زوال زندگی در روستاهای كهگیلویه و بویراحمد

به گزارش ایرنا، اگر در گذشته كمبود امكانات زیرساختی مهمترین عامل مهاجرت از روستاها بود، اما امروزه نگاهی به آمارها نشان می دهد كه انگیزهای افراد برای ترك روستا، از امكانات فراتر رفته و به نظر می رسد شاهد تغییر دیدگاه و نگرش نسبت به زندگی روستایی هستیم، آنچنان كه در چند سال گذشته 25 درصد از روستاهای كهگیلویه و بویراحمد خالی از سكنه شده اند.
آنطور كه به گفته مدیركل دفتر امور روستایی و شوراهای استان، گاهی دولت برای ایجاد زیرساخت هایی مانند آب لوله كشی، برق، مدرسه و سایر خدمات در آنها متحمل هزینه های بسیاری هم شده اما حالا بی استفاده مانده و مستهلك می شوند.
سید 'خدادوست موسوی' گفت: از 2 هزار و 232 روستای استان، 1643 روستا دارای سكنه و 589 روستا خالی از سكنه و متروكه هستند.
مدیركل دفتر امور روستایی و شوراهای استان كهگیلویه و بویراحمد افزود: از مجموع روستاهای دارای سكنه استان 601 روستا دارای دهیاری است كه بیشتر این روستاها بالای 30 خانوار جمعیت دارند. همچنین 932 روستای استان زیر 20 خانوار هستند.
موسوی ادامه داد: 73.45 درصد روستاهای استان از آب شرب سالم برخوردارند و 1479روستا دارای تاسیسات آبرسانی هستند و 225 روستا با جمعیت حدود 29 هزار نفر با تانكر سیار آبرسانی می شوند.
به گفته وی، 1753 روستای استان از نعمت برق و 613 روستای استان از نعمت گاز خانگی برخوردارند.
موسوی درباره وضعیت راه ارتباطی روستاهای استان هم گفت: 1641 روستای استان دارای راه ارتباطی هستند كه تنها دو روستای 'نسه كوه' دهستان زیلایی و 'سرتنگ لیراب' بخش دیشموك از مجموع روستاهای دارای سكنه استان فاقد راه ارتباطی هستند.

** نقش آموزش و بهداشت در مهاجرت
البته اینها همه خدمات زیرساختی ارایه شده در روستاهاست كه به رغم توسعه چشمگیری كه داشته اند اما جلوی خالی شدن روستاها را نگرفت، پس تامین زیرساخت های آموزشی و بهداشتی در روستاها در دستور قرار گرفت آنچنان كه مدیركل آموزش و پرورش استان تاكید كرد: همه تلاشمان این است كه هیچ كودكی برای نداشتن مدرسه از تحصیل باز نماند.
'هادی زارع پور' افزود:30 درصد مدارس روستایی استان یعنی 776 مدرسه، كمتر از 10 دانش آموز دارند. 15 مدرسه تك دانش آموزی، 118 مدرسه 2 دانش آموزی، 115 مدرسه 3 دانش آموزی، 112 مدرسه 4 دانش آموزی، 109 مدرسه پنج دانش آموزی، 88 مدرسه 6 دانش آموزی، 78 مدرسه هفت دانش آموزی، 58 مدرسه هشت دانش آموزی، 54 مدرسه 9 دانش آموزی و 30 مدرسه 10 دانش آموزی در سطح روستاهای این استان وجود دارد.
در شاخص های بهداشتی هم آنچنان كه مسئولان دانشگاه علوم پزشكی اعلام كردند، وضعیت روستاها اگرچه مطلوب نیست اما به نسبت گذشته رشد چشمگیری داشته است و كمبودها به اندازه ای نیست كه دلیلی برای تصمیم ساكنان در ترك روستاها باشد.
كارشناسان نبود شغل پایدار و درآمدزایی در روستاها را به عنوان دلیل عمده مهاجرت ها عنوان كردند و دولت تدبیر و امید برای پیشگیری از مهاجرت به شهر تسهیلاتی از محل صندوق توسعه ملی با كارمزد پایین و بازپرداخت بلند مدت به روستائیان اختصاص داده است.
اگرچه هنوز یكسالی از اعطای این تسهیلات بیشتر نگذشته اما به نظر می رسد اغلب استفاده كنندگان افرادی كه خود راغب به زندگی در روستا هستند و این تسهیلات بیشتر جنبه تشویقی برای ماندن در روستاها دارد.

