به گزارش خبرنگار گروه علمي ايرنا، ستاد توسعه زيست فناوري يكي از ستادهاي چهارده گانه معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري است كه هدف اصلي آن سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي ملي، هماهنگي و هم‌افزايي منابع و امكانات كشور و همچنين نظارت بر پيشرفت زيست‌فناوري در كشور براي ارتقاء دانش و فناوري هاي زيستي به منظور كسب ثروت و رفاه عمومي است.
ستادي كه البته جرقه ايجاد آن به راه اندازي كميته ملي زيست فناوري در سال 1383 باز مي گردد و در سال 1387 بعنوان يكي از ستادهاي فناوري‌هاي راهبردي زير نظر معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري ايجاد شد و در نهايت مصوبه تشكيل آن در سال 1390 در شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تصويب رسيد و در حال حاضر رياست آن را دكتر مصطفي قانعي عهده دار است.
به زعم قانعي، مهمترين چالش فراروي ستاد مربوط به حوزه كشاورزي و مقوله مهندسي ژنتيك است كه البته موضوع تراريخته نيز يكي از موضوعات اين بخش محسوب مي شود.
قانعي معتقد است: ابزارهاي نوآوري در بيولوژي مولكولي به طور مستمر به منظور فراواني و دسترسي به غذا و بهبود تركيبات غذايي توسعه مي‌يابند.
وي در گفتگو با خبرنگار علمي ايرنا با بيان اين كه در جهان، محصولات تراريخته هم‌اكنون در مرحله آزمايش مزرعه قرار دارند و در سال‌هاي آينده رهاسازي خواهند شد، افزود: امروزه محصولات پرمصرفي مانند برنج، موز، سيب‌زميني، گندم، خردل هندي، نخود، لپه، لوبيا سوداني، نيشكر و ديگر محصولات بهبود يافته‌اند تا صفات جديدي براي مقاومت به آفات و بيماري‌ها، تحمل كم‌آبي و تنش‌ها، بهبود خواص تغذيه‌اي و افزايش عملكرد و جرم زيستي محصول به آنها افزوده شود.
وي مي گويد: در ايران نيز در طول دو دهه گذشته تاكنون پروژه‌هاي مختلفي مانند برنج متحمل به خشكي، برنج مقاوم به آفت و بي‌نياز از سم‌پاشي و ارقام مختلف مقاوم به بيماري و آفت اجرايي شده است كه در صورت توسعه بازار آن تاثير به سزايي در افزايش توليد و رفع معضلاتي همچون مصرف بالاي سم و مهمتر كاهش بحران آب خواهند داشت.
به گفته دكتر قانعي، با در نظر گرفتن آمار گرسنگي و تاثيرات نامطلوب كمبود آب بر كشاورزي در كشورهاي در حال توسعه و كمتر توسعه يافته و همچنين افزايش جمعيت جهان در طول سال هاي آينده، كشورهاي دنيا در حال برنامه ريزي جهت استفاده از فناوري‌هاي جديد به منطور توليد دو برابري غذا در زمين هاي موجود هستند.
**محققاني كه بي انگيزه شده اند
دكتر قانعي با اشاره به اينكه، تراريخته بحثي از رشته مهندسي ژنتيك است كه كشور از دهه هاي قبل با هوشمندي خاصي روي آن متمركز شده و حتي يك پژوهشگاه علمي مهندسي ژنتيك نيز راه اندازي كرده است، افزود: اين حركت باعث شد كه كشورمان در حوزه مهندسي ژنتيك صاحب علم و فناوري همتراز با دنيا شود.
وي معتقد است: پژوهشگاه بيوتكنولوژي كشاورزي قادر به رفع بسياري از مشكلات غذايي و حوزه كشاورزي است و وظيفه ستاد توسعه زيست فناوري در قبال فناوري هاي جديد اين است كه اين فناوري ها را در صنعت كشاورزي وارد كند.
