به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، این روزها گرانی و تورم به ترجیع بند همه گفت وگوهای روزمره تبدیل شده است. این پدیده در همه لایه های زندگی اجتماعی گسترش یافته و همه اقشار جامعه از مرد و زن و كوچك و بزرگ را تحت تأثیر قرار داده است. كار به جایی رسیده است كه حتی كودكان نیز با واژه هایی نظیر ارز، طلا و گرانی آشنا شده اند. وقتی چنین پدیده ای تا این حد گسترش می یابد و در عمق جامعه رسوخ می كند موجبات پیدایش نگرانی، ترس و احساس ناامنی روانی را فراهم می سازد.
ممكن است این احساس عدم امنیت روانی صرفا یك احساس باشد و در عالم واقع امنیت اقتصادی شهروندان تا این حد در تهدید نباشند، با این وجود این مساله می تواند تبعات زیادی برای جامعه در پی داشته باشد. در چنین شرایطی مردم برای تأمین امنیت روانی شان ممكن است دست به هر اقدامی از جمله خرید بی ضابطه و احتكار خانگی بزنند. به ویژه اگر بر این باور باشند كه نهادهای متولی امر نمی توانند برای حل مشكلات آنها گامی جدی و معنادار بردارند. از این رو بسیاری از رفتارهای مردم در روزها و هفته های اخیر را باید در پرتو همین احساس، مشاهده و بررسی كرد. در این صورت از اینكه امروزه بیش از هر زمان دیگری در فروشگاه ها و مغازه ها با برخی قفسه های خالی اجناس و كالاها روبه رو می شویم، متعجب نخواهیم شد.
در پیدایش این جو روانی و بروز رفتارهای متناسب با آن عوامل مختلفی دخیل اند. یكی از این موارد به طرح ها، سیاست ها و عملكرد دولتمردان باز می گردد.
دولت در ماه های اخیر پس از خروج آمریكا از برجام و بروز اختلال در اقتصاد كشور به اجرای یك سری بسته های اقتصادی به ویژه در حوزه سیاست های ارزی دست زده است. همچنین اقدامات دیگری در راستای نظارت بر روند واردات، تولید، توزیع و رساندن كالا به دست مردم با قیمت واقعی صورت گرفته است. با این حال شواهد نشان می دهد كه نتایج مطلوب مد نظر دولت بدلایل مختلف حاصل نشده و روند افزایش قیمت ها همچنان ادامه دارد.
شرایط در حالی زمینه را برای شكل گیری جوی روانی در جامعه فراهم كرده كه تا حدودی زیادی از واقعیت های اقتصادی فاصله دارد. در واقع حتی اگر بعد از اعمال تحریم های آبان ماه، صادرات نفت ایران بسیار از آنچه كه امروز هست كم تر شود باز هم ذخایر ارز و كالا جوابگوی نیاز جامعه، هست. آنچه كه امروزه با آن روبه رو هستیم شكل گیری احساس ناامنی اقتصادی بوده و بنابر این پدیده ای بیشتر ذهنی است.
رسانه های جمعی نیز از چند جهت در شكل گیری چنین امری تأثیر گذار بوده اند. از یك طرف شبكه های اجتماعی در فضای مجازی كه بسیاری از آنها تحت هیچ كنترل و نظارتی قرار ندارند و حتی از خارج از كشور هدایت می شوند در دامن زدن به این جو روانی و بحرانی نشان دادن شرایط بسیار تأثیر گذار بوده اند. همچنین انواع شبكه ها و كانال های ماهواره ای معاند خارج از كشور در راستای چنین هدفی روزانه برنامه های زیادی تولید و پخش می كنند.
این در حالی است كه دولت آنگونه كه باید از توان رسانه ای زیادی جهت مقابله با این شرایط برخوردار نیست و رقبای مختلف دولت و رسانه های منتسب به آنها نیز می كوشند با معرفی دولت به عنوان مقصر اصلی وضعیت اقتصادی كشور، از شرایط كنونی برای انتخابات آتی بهره برداری كنند.
