قرار دهد. باید به نیروهای عرضه و تقاضا و تحلیل سرمایه گذاران احترام گذاشت.
دستكاری شاخص كار نادرستی است و سازمان بورس هیچگاه به سراغ آن نخواهد رفت،ا اگر مواردی بوده باشد كه افرادی در بیرون از سازمان بورس توافق كرده باشند كه بر وضعیت بازار بورس اثر گذاشته باشد، بلافاصله سازمان بورس پیگیری كرده است.
سازمان بورس از پیشنهادات فعالان بازار برای برای بهبود وضعیت عملكرد و جلوگیری از حركت هایی كه امكان دارد بر شاخص اثر بگذارد استقبال می كند.

* پس از رشد قابل توجه شاخص بورس و رسیدن شاخص به مرز 100 واحد، برخی ادعاها مطرح شد مبنی بر این كه رشدشاخص، برنامه ریزی شده و با هدف ثبت ركوردهای جدید در سالگرد 50 سالگی تاسیس بازار سرمایه بوده است؟ دلیل توقف شاخص كل در مرز یك صدهزار واحد چه بود؟
وقتی كه می گوییم عوامل بازار خودشان باید تأثیر گذار باشند در همین مورد مشخص است یعنی اگر واقعاً تصمیم گرفته بودیم كه شاخص از مرز یكصد هزار واحد عبور كند، این كار انجام می شد، اما در عمل مشاهده كردیم كه این اتفاق نیفتاد. به نظر ما سود كردن مردم بهتر از این گونه حركت های تبلیغاتی است.
شاخص گاهی رشد می كند و گاهی تعدیل می شود، همه اینها باید بر اساس محركهای بازار تعیین شود. بازار باید خودش مسیر حركت خود را پیدا كند و به مسیر خود ادامه دهد. ما باید حواسمان به سودآوری شركت‌ها باشد.
مسیر حركت بازار را باید محرك های اقتصادی تعیین كنند، كسی نمی‌تواند به آن جهت دهد.

* یكی از مشكلات عمده ی بازار سرمایه همواره نبود شفافیت بوده است؛ سازمان بورس برای رفع این مشكل و شفاف كردن بازار سرمایه چه اقداماتی را انجام داده است؟
از جمله مهمترین اقدامات سازمان بورس تاكید بر انتشار و افشای گزارش های ماهانه تولید و فروش شركت هاست. اگرچه، انتشار ماهانه گزارش توسط شركت ها، سخت است، اما انتشار آنها قطعاً بر شفاف شدن بازار تاثیر گذار است.
گزارش های تولید و فروش ماهانه بر خلاف صورت های مالی، یك سری اطلاعات تاریخی نیست؛ انتشار اطلاعات ماهانه توسط شركت‌ها، اعلام یك اطلاعات واقعی است كه به طور مستمر انجام می شود و شركت ها نمی توانند در ماه دوازدهم به یكباره اقدام به تغییر اعداد اعلامی تولید و فروش كنند.
با تصمیم سازمان بورس برای انتشار گزاش های ماهانه تولید و فروش، حجم گسترده ای از اطلاعات شركت ها افشا شده و در اختیار فعالان بازار سرمایه قرار گرفته است.
همچنین انتشار اطلاعاتی كه ممكن است برای سهامدار مهم باشد در ساز و كار جدید توقف نمادها مورد توجه قرار گرفته است. بر این اساس، با هدف شفاف سازی و بیان توضیحات شركت ها، كنفرانس خبری برگزار می شود.
حتی درج «مثلث احتیاط» در كنار نماد شركت ها نیز تا اندازه ای در افزایش شفافیت بازار مفید بوده اند. در ابتدا سوال می شد كه درج «مثلث احتیاط» چه كمكی می تواند به شفاف شدن بازار كند اما اكنون بررسی ها نشان می دهد كه با این اقدام، تعداد گزارش هایی كه توسط شركت ها اعلام می شود افزایش پیدا كرده است، زیرا هیچ شركتی تمایل ندارد كه علامت احتیاط را در كنار نام خود داشته باشد.
از جمله اقدامات بورس برای افزایش شفافیت فضای اقتصادی كشور، پیگیری دریافت گزارش های مالی نهادهای عمومی و غیر دولتی است.
مطابق ماده 6 اصل اجرای اصل 44 قانون اساسی، شركت هایی كه خارج از بورس نیستند اما جزو نهادهای عمومی و غیر دولتی محسوب می شوند، نیز باید اطلاعات مالی خود را از طریق سازمان بورس افشا كنند كه در این راستا سازمان بورس امسال گزارش‌های 230 شركت را با كمك مجلس و تاكید وزارت اقتصاد و معاون اول دریافت كرده است كه این اطلاعات در سامانه «كدال» قرار می گیرد.
تاكنون تنها از یك یا 2 شهرداری، گزارش مالی دریافت شده است، اما امیدواریم كه در سال آینده با كمك وزارت كشور از شهرداری ها نیز اطلاعات مالی بیشتری را دریافت كنیم.
با وجود معضلاتی كه وجود دارد وضعیت افشاء و انتشار گزارش شركت ها نسبت به بورس های بسیاری از كشورهای همسایه از جمله بورس استانبول بهتر است.

