بارها در اخبار متعدد اعلام شده كه ایران هفتمین كشور مصرف كننده مواد آرایشی در جهان است. هر چند سازمان غذا و دارو این آمار را تكذیب كرده و گفته كه ایران ركورددار مصرف لوازم آرایش نیست اما مسائلی مانند ارزانی فرآورده های آرایشی قاچاق، بُعد دیگری به این ماجرا داده است و لوازم آرایشی را به یكی از خریدهای محبوب جوانان تبدیل كرده است.
كمتر جوانی است كه بداند محصول آرایشی مناسب برای او كدام است و تحت چه شرایطی باید از این محصولات استفاده كند. چنانكه یكی از مقامات مسئول سازمان غذا و دارو پیش از این گفته بود كه جوانان چنان راغب به استفاده از محصولات آرایشی هستند كه حتی گاهی از دكتر خود می خواهند برای آنان لوازم آرایشی مانند كرم دورچشم تجویز كند.
اما آنان هیچگاه از مواد تشكیل دهنده لوازم آرایشی نمی پرسند و هرگونه لوازم آرایشی را تهیه می كنند حتی اگر تقلبی باشد.
البته گاهی مطالبی در فضای مجازی منتشر می شود كه به طور مثال عطرهای گرانقیمت حاوی مدفوع نهنگ و رژ لب ها حاوی سوسك هستند و مصرف كنندگان لوازم آرایشی در برابر این اخبار، اغلب آن را باور نمی كنند و در صورت باور نیز بی اعتنا از كنار آن می گذرند.
گاهی نیز ادعا می شود فرآورده های آرایشی ارگانیك هستند و عاری از مواد سمی و تحریك كننده؛ گاهی حتی مباحثی مانند تراریختگی در محصولات آرایشی مطرح می شود كه بیشتر با هدف ترساندن مصرف كنندگان است. گفته می شود بسیاری از مواد تشكیل دهنده لوازم آرایشی از منابع گیاهی و كشاورزی حاصل شده اند و این منابع ممكن است شامل محصولات تراریخته نیز باشد.
* محصولات تراریخته چه هستند؟
محصولات تراریخته یا دستكاری ژنتیكی شده، گیاهان و دیگر موجودات زنده ای هستند كه با استفاده از تكنیك های بیوتكنولوژی مولكولی مدرن، بهبود یافته اند.
محصولات تراریخته، محصولاتی به شمار می آیند كه كارشناسان با مهندسی روی ژنتیك، یك خصوصیت ویژه مفید را در آنها ایجاد می كنند یا یك خصوصیت منفی را از آن حذف می كنند؛ به طور مثال پروتئین هایی داخل محصول ایجاد می كنند كه خاصیت آفت كشی دارد و این پروتئین موجب می شود كه مثلا كرم ساقه در برنج از بین برود.
انسان ها در حقیقیت از سال های خیلی دور (پیش از میلاد مسیح) مبادرت به تغییرات غیرمستقیم در گیاهان و حیوانات كرده اند اما فناوری جدید بیوتكنولوژی مولكول ، توانایی مشخصی برای تغییرات خاص ایجاد كرده است.
زیست فناوری در حقیقت استفاده از فرآیندهای بیولوژیكی میكروب ها و سلول های گیاهی و حیوانی در جهت منافع انسانی است. به گفته كارشناسان ژنتیك، در ایالات متحده بیش از 90درصد محصولات سویا، ذرت و پنبه و چغندر قند و یونجه تراریخته هستند. سازمان بهداشت جهانی و سازمان غذا و داروی آمریكا سلامت این محصولات را تضمین كرده است و اثرات نامطلوب بهداشتی این گونه محصولات ثابت نشده است.
* آیا در مواد آرایشی و بهداشتی از تراریخته ها استفاده می شود؟
در حال حاضر 90 درصد بازار سویای دنیا و بیش از 40 درصد دانه ذرت در اختیار نوع تراریخته آن است.
بسیاری از مواد تشكیل دهنده لوازم آرایشی از منابع گیاهی و كشاورزی حاصل شده اند. این منابع ممكن است شامل محصولات غذایی تراریخته نیز باشد.