دبير ستاد توسعه زيست فناوري معاونت علمي مي گويد: البته با مباحثي كه در پنج سال اخير پيش آمده تا حدودي اقبال به حوزه مهندسي ژنتيك در حوزه محصولات كشاورزي و گياهي كمتر شده است و اين بخش را با مشكل مواجه كرده است.
وي افزود: متاسفانه ما در بخش توسعه بازار و تجاري سازي محصولات تراريخته و همچنين حمايت و ارائه مجوز به محققان كشورمان با ضعف هاي قانوني مواجه هستيم به همين دليل محققي كه مي خواهد به اين حوزه وارد شود از اطمنيان لازم و انگيزه براي پيشبرد كار برخوردار نيست.
دكتر قانعي ادامه داد: از طرفي نيز ما نتوانسته ايم اولويت هايي را براي حمايت از دانشمندان خود در نظر بگيريم و آنان نيز از اين حوزه استقبال لازم را نداشته اند و اين بحث از سوي محققين كشور با بي ميلي مواجه شد.
وي با اشاره به شرايط تحريم كشور از سوي كشورهاي سلطه گر دنيا و ضرورت پرداختن به بحث خودكفايي غذايي كشور گفت: فارغ از بحث محصولات تراريخته اگر كشوري در حوزه مواد غذايي وابسبتگي داشته باشد، به طورحتم براي قطع اين وابستگي و رفع نيازهاي داخلي بايستي داراي سناريو و نقشه راه متكي برعلم و فناوري باشد.
قانعي در خصوص وظيفه ستاد زيست فناوري در اين زمينه نيز گفت: ما بعنوان ستاد توسعه فناوري ليست و اعلام كرده ايم كه از توليدات بعضي زمينه هايي كه چالش كشور محسوب مي شود حمايت مي كنيم و محققان نيز مراجعه و تعدادي ثبت نام كردند و كار هم شروع شد بخشي از اعتبارات هم پرداخت شد اما كار به درازا كشيد.
دبير ستاد توسعه زيست فناوري معاونت علمي تصريح كرد: به هرحال با وجود اينكه مهندسي ژنتيك جز مواردي است كه ما حمايت مي كنيم اما با اقبال چنداني از سوي محققان روبرو نشده است.
**واردات محصولات تراريخته آري، توليد نه
اما دبير ستاد توسعه زيست فناوري معاونت علمي در ادامه به نكته حائز اهميتي اشاره مي كند و مي گويد: متاسفانه با وجود همه بحث ها و اقدامات انجام شده در خصوص مضرات مصرف محصولات تراريخته در كشور اما همچنان واردات محصولات تراريخته سرجاي خود است.
دكتر قانعي ادامه داد: لذا ما در زمينه وابستگي به واردات محصولات تراريخته همچنان وضعيت نامطلوبي را شاهد هستيم و از طرفي در حوزه علم و فناوري در اين حوزه با يك سير نزولي مواجه بوده ايم كه يك تناقض است، از يك طرف اجازه توليد نمي دهيم و از طرف ديگر، اجازه واردات مي دهيم و اين برآيند چندسالي است كه در كشورمان اتفاق افتاده است.
به گفته قانعي، هنگامي كه در رويان بحث تكثير يا همان كلونينگ انجام مي شد، اين بحث ها در آمريكا نيز مطرح شد و در آنجا با مخالفت بوش و همچنين كليساها مواجه شد اما در كشورمان به دليل حمايت رهبري از اين جريان علمي و اينكه ما در كشور از يك پشتوانه خوب علمي برخودار بوديم به پيشرفت هاي خوبي نيز دست يافتيم.
وي افزود: در حوزه پزشكي و ساخت دارو هم كه از جمله مهندسي ژنتيك محسوب مي شود، كار بسيار خوب پيش مي رود و شاهد پيشرفت روز افزون هستيم كه به دليل هوشمندي وزارت بهداشت در حمايت مناسب از اين بخش بوده است و اينكه اجازه نداد فضاسازي رسانه اي صورت گيرد.
