چرا بانك مركزی یوآن را جایگزین دلار آمریكا كرد

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، هرچند با مصوبه فروردین ماه امسال دولت برای تغییر ارز گزارشگری از دلار به یورو، عبور از این ارز دور از انتظار نبود اما پس از فراز و نشیب هایی كه بازار ارز در چهار ماه اخیر تجربه كرده بود، این كار به سرعت انجام شد.
تا عصر دیروز(یكشنبه) نرخ دلار در سامانه سنا بین هشت هزار و 800 تومان تا 10 هزار 600 تومان در نوسان بود و بررسی تغییرات نرخ فروش این ارز در روزهای اخیر در این سامانه نیز نشان می داد برخلاف رویه بین المللی كه بهای دلار كمتر از یورو است، در اغلب موارد نرخ فروش دلار بیش از یورو بود.
برخی فعالان ارزی، این اختلاف قیمت بین دلار و یورو در سامانه سنا را تقاضای بیشتر برای اسكناس دلار در بازار داخلی ارز می دانستند و بر این باور بودند هرچند سهم یورو در مبادلات تجاری و سبد ارزی كشور بیشتر است و در سامانه نیما كه ارز خارجی عرضه می شود، یورو دست بالاتر را دارد، اما در بازار داخلی خریداران برای خرید دلار راغب ترند.
بانك مركزی تامین 23 مورد تقاضای ارز خدماتی همچون ارز مسافری، دانشجویی، درمان و شركت در آزمون های بین المللی را به صرافی های مجاز سراسر كشور محول كرده است و این گروه از متقاضیان نیز خواهان ارزهای جهانروا برای انجام امور خود هستند.
شاید بتوان این اقدام بانك مركزی را حركت به سمت حذف دلار از نظام تجاری و ارزی كشور تعبیر كرد اما پیگیری های ایرنا از سامانه نیما كه در حقیقت بازار ارز خارجی است، نشان می دهد همچنان دلار آمریكا در این سامانه خرید و فروش می شود و هنوز حذف نشده است.
گزارش میدانی ایرنا از صرافی های سطح شهر نشان می دهد كه نرخ دلار همچنان روی تابلوی صرافی ها قرار دارد و تا ظهر امروز(دوشنبه) نرخ خرید آن از مردم حدود 10 هزار و 300 تومان بوده و به قیمت 10 هزار و 440 تومان به دست متقاضی می رسد.
در همین رابطه یكی از صرافی ها به خبرنگار ایرنا توضیح داد: گرچه اعلام نرخ دلار آمریكا از سامانه سنا برداشته شده اما مبادله آن در صرافی ها وجود دارد و هنوز حذف نشده است.
وی كه نخواست نامش ذكر شود، اظهار داشت: از آنجا كه تقاضا برای دلار آمریكا در بازار زیاد است، متقاضیانی كه طبق دستورالعمل بانك مركزی برای ارز مسافرتی، دانشجویی و یا نظایر آن ارز خارجی می خواهند، برای خرید دلار در ساعات آغازین فعالیت صرافی ها باید مراجعه كنند.
جایگاه چین به عنوان شریك اول تجاری ایران و خریدار عمده نفت، فرآورده های نفتی و مواد پتروشیمی كشورمان، سهم بالای ارز این كشور را سبد تجارت خارجی ایران اجتناب ناپذیر كرده است زیرا در حوزه واردات نیز محصولات چینی رتبه نخست را در كالاهای وارداتی به كشورمان دارند. پارسال چین 9 میلیارد و 65 میلیون دلار كالا از ایران خرید و در مقابل 13 میلیارد و 216 میلیون دلار كالا به ایران صادر كرد.
از این رو نهم اسفندماه پارسال به درخواست بانك مركزی، ثبت سفارش كالا با ارز دلار آمریكا ممنوع شد؛ «مهدی كسرایی پور» مدیركل سیاست ها و مقررات ارزی بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران همان زمان در گفت و گو با ایرنا اعلام كرد كه سهم دلار در سبد تجاری كشور چندان بالا نیست و این امر در مراودات تجاری بازرگانان ایرانی مشكلی ایجاد نخواهد كرد.
سالهاست شبكه بانكی ایران به دلیل تحریم های مربوط به تسویه دلاری (یوترن)، امكان استفاده از ارز دلار آمریكا را ندارد و از این رو امكان تامین دلار از طریق بانك ها برای واردات امكان پذیر نبود و واردكنندگان ناگزیر بودند از ارزهای جایگزین جهانروا از جمله یورو استفاده كنند.
مدیركل سیاست ها و مقررات ارزی بانك مركزی خردادماه پارسال نیز در گفت و گو با ایرنا گفته بود: در 10 سال گذشته سهم دلار در ذخایر ارزی كشور به شدت كاهش یافته و به طور متوسط بیش از هشت درصد كل ذخایر را هم شامل نمی‌شود، از این رو حذف دلار از ارز گزارشگری، تاثیری بر ذخایر ارزی كشور ندارد.
باید گفت در سال های اخیر به واسطه وجود تحریم‌های دلاری، ارز «دلار» دو كاركرد خود را در اقتصاد ایران از دست داده است؛ این ارز اكنون نه قابلیت انتقال و استفاده در مبادلات بین المللی شبكه بانكی كشور را دارد و نه جایگاه ویژه‌ای را در سبد ذخایر ارزی بانك مركزی به خود اختصاص داده است.
بخش اعظم درآمدهای ارزی كشور، ناشی از صادرات نفت و گاز و فراورد‌ه‌های نفتی و پتروشیمی است كه به دلار در بازارهای بین‌المللی قیمت‌گذاری و معامله می‌شود ولی با توجه به نبود امكان تسویه دلاری برای ایران (به دلیل تحریم های غیرهسته ای آمریكا علیه كشورمان)، این درآمدها به سایر ارزها از جمله یورو، روپیه، وون، یوآن و لیر تركیه وارد حساب های بانك مركزی در خارج از كشور می‌شود.
از طرف دیگر پرداخت های مربوط به واردات كالاها و خدمات نیز با توجه به جریان ورودی درآمدهای ارزی به طور عمده به سایر ارزها غیر دلار انجام می‌شود لذا دلار آمریكا نقش اندكی در مبادلات، دریافت و پرداخت های كشور و همچنین بدهی‌های خارجی دارد.
با این حال كارشناسان ارزی بر این باورند كه به طور سنتی، تمركز تقاضای جامعه برای تامین ارز مسافرتی، دانشجویی، درمان و نظایر آن روی اسكناس دلار است كه می‌تواند به مرور زمان ارز دیگری جایگزین آن شود؛ البته این ارزِ جایگزین باید از قابلیت تبدیل در بازارهای بین‌المللی برخوردار باشد.
باید منتظر ماند تا مسئولان بانك مركزی رویكردهای خود در اجرای این سیاست جدید در نظام ارزی ایران را اعلام كنند.
اقتصام*2025** 2023*1961*