به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، خطرها و بلایای طبیعی همواره به عنوان مخرب ترین عوامل آسیب رسان به جامعه، انسان و محیط زیست شناخته می شوند. یكی از شاخص های مهم توسعه كشورها، میزان آمادگی در برابر انواع مختلف بلایای محیطی است كه این مهم در برخی كشورها از توجه كمتری برخوردارند زیرا برنامه ریزان توسعه و بحران به طور مجزا از هم فعالیت می كنند و همین امر سبب ناهماهنگی در امر برنامه ریزی توسعه و بحران می شود.
در دهه های اخیر در عرصه بین المللی افزایش وقوع بلایای مختلف طبیعی و گسترش خسارات مالی و جانی ناشی از آنها باعث شده تا با نگاه آینده نگری بیشتری به این موضوع بپردازند. بلایای طبیعی به عنوان سدی بر سر راه توسعه اقتصادی، اجتماعی و عمرانی قرار دارد و چنانچه شدت بلایا بیشتر باشد، برنامه های توسعه ملی با مشكلات بیشتری همراه خواهد بود زیرا بسیاری از تمدن ها و جوامع بشری در اثر وقوع بلایای طبیعی از میان رفته اند.
بر پایه آمارهای بین المللی به دلیل تغییرات آب وهوایی شمار فجایع طبیعی از 1970 میلادی تا كنون چهار برابر شده و افزون بر 240 میلیارد دلار خسارت مالی بر ساكنان زمین وارد شده كه این آمار نشان دهنده افزایش بلایای محیطی در سراسر جهان است.
ایران نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی از جمله10 كشور حادثه خیز جهان به شمار می آید كه همواره بر اثر بروز سوانحی چون سیل، زلزله، خشكسالی، طوفان و غیره خسارات جانی و مالی قابل توجهی به كشور وارد آمده است. حدود 86 درصد خاك كشور در منطقه زلزله خیز قرار دارد كه در چنین شرایطی و با توجه به آنكه مقدار زیادی از تولید ناخالص ملی صرف جبران بلایای طبیعی می شود برنامه ریزی جهت كاهش بلایای طبیعی در آن اهمیت ویژه ای یافته است.
** آسیب های ناشی از سیل و زلزله
علت وجود سیل ها هرچه باشد وقتي كه وارد مناطق شهري شود موجب ایجاد خسارات و گاهي تلفات زیادي مي شود. در چند دهه اخیر با تعبیه و اجراي طرح هاي مشخصي براي كاربري اراضي شهري، وضع مقررات و قوانین و همچنین آموزش مردم مي توان خسارات ناشي از سیل را كاهش داد و به حداقل رسانید و در عین حال از صرف هزینه هاي سنگین و گزاف براي احداث تاسیسات مهار سیل ها كه بسیار سرمایه ها را از میان می برند اجتناب كرد.
در همین ارتباط عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی بیشترین سهم كشور از آسیب های بلایای طبیعی را مختص به سیل و زمین لرزه می داند و می گوید: «سیل و زمین لرزه بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند و سبب بروز آسیب‌ها و خسارات مالی و جانی بسیاری در بافت‌های شهری كشور شده اند. حال آنكه مشكلات و نارسایی های موجود در بافت‌های قدیمی و ناكارآمد شهری، به جهت نابسامانی در عواملی چون نوع كاربری های شهری، الگوهای همجواری، دسترسی ها، تراكم های ساختمانی و جمعیتی، استحكام و مقاومت اندك بناها و عدم وجود فضاهای باز تجهیز شده مناسب در شرایط وقوع بحران، توجه به این مناطق را در اولویت قرار می‌دهد.»
** ایران كانون حادثه خیز در تعداد بالای بلایای طبیعی
ایران ششمین كشور بلاخیز جهان، چهارمین كشور از لحاظ بروز بلایای طبیعی در آسیا و دهمین كشور زلزله خیز جهان است كه نیازمند مدیریت توانمند در سطح مسوولان و نهادهای اجرایی كه بخشی از آن با حوزه‌های آموزشی مرتبط است.
«سید مهدی مقدسی» نماینده مجلس شورای اسلامی معتقد است: «ایران یكی از كانون های حادثه خیر به شمار می رود كه در طول 50 سال گذشته نسبت به دیگر كشورها از تعداد بالای بلایای طبیعی از جمله زلزله، سیل و گاهی توفان برخوردار بوده است. گسل های مختلفی در اقصی نقاط كشور وجود دارد كه هر لحظه امكان فعال شدن آن ها وجود دارد و این موضوع تقویت پیش آمادگی در حوادث طبیعی را دوچندان كرده است. برنامه های هدفمند و اصولی در تقویت سطوح پیشگیری و كاهش اثرات خسارت جانی و مادی بلایای طبیعی در لایه های مختلف تصمیم سازی و اجرا از نیازهای اساسی كشور است كه باید با رویكرد علمی به اجرا در بیاید و مستحكم سازی ابنیه و سازه ها و چگونگی ساز و كارهای نظارتی در این حوزه یكی از مولفه های محوری آن است.»