**وقتي از توليد محصولات تراريخته غيرخوراكي نيز حمايت نمي شود
اما دكتر قانعي در ادامه با اشاره به حجم عظيم واردات محصول پنبه از كشور پاكستان گفت: اين درحالي است كه كشورمان در اين حوزه از قابليت و توان تامين نياز داخلي و حتي صادرات برخوردار بود اما به دليل يك آفت در برهه اي از زمان كشت اين محصول متوقف شد.
وي تصريح كرد: قابليت كشت پنبه در برخي از مناطق كشور به خصوص سواحل جنوبي وجود دارد و اين محصول به پوشاك مربوط مي شود و جزو مواد غذايي محسوب نمي شود كه نگراني در حوزه سلامت مردم وجود داشته باشد.
دبير ستاد توسعه زيست فناوري معاونت علمي مي گويد: در مورد اين محصول هم كه مصرف آن هيچ عارضه احتمالي ندارد، براي كشاورز نيز به صرفه است و وابستگي ما را در بخش پوشاك قطع مي كند، مشاهده مي شود كه متاسفانه يك تصميم جدي در اين بخش گرفته نمي شود و مجوز مورد نياز براي توليد آن داده نمي شود.
وي در خصوص نقش وزارت جهاد كشاورزي در رفع اين مسائل گفت: معمولا قوانين مصوب مجلس در حوزه علم و فناوري و كشاورزي مي تواند راهگشا باشد و انتظار مي رود وزارت جهاد كشاروزي پا پيش گذاشته و با توجه به مشكلات اين بخش بخصوص آب و تنش هاي محيطي، به اين حوزه اهميت دهد.
** جدي گرفتن شوراي ملي ايمني زيستي، چاره كار
دبير ستاد توسعه زيست فناوري معاونت علمي در ادامه، تشكيل جلسات شوراي ملي ايمني زيستي را براي روشن شدن تكليف بحث هاي مربوط به محصولات تراريخته به صورت قانوني با توجه به اختيارات اين شورا، بهترين اقدام براي رفع مسائل اين حوزه مي داند.
به گفته وي، اعضاي شوراي ملي ايمني زيستي در دولت هاي قبل همواره اختلاف داشتند و خروجي مناسبي نداشته است و در دوره جديد نيز يكبار بيشتر تشكيل جلسه نداده است.
دكتر قانعي مي گويد: اينكه ما احتمال دهيم پرداختن به مقولات تراريخته و علوم ژنتيك ممكن است براي سلامتي مضر باشد پذيرفتني نيست و نوعي فرار از مسئوليت است در عين اينكه براي بسياري از اين حوزه ها كه هيچگونه آسيب احتمالي براي انسان ندارد راه حل وجود دارد و مي توان به آن ورود كرد.
وي معتقد است: به هرحال ما در اين بخش يك قانون خوب داشتيم و قبل از اينكه اين مباحث طرح شود، قانون ايمني زيستي تعريف و دبيرخانه اي نيز براي اين كار تشكيل شد كه معاون اول رييس جمهوري و چند وزير عضو آن هستند و بسيار هوشمندانه عمل شده است اما اين دبيرخانه كه بسياري از مباحث بايستي از طريق آن حل و فصل شود در طول 12 سال گذشته سالي يكبار بيشتر تشكيل نشده است.
دكتر قانعي در ادامه با تاكيد بر اين كه هيچ ابهام قانوني در حوزه محصولات تراريخته وجود ندارد، از برنامه ريزي اين ستاد براي تدوين سند ويژه در حوزه تراريخته و ارائه آن به شوراي عالي انقلاب فرهنگي خبر داد.
علمي ** 1836 **2017
تهرا– ايرنا- ستاد توسعه زيست فناوري معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري در طول يك دهه از فعاليت خود دستاوردهاي قابل توجهي داشته هرچند در برخي حوزه ها نيز با چالش هايي مواجه بوده است، چالش هايي كه مهمترين آن به زعم دبير اين ستاد، بخش كشاورزي و مقوله مهندسي ژنتيك است.