به گزارش ایرنا، شاهرود یكی از بزرگترین شهرستان های ایران است كه به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و دارا بودن شرایط اقلیمی گوناگون همواره مورد توجه طبیعت دوستان قرار گرفته است.
تنوع اقلیمی در این شهرستان سبب شده تا مأمنی برای گونه های مهم و نادر گیاهی و جانوری باشد. از درختان اورس و سرخدار و نیز خرس قهوه ای در جنگل های شمالی تا یوزپلنگ و گورخر آسیایی و همچنین زاغ بور در عرصه های جنوبی شهرستان، این ها فقط نمونه هایی هستند كه در بین مردم بیشتر شناخته شده اند.
شاهرود همچنین میزبان بزرگترین ذخیره گاه زیستكره ایران و دومین در دنیا است. به این ویژگی ها باید وجود مردمی را نیز اضافه كرد كه همیشه در حفظ محیط زیست در كشور پیشگام بوده و توجه به این امر یكی از دغدغه های اصلی آنان است.
در شهرستان شاهرود به جز نهادهای متولی همچون اداره های حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی و آبخیزداری، سمن های محیطی زیستی و مردم عادی نسبت به پاسداشت از طبیعت توجه جدی دارند.
با این حال، در كمال تأسف در چند سال گذشته عامل انسان به روش های گوناگون، به جای كمك به حفظ بقا، به تهدیدی برای حیات این گونه ها تبدیل شده است.
وسعت مراتع و عرصه های بیابانی شهرستان شاهرود به ترتیب حدود یك میلیون و 750 هزارهكتار و 2 میلیون 300 هزار هكتار است.
از 9.7 میلیون هكتار وسعت استان سمنان، 55 درصد نواحی بیابان و خشك، 38.5 درصد مراتع، 2 درصد اراضی كشاورزی و 3.6 درصد جنگل است.
در این گزارش فقط به بخشی از مهم ترین این چالش ها در حوزه حیات وحش اشاره می شود.
** از تصادف های جاده ای تا طرح انتقال گورخر
یكی از مهمترین تهدید های منطقه توران، خطر انقراض یوزپلنگ آسیایی است. در این میان، گرچه نقش بلایای طبیعی همچون خشكسالی غیر قابل انكار است، اما نمی توان از عوامل خطرساز انسانی نیز چشم پوشی كرد. در 16 سال گذشته بیش از 42 قلاده یوزپلنگ در كشور تلف شده كه علت مرگ 70 درصد آنان تصادفات جاده ای بوده است. طرح حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در هفت استان كشور در حال اجراست، اما شاید بتوان حصاركشی جاده عباس آباد را مهمترین اقدام در حوزه شهرستان های شاهرود و میامی برشمرد.
جاده عباس آباد میامی به سمت مشهد، یكی از پرخطرترین جاده های كشور است. سالانه در این مسیر حوادث بسیاری برای مسافران رخ می دهد و گویا حیات وحش منطقه نیز از این تصادفات بی نصیب نمانده اند. در 10 سال گذشته بیش از هشت قلاده یوزپلنگ در این جاده بر اثر برخورد با خودروها تلف شده اند.
تابستان امسال بود كه یك قلاده یوز نر 9 ماهه بر اثر تصادف با خودروهای عبوری در جاده میامی- مشهد ابتدا دچار ضایعه نخاعی و پس از انتقال به تهران تلف شد.
قرار است در بخشی از طرح حفاظت از یوز كه اجرای آن به تازگی آغاز شده، هرطرف جاده به طول حدود پنج كیلومتر حصار كشی شود اما تا زمان اجرایی شدن طرح های تكمیلی همچون زیرگذر سبز، این طرح نمی تواند به هدف اصلی خود دست یابد.
طرح دیگری نیز چندی پیش توسط اداره كل حفاظت محیط زیست استان سمنان اجرا شد كه طی آن بر اثر خطای انسانی پنج رأس گورخر آسیایی تلف شدند. این اشتباه كه در جریان انتقال 10 رأس گورخر از پارك ملی توران به پارك ملی كویر گرمسار رخ داد، منجر به بركناری یكی از معاونان این اداره كل شد.
** شكار بی رویه، تهدیدی برای حیات وحش شمال شاهرود
شمال شهرستان شاهرود هم از نظر تنوع زیستی بسیار غنی است تا جایی كه در این محدوده چندین منطقه همچون جنگل ابر، تپال و خوش ییلاق زیر نظر سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.