* ابزارهای لازم برای برخورد با متخلفان برای ایجاد شفافیت و تضمین سلامت معاملات چیست؟
ما می توانیم نهاد مالی متخلف را تا 250 مییلون تومان جریمه كنیم؛ همچنین افراد را نیز می توان جداگانه جریمه كرد.
سیاست سازمان بورس در همه بخش ها جلوگیری از تخلف است، اما همزمان وظیفه نظارت و برخورد با متخلفان را نیز انجام می دهد. ما حتی علاوه بر نظارت های سیستمی و آنلاین، به صورت حضوری نیز بر فعالیت های نهادهای مالی و صندوق ها نظارت می كنیم.

* مشكل تبانی و انواع سوء استفاده ها در بازار سرمایه بارها تكرار شده كه سازمان بورس اقدام به مقابله با آنها كرد؛ در مواجهه با این تخلفات چه اقداماتی انجام شده است؟
برخورد با تخلفات به سه دسته تقسیم شود: اول برخوردهای انضباطی مانند تایید صلاحیت و رد صلاحیت، دوم برخوردهایی كه سازمان بورس اقدام به جریمه كردن می‌كند و سوم برخوردهایی كه طبق آن دادگاه‌ها و مراجع قضائی ورود پیدا می كنند.
در 6 یا هفت ماهه گذشته نیز سازمان بورس به طور مرتب، گزارش های مرتبط را به نهادهای نظارتی ارسال می‌كند كه در آن مشخص شده نحوه رسیدگی به پرونده‌هایی كه در سازمان بورس تشكیل شده چگونه است بهبود و چه جرایمی برای آنها در نظر گرفته شده است.
سازمان بورس به پرونده های تخلف با سرعت و دقت رسیدگی می كند و پرونده های زیادی مورد بررسی قرار گرفته كه به جریمه برخی مدیران نیز منجر شده است اما نكته مهم برای ما، پیشگیری از وقوع این تخلفات است.
در موارد بسیاری، مدیران متخلف به میزان 100 میلیون تومان (سقف جریمه) محكوم شده اند. همچنین شماری از مدیران عامل و اعضای هیئت مدیره شركت ها نیز سلب صلاحیت شده‌اند.
در شماری از دعاوی نیز با شكایت سازمان بورس، پرونده تخلف ها در محاكم قضایی رسیدگی شده و یا در حال رسیدگی است كه در برخی موارد به محكومیت حبس منجر شده است.
جریمه های كه سازمان بورس تعیین می كند قطعی است و قابل اعتراض نیست و باید به حساب دولت واریز شود.
مجموع جریمه های پرداخت شده در امسال حدود 2 میلیارد تومان است. و رقم جریمه های كه تاكنون و در سال های اخیر واریز شده به 10 میلیارد تومان می رسد.