** مزایا و معایب مهاجرت
گزارش دستگاه های مختلف درباره خدمات ارایه شده به روستائیان نشان می دهد كه مساله مهاجرت از روستاها، بیشتر از آنكه واكنشی به كمبود ها، امكانات و یا محرومیت ها باشد، تغییر نگرشی عمیق در میان ساكنان روستاهاست و این همان موضوعی است كه روی آن كار نشده است.
در واقع موضوع خالی شدن روستاها از سكنه فقط یك بعد ماجراست و مساله اصلی سرنوشت آدم هایی است كه آگاهانه یا ناآگاهانه از روستا و خاك و سرزمین مادری دل می كنند و رهسپار حاشیه شهرها می شوند و سهم شان از زندگی در شهر حاشیه نشینی می شود.
معاون سیاسی و امنیتی استاندار كهگیلویه وبویراحمد در این باره گفت: وقتی روستاییان به شهر می آیند مزایا و معایبی دارد. افرادی كه از روستا می آیند سرمایه های فكری و مادی خود را به شهر می آورند و شهر از این سرمایه ها استفاده می برد.
'محمد كاظم نظری' با بیان اینكه همیشه هم مهاجرت درمیان نخبگان و ثروتمندان اتفاق نمی افتد، افزود: برخی از مهاجران به امید زندگی بهتر وارد شهر می شوند و به دلیل محدودیت های مادی مجبور به استقرار در حاشیه شهرها می شوند.
وی اظهار داشت: زندگی های حاشیه نشینی علاوه بر اینكه چهره شهر را زشت می كنند، مكان های مستعد جرم و جنایت می سازد و از آدم های تولید كننده، یك مصرف كننده می سازد.
نظری ادامه داد: باید در برنامه ریزی ها، مهاجرت ها و آسیب های ناشی از آن توجه جدی شود.

** گاهی فرصت گاهی تهدید
با این حال برخی كارشناسان بر این باورند افزایش مهاجرت از روستا به شهر تهدیدات فراوانی را برای دو جامعه شهری و روستایی رقم می زند و ایجاد روستاهای شبكه ای می تواند راهكار مناسبی برای حفظ تناسب جمعیت شهری و روستایی باشد.
یك كارشناس حوزه رسانه در این خصوص گفت: تحولات اقلیمی و توسعه غیر اصولی نقش مهمی در مهاجرت ها از مناطق روستایی به شهر و خالی شدن روستاها از سكنه دارد.
'پژمان امیدی' افزود: متروكه شدن روستا دو بعد دارد. گاهی فرصت و گاهی هم تهدید است، فرصت از این جهت كه روستائیان وقتی قصد مهاجرت می كنند به احتمال زیاد سكونتگاه مقصد امتیازات بیشتری برای رشدشان دارد.
به گفته امیدی، عدم تعادل اصولی میان جمعیت شهری و روستایی به تولید و چرخه آن لطمه وارد می كند و این نخستین آسیب است.
این كارشناس اضافه كرد: در مقصد هم منجر به شكل گیری حاشیه نشینی می شود كه با خدمات ناقصی كه به مهاجران ارایه می شود، اهداف اولیه مهاجرت تامین نمی شود.
وی با اشاره به رشد بالای مهاجرت از روستاها، اظهار داشت: مقصد، آمادگی پذیرش این جمعیت را ندارد كه همین به چیدمان شهری آسیب وارد می كند و البته خدمات نامطلوب باعث بروز آسیب های اجتماعی در میان مهاجران هم می شود.
امیدی بر این باور است، ایجاد روستاهای شبكه ای می تواند گام موثری برای كنترل آسیب مهاجرت از روستا به شهرها باشد.
به گفته وی، روستای شبكه ای طرحی است كه بر اساس آن چندین روستا كه به دلیل پراكندگی امكان پوشش مطلوب خدماتی رو ندارند در قالب یك دهكده می توانند خدمات نرمال دریافت كنند.
این كارشناس ادامه داد: ایجاد چنین روستاهایی از مهاجرت ساكنان روستا جلوگیری می كند. هرچند این اقدام از منظر جامعه شناسی رفتاری و طایفه ای نیز می تواند چالش برانگیز باشد.

**همه امكانات برای روستاییان فراهم شود
برخی كارشناسان هم معتقدند باید هرآنچه در شهر هست را به روستا آورد با این تفاوت كه بسترهای ایجاد شده به تقویت ارزش های حاكم در روستا كمك كند.
یك كارشناس توسعه روستایی در این باره گفت: بسیاری از افرادی كه روستاهای خود را ترك می كنند در شهر هم دقیقا نمی دانند به دنبال چه هستند.
'جواد رشیدی' افزود: كیفیت زندگی روستائیان در شهر به نسبت پایین تر می آید و روستائیان در شهر اغلب كارگرانی می شوند كه درآمدشان صرف خوراك و اجاره بهای مسكن می شود.
به گفته وی، به جز در مواردی مانند ادامه تحصیل، مهاجرت از روستا به شهر، باعث شكل گیری اقشاری آسیب پذیر در حاشیه شهرها می شود.
رشیدی اظهار داشت: باید روستائیان از تمامی امكاناتی كه در اختیار مردم شهر است برخوردار شوند تا با این امكانات به تولید، كشاورزی و دامداری مشغول شوند.
این كارشناس تصریح كرد: باید روستا، روستایی و روستانشینی تكریم شود ضمن آنكه خود روستائیان هم باید به خودباوری برسند، این وظیفه دولتهاست كه ارزش های روستا را ترویج كنند.
رشیدی ادامه داد: روستایی باید بداند با ترك روستا چه از دست داده و چه چیزی به دست می آورد و تا بتواند تصویر درستی از تبعات ترك روستا داشته باشد؛ موضوعی كه در مهاجرت ها دیده نمی شود.