با این حال شكار حیوانات یكی از مهم ترین دلایل تهدید حیات وحش ساكن در دامنه های جنوبی البرز شرقی است. موضوع قابل تأملی كه این روزها بازتاب گسترده ای در شبكه های اجتماعی داشته، شكاری است كه به صورت مجاز در برخی از مناطق شمالی شهرستان شاهرود رخ می دهد. این مساله اعتراض های گوناگونی را در بین ساكنان آن مناطق در بر داشته است.
به گفته مردم در هفته های گذشته تعداد خودروهای شكارچیانی كه با پلاك های غیربومی وارد شهرها و روستاهای شمال شاهرود می شوند، افزایش یافته است.
یكی از اهالی شهر مجن در این باره به ایرنا گفت: شكارچیان زیادی از استان های همجوار با مجوز وارد منطقه می شوند اما بیش از حد در حال شكار پرندگان هستند تا جایی كه زنگ خطر انقراض آن ها به صدا درآمده است.
شهرام حمامی افزود: آن ها برای شكار كبك و تیهو مجوز دارند، اما خرگوش، كبوتر و پرندگان دیگر هم شكار می كنند، آن ها حتی به بخش هایی از مجن كه شكار ممنوع است وارد می شوند.
وی با اشاره به ورود بدون اجازه برخی از این شكارچیان به مزارع، اظهار داشت: صدای تفنگ شكارچیان دام ها را آزار می دهد، همچنین بیشتر باغ ها دارای استخر ذخیره آب است كه در صورت برخورد گلوله ممكن است به آن ها خسارت وارد شود.
**اعتراض مردمی به حضور شكارچیان
این شهروند مجنی یادآور شد: با توجه به فصل سرما و حضور نداشتن باغداران، برخی از شكارچیان وارد باغ ها شده و از خانه باغ ها استفاده می كنند و یا هیزم ها را آتش می زنند.
مردم شهر مجن هفته گذشته با امضای نامه ای خطاب به رئیس اداره حفاظت محیط زیست شاهرود، نسبت به صدور بی رویه مجوز شكار برای شكارچیان غیر بومی اعتراض كرده و خواستار رسیدگی به وضعیت موجود شدند.
آن ها همچنین خودشان وارد عمل شده و سه هفته متوالی است كه روزهای پنجشنبه و جمعه، در ابتدای جاده مجن حضور یافته و خودروهای شكارچیان با پلاك های غیربومی را راه نمی دهند.
گفتنی است صدای این اعتراض ها علاوه بر شهر مجن، در دیگر روستاهای بخش بسطام در شمال شهرستان شاهرود نیز شنیده می شود.
بخشدار بسطام در گفت وگو با ایرنا، با بیان اینكه در تلاش برای محدود كردن حضور شكارچیان در منطقه است، افزود: این موضوع را باید اداره محیط زیست پیگیری كند اما بخشداری هم نسبت به اعتراض های مردمی بی توجه نیست.
علی باقری تأكید كرد: حضور بدون اجازه شكارچیان در ملك شخصی مردم به هیچ وجه پذیرفتنی نیست و با متخلفان برخورد می شود.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شاهرود اما در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، با بیان اینكه همه این شكارچیان با مجوز در منطقه به شكار اقدام می كنند، افزود: چنین قانونی وجود ندارد كه به اهالی دیگر استان ها مجوزی برای شكار داده نشود.
علی اكبر قربانلو همچنین درپاسخ به پرسشی درباره اقدامات اداره حفاظت محیط زیست نسبت به حضور بی رویه شكارچیان، اظهار داشت: این را باید از اداره كل و كسی كه به آن ها مجوز داده است سوال كنید.
** معدن بوكسیت، عامل فرار حیوانات از شاهوار
از سوی دیگر، یكی از عوارض فعالیت معدن بوكسیت تاش در كوه شاهوار فراری دادن حیوانات از زیستگاه خود به سمت جاده و مناطق پایین دست است كه حیات آن ها را در معرض خطر قرار می دهد. به این موضوع باید حضور شكارچیانی را كه به بهانه معدن پایشان به این منطقه باز شده، اضافه كرد.