در این میان فعالان و دلالان اصلی بازار ارز نیز به انحاء مختلف تلاش می كنند تا در این شرایط به نفع خود بر موج روانی به وجود آمده سوار شوند.
در نتیجه برخی بی ثباتی ها و سوء استفاده های صورت گرفته در این میان، شاهد ناهنجاری های رفتاری مختلفی در حوزه اقتصاد بوده ایم. برخی وارد كنندگان برای واردات كالا، ارز 4200 تومانی دریافت كردند، اما در عمل یا كالایی وارد نكرده بودند و یا اگر هم وارداتی صورت گرفته بود بر مبنای نرخ رسمی ارز در بازار توزیع نمی شد. تولید كنندگان نیز به بهانه های مختلف هر روز بر قیمت كالاهای تولیدی افزودند به طوری كه در حال حاضر از نرخ های شناور سخن گفته می شود. در كنار این موارد هر روز خبرهای مختلفی از سراسر كشور در رابطه با احتكار كالاهای گوناگون به گوش می رسد.
اثرات این جو روانی ابتدا به فعالان حوزه های مختلف اقتصادی از تولید كننده ها گرفته تا صادركنندگان، وارد كنندگان و در نهایت توزیع كننده ها در سطوح مختلف منتقل شده و سپس موج نهایی آن به جامعه گسترده مصرف كننده ها نیز سرایت كرده است.
همه اینها دست به دست هم داد تا زمینه های بروز احساس ناامنی در جامعه فراهم شود. بنابر این، چنانچه اشاره شد اگر نقش رسانه ها به ویژه در فضای مجازی و رسانه های خارجی را نیز اضافه كنیم، پازل چرایی هجوم مردم برای خرید مازاد بر نیاز تكمیل خواهد شد.
در این رابطه «آلبرت بغزیان» اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفت وگو با ایرنا می گوید: مردم در این شرایط تلاش دارند تا به انحاء مختلف قدرت خریدشان را حفظ كنند. قدرت خرید مردم روز به روز در حال كاهش است. قیمت ها پیوسته بالا می رود و دست كم تا زمانی كه ثبات به بازار برگردد باید انتظار این رفتار را از مردم داشته باشیم. این رفتار سوداگرانه نیست. سوداگران با هدف كسب سود دست به خرید و فروش ارز و طلا یا حتی انواع كالا می كنند. اما مردم عادی با هدف حفظ ارزش پولشان این كار را می كنند.
در واقع مردم نگران هستند. از آینده اقتصادی خود چندان مطمئن نیستند. به همین خاطر آنها در سطحی كوچك تر دست به خرید می زنند. دارایی های خود را به ارز و طلا تبدیل می كنند. با اینكه بانك مركزی به آنها تضمین های لازم را داده است حاضر نیستند دلارهای خود را به بانك ها بسپارند.
به گفته تحلیل گران، تنها راه حل در كوتاه مدت برای آرام بخشی جو روانی جامعه و بازگرداندن امنیت روانی، برخورد قاطعانه دولت و نظارت دقیق و قوی بر جریان تولید و توزیع كالاها و جلوگیری از هر نوع سوء استفاده است.
پس لازمه برگرداندن احساس امنیت به جامعه عملكرد سریع دولت در كنترل و نظارت بر اوضاع كنونی از یك طرف و گفت وگوی روشن و شفاف با مردم جهت خنثی سازی اثر مخرب سیاست های ضد دولت و رسانه های معاند از طرف دیگر است.
پژوهشم**س-م**1552
تهران- ایرنا- افزایش ولع خرید بخشی از مردم آن هم فراتر از حد نیاز روزمره، ناشی از یك جو روانی است كه ریشه یابی زمینه ها و انگیزه های آن در این شرایط خطیر اقتصادی مهم شمرده می شود.