درصد زیادی از محصولات كشاورزی به طور ژنتیكی تغییر كرده است. این تغییرات با هدف كمك به كشاورزان در تولید محصولات باكیفیت تر و مقاوم به خشكی و آفت انجام شده است. اما گاهی در برخی موارد، تراریخته ها برای كمك به تولید مواد تشكیل دهنده لوازم آرایشی و بهداشتی ایجاد می شوند. به طور مثال روغن كانولا كه به عنوان یك روغن صنعتی در صابون ها و رژلب كاربرد دارد، آن را برای تولید سطوح بالای لوریك اسید اصلاح كرده اند.
لوریك اسید یك چربی اشباع شده است كه به عنوان مرطوب كننده می تواند به كار گرفته شود. البته مرطوب كننده برخی لوسیون ها و كرم ها ممكن است از نارگیل باشد اما می توان آن را از كانولا نیز ساخت.
مواد تشكیل دهنده برخی لوازم آرایشی و بهداشی به طور بالقوه از ارگان های تغییر یافته ژنتیكی مشتق شده و شامل موادی مانند روغن ذرت، آرد ذرت، روغن سویا لسیتین و پروتئین تولید شده توسط مخمرها است. مواد تشكیل دهنده لوازم آرایشی اگر از سویا، كلزا و پاپایا هاوایی نشأت گرفته باشند می توانند تراریخته باشند.
* آیا تراریخته های استفاده شده در لوازم آرایشی ایمن هستند؟
سازمان غذا و داروی آمریكا به این نتیجه رسیده است كه هیچ شواهدی وجود ندارد كه نشان دهد محصولات غذایی تراریخته از محصولات غذایی به دست آمده از روش سنتی، ایمنی كمتری دارند بر این اساس مواد اولیه تراریخته یافت شده در لوازم آرایشی مانند دیگر مواد تولید شده از روش های سنتی ایمن هستند.
* لوازم آرایشی ارگانیك دروغ محض است
بهزاد قره یاضی، رئیس انجمن ایمنی زیستی ایران به خبرنگار ایرنا گفت: محصولات تراریخته مورد تائید سازمان جهانی بهداشت هستند و این سازمان در كنار سازمان خوار و بار جهانی، اعتبار بین المللی خود و تعهدش نسبت به كشورهای عضو را به سادگی خدشه دار نمی كند.
او اضافه كرد: سازمان غذا و داروی آمریكا و نیز سازمان غذا و داروی ایران و بسیاری از كشورها از چین و هند تا اتحادیه اروپا بدون استثنا سلامت محصولات تراریخته را تائید كرده اند.
وی ادامه داد: حتی در بسیاری موارد، برتری محصولات تراریخته نسبت به محصولات ارگانیك اثبات شده و مقالات زیادی در این زمینه وجود دارد و مردم باید از فضای عوامفریبانه ای كه دلالان ایجاد كرده اند تا محصولات خود را به نام ارگانیك به فروش برسانند، دوری كنند.
قره یاضی كه فوق دكترای ژنتیك گیاهی دارد، اضافه كرد: محصولات ارگانیك محصولاتی هستند كه در كشت آنها از سموم دفع آفات نباتی و همچنین از كود شیمیایی استفاده نمی شود و زمین قبل از آن نیز سه سال نباید كشت شده باشد.
وی تاكید كرد: فروش محصولات آرایشی و بهداشتی ارگانیك، دروغ محض است و هیچ مرجع رسمی و قابل قبولی آنها را تائید نمی كند؛ هرجا چنین ادعایی مطرح می شود، دستگاه نظارتی باید ورود پیدا كند. محصولاتی با چنین ادعایی باید از سطح بازار جمع آوری شوند و مردم نیز از خرید آن پرهیز كنند.
* محصولات آرایشی تراریخته وجود خارجی ندارند
رئیس انجمن ایمنی زیستی ایران اظهار داشت: محصولات آرایشی و بهداشتی تراریخته وجود خارجی ندارد. احتمال بسیار ضعیف وجود دارد كه در تركیب مواد آرایشی از روغن سویا یا كانولا استفاده شود كه آن هم بسیار نادر است.
قره یاضی افزود: صحبت درباره محصولات آرایشی و بهداشتی تراریخته دارای اهداف نامشروع است. نباید مردم را تشویق به خرید محصولات ارگانیك تقلبی كنیم یا اینكه آنان را از فرآورده های آرایشی و بهداشتی تراریخته بترسانیم.