** تدابیر لازم برای كاهش خسارت های ناشی از بلایای طبیعی
«علی مرادی» رییس مركز لرزه نگاری كشور وابسته به موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران، در گفت وگو با ایرنا اتخاذ تدابیر سازمان ها و مراكز مختلف كه برای كاهش خسارت های ناشی از بلایای طبیعی فعالیت می كنند، بسیار لازم و ضروری دانست و گفت: سازمان ها و مركزهای مختلفی در كشور فعالیت می كنند و هر یك با توجه به مسوولیتی كه دارند اقدام های خاصی انجام می دهند. مركز لرزه نگاری كشوری بیشتر در بحث مانیتورینگ، اطلاع رسانی، ثبت خُرد لرزه ها و آگاهی رسانی به مسوولان درباره نقطه های فعال لرزه ای ایفای نقش می كند. مركز یاد شده در این زمینه تدابیری اندیشیده و زیرساخت هایی فراهم كرده است كه اگر زلزله مخربی به وقوع بپیوندد، فرایند خدمات دهی آن به مردم و مسوولان ادامه داشته باشد. در این راستا، زیرساخت های اطلاعاتی زمینی و ماهواره ای به كار گرفته می شود و در صورت نیاز این دو روش جایگزین یكدیگر خواهند شد.
وی در ادامه بیان داشت: سازمان ها و ارگان های دیگر كشوری نیز فعالیت های شایان توجهی برای ایجاد آمادگی در برابر زلزله انجام داده اند. این امر در جلسه ها و نشست هایی كه تا كنون با حضور مسوولان مربوطه برگزار شده قابل مشاهده است. سازه هایی كه به وسیله مردم ساخته می شود، نیز باید از استانداردهای لازم برخوردار باشد، در این راستا مركز تحقیقات راه، مسكن و شهرسازی به طور مرتب آیین نامه مربوط به ساخت و ساز را بازبینی می كند و نسخه اصلاح شده آن را در اختیار عموم قرار می دهد. اگر این قانون ها رعایت شوند، از آنجایی كه هر چند سال یكبار شاهد بازسازی سازه ها در كشور هستیم با گذشت زمان، امنیت بیشتری در زمینه مقابله با زلزله ایجاد خواهد شد و البته در صورت نداشتن توجه به چنین قانون هایی ریسك و خطر زلزله افزایش خواهد یافت.
** تقسیم درست مسوولیت مهمترین اقدام در مدیریت بحران
همچنین «بهرام عكاشه» پدر علم زلزله شناسی ایران و متخصص برجسته زمین‌شناسی، مدیریت بحران را بزرگترین دغدغه مسوولان دانست و در گفت وگو با ایرنا بیان داشت: تقسیم درست مسوولیت ها، حفاظت و امنیت شهروندان می تواند به عنوان مهمترین اقدام ها در مدیریت این حادثه طبیعی باشد. در ایران قانون ساختمان سازی و آیین نامه های مربوط به آن مستلزم بازنگری های اصولی هستند زیرا هر گونه ساخت و ساز نیازمند اراضی استاندار است. با مشاهده و استفاده از تجارب كشورهایی همچون ژاپن و كالیفرنیا كه از زلزله خیزترین مناطق در دنیا هستند می توان با رعایت اصول مهندسی ساز و قوانین مربوط به ساختمان سازی از این مهم بهره برداری كرد. اگر بتوان صنایع را از تهران خارج و شرایط مجوز برای ساخت و ساز را محدود كرد، تلفات و خسارت های ناشی از زلزله كاهش می یابد.
** تاثیرات منفی بلایای طبیعی بر سلامت روان
بلایای محیطی ناشی از تغییرات اقلیمی سبب می شود تا ضایعه روحی یا شوك ناشی از آن بر سلامت روان افراد تاثیر بگذارند. بر پایه تحقیقات انجمن روانشناسان آمریكا حوادث جوی و بلایای طبیعی می توانند بر سلامت روان افراد تاثیر منفی داشته باشند. از دست دادن اعضای خانواده، آسیب‌دیدگی جسمی و خسارت‌های وارد شده به اموال كه در نتیجه وقوع بلایای طبیعی است، می‌تواند به ضایعه روحی، ترس، عصبانیت، شوكه شدن و دیگر احساسات منفی دیگر منجر شود و تاثیرات این احساسات برای مدت زمان طولانی در فرد باقی می‌ماند.
** ضرورت وجود آموزش در برابر بلایای طبیعی
كسب آمادگی های لازم برای اقدامات مناسب در زمان وقوع حوادث طبیعی می تواند به كاهش خسارت های جانی و مالی كمك كند. برای یادآوری اهمیت رخدادهای طبیعی و بررسی راه های رویارویی با آن، همه ساله از نوزدهم تا بیست و پنجم مهر به مدت یك هفته به برگزاری برنامه های مختلف اختصاص پیدا می كند. این هفته فرصتی است تا مردم و نهادهای مختلف بیش از پیش به اهمیت آموزش پی برده و اقدام های شایسته ای را برای افزایش آگاهی مردم و تخصص امدادگران انجام دهند.
پژوهشم**9117**9131
تهران- ایرنا- بلایای طبیعی از دغدغه های اصلی جوامع مختلف بشری شناخته می شود كه با شناخت و تعریف درست از حوادث محیطی، می توان به ایجاد ساز وكارهای مناسب دست یافت و با آموزش و آگاهی بخشی همگانی در مواقع بحرانی سبب كاهش تلفات و خسارات شد.