دبیر ستاد مردمی حفاظت از طبیعت شهرستان شاهرود در گفت و گو با ایرنا، با بیان اینكه شاهوار به دلیل دارا بودن پهنه وسیع یكی از زیستگاه های ارزشمند شهرستان است، افزود: شكارچیان به دلیل عظمت و ارتفاع این كوه كمتر توانسته بودند آسیب جدی به حیات وحش وارد كنند اما فعالیت این معدن و ایجاد جاده دسترسی تا ارتفاع بیش از سه هزار و 500 متری راه را برای حضور شكارچیان به این كوهستان بكر باز كرده است.
امیرحسین ولیان اظهار داشت: شاهوار یكی از معدود زیستگاه هایی است كه پلنگ، خرس، گرگ، بزكوهی و قوچ را با هم دارد اما معدن كاری و سر و صدای انفجارهای آن باعث شده حیات وحش از این منطقه متواری شود.
وی اضافه كرد: علاوه بر این بسیاری از شكارچیان از یكی از استان های همسایه با كامیون وارد منطقه می شوند، خیلی راحت به زیستگاه حیات وحش دسترسی داشته و با فاصله بسیار اندك نسبت به حیوانات آن ها را شكار می كنند و همان جا بار كامیون كرده و به شهر خود می برند.
این فعال محیط زیست با بیان اینكه شكارچیان می دانند چگونه عمل كنند كه با محیط بانان برخوردی نداشته باشند، افزود: ای كاش اداره حفاظت محیط زیست در ابتدای جاده یك ایست بازرسی گذاشته و خودروها را از نظر حمل سلاح، شكارچی و لاشه حیوانات بررسی می كرد؛ شاید با این كار صدها رأس حیوان بی زبان قتل عام نمی شدند.
ولیان اضافه كرد: البته آن ها دلایل خود را دارند و می گویند بودجه و نیروی كافی ندارند اما من تعجب می كنم چگونه وقتی سازمان حفاظت محیط زیست با وجود چنین معدنی موافقت می كند، نباید در قبال آن به فكر نیرو و امكانات باشد، امكاناتی كه دست كم بتواند بر روی شكار غیرمجاز كنترلی داشته باشد.
وی با اشاره به تلف شدن 6 رأس خرس قهوه ای در سال جاری در دامنه شاهوار، تصریح كرد: این حیوانات به دلیل معدنكاوی از زیستگاه طبیعی خود رانده شده و به دلایلی همچون برخورد با خودروها كشته شدند، اما اداره حفاظت محیط زیست شاهرود راجع به این اتفاق علیه معدن اعلام جرم نمی كند.
دبیر ستاد مردمی حفاظت از طبیعت شهرستان شاهرود با اشاره به تلف شدن پنج رأس گورخر در پارك ملی توران هم اشاره كرد و گفت: در این حادثه كمترین توقع مردم این بود كه مدیر كل حفاظت محیط زیست استان سمنان استعفا بدهد .
ولیان همچنین آموزش و فرهنگ سازی را بهترین راه برای مقابله با شكار بی رویه دانست و گفت: پیشتر از برخورد فیزیكی باید برای پیشگیری از این روند، فرهنگ سازی انجام دهیم و در این راستا گامی هم توسط مردم برداشته شده كه همانا راه اندازی مدارس طبیعت است.
حال با وجود تهدیدات جدی كه علیه حیات وحش در این منطقه وجود دارد، وقت آن رسیده است كه سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی اصلی این موضوع برای حل مشكلات موجود راه چاره ای بیابد.
گرچه عوامل طبیعی همچون خشكسالی های پیاپی و كمبود آب وعلوفه زندگی حیوانات را به ویژه در منطقه بیارجمند با چالش اساسی روبرو كرده اما دست كم می توان از بروز خطاهای انسانی جلوگیری كرد. باید همواره به این نكته توجه داشت كه حیات انسان ها، حیوانات و گیاهان به هم گره خورده و ایجاد اخلال در هر یك از بخش های زنجیره، زندگی همه ما را با مشكلات جدی روبرو می كند.
7359/6167/6103
شاهرود- ایرنا- شهرستان شاهرود در استان سمنان مهمترین زیستگاه های حیات وحش كشور را به خود اختصاص داده، در چندسال گذشته به دلایل گوناگون از جمله عوامل انسانی شاهد تهدیدهای بسیاری در حوزه محیط زیست است.