** تصمیم مردانه با تبعات زنانه
یك كارشناس معماری نیز با بررسی موضوع از زاویه دیگری، گفت: تا زمانی كه زنان از روستاها دل نكنند مهاجرت اتفاق نمی افتد زیرا ترك خاك و دیار تصمیمی بسیار سخت و معمولا مردانه است.
'زهرا دارابی' ادامه داد: به همان نسبتی كه روستاها خالی می شوند، حاشیه شهرها شلوغتر و آسیب پذیرتر می شوند.
وی اظهار داشت: پس از مهاجرت، روستا سر جای خودش است اما آدم های روستا به خصوص زنان و بچه ها، در سكونت گاه های جدید در معرض آسیب های بیشتری به نسبت مردان قرار می گیرند.
این كارشناس افزود: زنان در روستا در كنار هم جمع می شوند، قالی و گلیم می بافند. گلدوزی می كنند و یا با همكاری هم نان می پزند.
وی گفت: اما زنان پس از مهاجرت كاری برای انجام دادن ندارند و در بسیاری موارد افسردگی های ناشی از این نوع زندگی، زنان را از پای درمی آورد.
به گفته دارابی، دورهم نشستن و بسیاری از آئین های زنان كه در روستا ارزش بود، در شهر چهره زشتی به خود می گیرد.
وی با بیان اینكه خانواده ها نسبت به خطرات زندگی جدید آگاهی ندارند، ادامه داد: بچه ها در شهر با مسائلی رو به رو می شوند كه نمی دانند در مواجهه با آن چه رفتاری از خود نشان دهند و بیشتر گرفتار آسیب های زندگی حاشیه نشینی می شوند.
وی بر این باور است برای حفظ حیات در روستاها باید زنان توانمندتر شوند و آموزش هایی ببینند كه با استفاده از ظرفیت های روستا در پیشگیری از ترك روستاها موثرتر ظاهر شوند.

** توسعه روستا راهبرد مهندسی اجتماعی نیاز دارد
یك پژوهشگر مسایل روستا هم معتقد است نگه داشتن مردم در روستاها مستلزم داشتن راهبرد مهندسی اجتماعی روستایی است.
'علی حسینی' گفت: نباید فراموش كرد توسعه روستاها از سوی دستگاه های دولتی و نیمه دولتی منجر به توسعه پایدار روستایی نمی شود و محكوم به شكست است.
وی اضافه كرد: لازم نیست دولت كار خاصی در روستاها انجام دهد؛ گاهی اوقات با یك حمایت مالی كوچك در حد توانمند سازی و یا آموزش به موقع و مسئولانه می تواند به مردم یك منطقه كمك كند.
اگر چه ترك روستا در ظاهر یك تصمیم شخصی و یا خانوادگی است، اما در حال تبدیل شدن به یك نگرش عمومی است كه روی تك تك اعضای جامعه و نسل های مختلف تاثیر می گذارد.
با این حال به رغم رشد غیرطبیعی مهاجرت در كهگیلویه بویراحمدی كه مركز آن پر جمعیت ترین بافت حاشیه ای كشور را دارد، تاكنون هیچ كدام از اقدامات انجام شده نتوانسته تاثیرگذار باشد، در نتیجه لازم است بار دیگر تمامی مفروضات و كلیشه های ذهنی درباره پیشگیری از مهاجرت روستائیان شكسته شود و برای جاری كردن زندگی در روستاها آنها را از نو ببینیم. ظرفیت ها، محدودیت ها و نیازهایشان را نیز بازتعریف كنیم.
در حال حاضر 44.3 درصد جمعیت استان كهگیلویه و بویراحمد را روستائیان با جمعیت حدود 315هزار و 486نفر تشكیل می دهند. متوسط كشوری جمعیت روستایی 26 درصد است در حالی كه جمعیت روستایی كهگیلویه وبویراحمد حدود 18 درصد بالاتر از متوسط كشوری است.
شبد**9929/1662**1455**1379