* یكی از موارد عمده تخلفات در بازار سرمایه مربوط به كانالهای تلگرامی بورسی است كه اقدام به سوء استفاده و سیگنال فروشی می‌كنند، حتی برخی كانال ها از نام شما سوء استفاده كرده و به اسم شاپور محمدی و رییس سازمان بورس در حال فعالیت هستند. سازمان بورس چه اقداماتی برای برخورد با آنها و ساماندهی فعالیت آنها انجام داده است؟
من یك خط تلفن همراه بیشتر ندارم و نه عضو تلگرام و نه صاحب كانال هستم، البته همه اخبار به من منتقل می شود و همه خبرها را رصد می كنم اما خودم در كانال های تلگرامی عضو نبوده و فعالیت ندارم.
با كانالهای تلگرامی كه تخلف كرده و اقدام به سیگنال فروشی می‌كنند و یا به اسم اشخاص فعالیت می كنند برخورد می‌شود. در مقطعی، سازمان بورس برای 20 كانال و سایت اینترنتی طرح دعوا كرده است كه منجر به تعطیلی و بسته شدن آنها شد.
به اعتقاد من وجود فضای مجازی و كانال های تخصصی بورسی برای فعالیت بازار سرمایه مفید است و به شفاف شدن بازار كمك می‌كنند و باعث ارایه تحلیل‌های درست می شود اما ممكن است كه در این میان برخی به مسیر اشتباه بروند كه باید آن را موضوعی جداگانه دانست.
كانال های تلگرامی چه من عضو آنها باشم یا نباشم مفید هستند و به شفاف شدن و سلامت كشور و اقتصاد كمك می‌كنند. اگر در این میان، عده‌ای محدود اقدام به سوء استفاده از این فضا كنند وظیفه ماست كه مقابله كنیم. همچنین سایر دستگاه ها نیز فعالیت آنها را رصد می كنند. در مواردی كه افرادی سیگنال فروشی كرده و قیمت‌های كاذب ارائه می كنند وظیفه سازمان بورس است كه رسیدگی كند.
ما پیش از این علیه 20 كانال و سایت اینترنتی اقامه دعوا كرده بودیم و به تازگی نیز 6 كانال مورد پیگرد قرار گرفتند.
ما یك قاعده كلی تعریف كرده و اعلام كردیم كه اگر افرادی اقدام به فریب مردم كنند علیه آنها طرح دعوا می شود در این میان اگر سیستم قضایی كشور به این نتیجه برسد كه فرد مقصر نیست ما نیز تابع آن هستیم، ما هیچ كس را قبل از انجام دادن خطا، مجازات نمی كنیم، ما فقط طرح دعوا می كنیم و سیستم قضایی كشور بررسی و رسیدگی خواهد كرد.
اگر در هر جایی به این آگاهی برسیم كه تخلفی در حال وقوع است و قابلیت پیگرد قانونی دارد ورود می كنیم. اكنون پیگیری تعدادی دیگر از این كانال ها نیز در دست اقدام است.

* به نظر شما فضای مجازی و تلگرام برای بازار سرمایه و بورس مفید بوده‌اند یا به ضرر این بازار اقدام كردند؟
نباید نقش مثبت فضای مجازی و كانال های تلگرامی را منكر شد. به نظر من فعالیت آنها بسیار مفید بوده است و به رشد بازار سرمایه كمك كرده است اما باید توجه داشت كه هر ابزاری امكان دارد با مشكلاتی مواجه شود اما همه افراد باید برای بهبود اوضاع و استفاده درست از ابزارها كمك كنند.
معضلات فضای مجازی، در مقایسه با مزایای تلگرام و فضای مجازی و كمكی كه برای توسعه اشتغال آفرینی و شفافیت بازار و اقتصاد می كنند، بسیار اندك است.
باید توجه داشت كه این شبكه های مجازی، پاسخگویی را تقویت كرده و رواج می‌دهند، ممكن است در نبود این كانال ها، برخی افراد بخواهند اطلاعات خاصی را مطرح كرده و مدیریت كنند اما وجود این كانال‌ها باعث چرخش بهتر اطلاعات و شفافیت فضا می شود.

اخبار اقتصادی ایرنا در تلگرام: IRNAeco@
اقتصام*2022*2025
گفت و گو از میثم طاهری