وی خاطرنشان كرد: احتمال وجود تراریخته در محصولات آرایشی و بهداشتی، یك در هزار است اما چون مقدار آن كمتر از دو درصد است در ایران برچسب گذاری نمی شود.
رئیس انجمن ایمنی زیستی ایران گفت: باید توجه داشت كه در دنیای پزشكی به تراریخته، «نوتركیب» گفته می شود. داروهای نوتركیب در جامعه زیاد وجود دارد؛ در حال حاضر بسیاری از واكسن هایی كه مصرف می شوند، نوتركیب یا تراریخته هستند.
قره یاضی تصریح كرد: ممكن است برخی از اجزای داروهای نوتركیب در مواد اولیه لوازم آرایشی و بهداشتی مصرف شوند اما از یك سو مقدار آن فوق العاده كم است و از سوی دیگر اگر هم باشند، سالم هستند.
* هر ادعایی نیاز به مستندات دارد
عبدالعظیم بهفر، سرپرست اداره كل امور فرآورده های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو نیز در این باره گفت: تراریخته یا محصولات GMO بیشتر درباره فرآورده های خوراكی مطرح است و در سایر حوزه ها بیشتر بحث فرآورده های ارگانیك، گیاهی و حلال مطرح است تا این فرآورده ها را جداسازی كنیم.
وی در گفت و گو با خبرنگار سلامت ایرنا افزود: درباره هركدام از این ادعاها، این محصولات باید طبق مستندات روی محصول خود برچسب بزنند. درباره كالاهای وارداتی یا تولید داخل دارای پروانه ساخت، قابلیت استعلام درباره آنها طبق كد روی برچسب وجود دارد.
وی درباره فروش لوازم آرایشی از سوی دستفروشان نیز گفت: اگر این لوازم، اصالت داشته باشند، اشكالی ندارد اما توصیه می شود كه لوازم آرایش از محل معتبر خریداری شود چون قابلیت پیگیری دارد.
* مراقب لوازم آرایشی تقلبی باشیم
طبق آمارهای اعلام شده از سوی سازمان غذا و دارو، بیش از 50 درصد كالاهای آرایشی در ایران قاچاق است و 95 درصد كالاهای قاچاق نیز تقلبی، غیرایمن و تاریخ گذشته هستند.
عرضه لوازم آرایشی از سوی دستفروش ها به ویژه در اماكنی مانند ایستگاه های مترو یا ادعای برخی فروشگاه ها مبنی بر ورود لوازم آرایشی ارزان قیمت از شهرهایی مانند بانه، امكان فروش لوازم آرایشی تقلبی و بی كیفیت را تسهیل كرده است.
فرآورده های آرایشی و بهداشتی، صرف ادعای فروشنده نمی توانند سالم یا ایمن باشند؛ هرگونه ادعایی باید روی برچسب فرآورده های آرایشی درج شده باشد. توجه به نشان سازمان غذا و دارو و استعلام اصالت فرآورده های آرایشی بهترین راهكار حفاظت از سلامتی خود است.
مراقبت از پوست از حساسیت ویژه ای برخوردار است و استفاده از لوازم آرایشی تقلبی و ناایمن به پیری زودرس و ایجاد چین و چروك، تغییر رنگ پوست و بروز لك و تحریك و حساسیت پوستی خواهد شد.
سازمان غذا و دارو اعلام كرده است صنایع بهداشتی و آرایشی ایران از لحاظ كیفیت محصولات تولیدی از كیفیت خوب و قابل قبولی برخوردار است و به ویژه درباره بسیاری از ضدآفتاب ها توصیه می شود كه از محصولات ایرانی استفاده شود.
گزارش از سادات حسینی خواه
اجتمام *9185 * 3063
تهران- ایرنا- مصرف بی رویه لوازم آرایشی در بین برخی جوانان ایرانی به ویژه دختران در حالی است كه آنان كمترین اطلاعات را درباره این فرآورده ها دارند و شناسایی محصولات تقلبی، ارگانیك بودن یا تراریخته بودن آنها برای اغلب مردم ممكن نیست و در این آشفته بازار هر كس ادعایی می كند.
