به گزارش گروه تفسیر، تحلیل و پژوهش های خبری ایرنا، زمزمه افزایش قیمت ارز از زمستان سال گذشته شنیده شد و هر چند كه در روزهای پایانی سال 96 قیمت دلار رشد جزیی داشت اما از همان اولین ماه سال 97 سیر صعودی را در پیش گرفت و در اواخر تابستان نرخ دلار با رشد بی سابقه چند برابری به اوج خود رسید. وابستگی اقتصاد به شاخص مهمی مانند دلار در كنار سرگردانی نقدینگی هزار و 600 هزار میلیارد تومانی باعث ایجاد التهاب در بازارها شد هر چند كه دولت اقداماتی را برای تخلیه التهاب و كنترل بازار به اجرا رساند.
اختصاص ارز دولتی – دلار چهار هزار و 200 تومانی- به كالاهای اساسی مانند برخی از مواد خوراكی و دارو، اختصاص ارز نیمایی به برخی از فعالان اقتصادی كه فعالیت آنها مشمول اختصاص ارز یارانه ای می شد، آزادسازی واردات ارز و طلا، ورود بانك ها به فعالیت صرافی ها و فروش ارز و ... از اقداماتی بود كه دولت انجام داد تا بتواند در تلاطم اقتصادی، سوداگری در بازار را كاهش دهد و توانست با پیاده سازی این سیاست ها نرخ دلار را تا بیش از 6 هزار تومان كاهش دهد.
اما در حالی كه بیش از یك ماه از كاهش نوسانات و كاهش قابل توجه قیمت دلار در بازار می گذرد هنوز قیمت اقلام و كالاهایی كه به واسطه نرخ دلار بالا رفتند متناسب با كاهش قیمت دلار، پایین نیامده است و این جریان حاكم در بازار، موجب گله مندی مردم از دولت در نحوه كنترل بازار شده است. كارشناسان اقتصادی مهم ترین عاملی را كه باعث شده بازار نسبت به كاهش قیمت دلار بی توجه باشد، نبود اعتماد به سیاست های ارزی دولت می دانند و بر این باور هستند تا زمانی كه ثبات به اقتصاد برنگردد و تنش های سیاسی و بین المللی موثر در اقتصاد كاهش پیدا نكند، نمی توان انتظار تخلیه التهاب در بازار را داشت.
** شناسایی 4 عامل بازدارنده در كاهش قیمت ها پس از ریزش نرخ دلار
«وحید شقاقی» كارشناس اقتصادی در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا درباره چرایی بی توجهی بازارها به افت قیمت ارز به ویژه دلار در یك ماه گذشته گفت: هر چند كه قیمت دلار در بازار آزاد روند كاهشی در پیش گرفته و چیزی حدود 5 الی 6 هزار تومان ریزش داشته اما هنوز قیمت كالا و خدمات در بازارها متناسب با این میزان كاهش تغییر نكرده است و حتی در برخی از بازارها از جمله بازار خودرو شاهد افزایش قیمت هم هستیم.
وی با بیان اینكه این رفتار بازار متاثر از چهار عامل است، ادامه داد: اولین دلیلی كه هنوز بازار به كاهش قیمت دلار واكنش نشان نداده و منجر به كاهش قیمت ها نشده این است كه فعالان اقتصادی اعم از فروشندگان، تولیدكنندگان و صاحبان كالا از آینده اقتصادی كشور مطمئن نیستند و به این باور نرسیده اند كه روند كاهش قیمت دلار در آینده هم استمرار پیدا می كند.
این كارشناس اقتصادی تاكید كرد: مهم ترین عامل برای ایجاد رونق در كسب و كار و برقراری ثبات در بازار، پیش بینی پذیری اقتصاد است كه در حال حاضر اقتصاد ایران برای مردم قابل پیش بینی نیست.
شقاقی با اشاره به عامل دومی كه مانع از كاهش قیمت ها شده است، اظهار داشت: موضوع مهم دیگری كه باعث شده همچنان بازار نسبت به كاهش قیمت ها مقاومت نشان دهد این است كه بسیاری از تولیدكنندگان مواد مورد نیاز را در دوره ای كه دلار به اوج قیمت خود رسید، تهیه كرده اند.
وی افزود: برای مثال انبوه سازان مصالح مورد نیاز را در شرایطی كه دلار به بالاترین نرخ خود رسیده بود، تهیه كرده بودند بنابراین آن واحد مسكونی را با همان قیمت تولید محاسبه كرده اند و در برابر كاهش قیمت مقاومت می كنند.
این كارشناس اقتصادی با بیان اینكه دلیل دیگری كه باعث شده هنوز شاهد كاهش قیمت ها در بازار نباشیم این است كه بانك مركزی نتوانسته است هدفگذاری روشنی از قیمت ها داشته باشد، گفت: تاكنون بانك مركزی نتوانسته است هدفگذاری روشنی درباره نرخ دلار در ماه های آینده مبتنی بر واقعیات ارایه دهد. هدفگذاری بانك مركزی و مسئولان اقتصادی كشور درباره نرخ ارز باید واقع بینانه باشد و نه خوشبینانه.
وی افزود: بنابراین گروهی كه منافع شخصی دارند از این فرصت استفاده می كنند و اجازه نمی دهند قیمت ها كاهش پیدا كند و با سودجویی و احتكار مانع از ایجاد ثبات در بازار می شوند.
شقاقی با بیان اینكه عامل چهارم موضوع عرضه و شكست انحصار در این شرایط است، تاكید كرد: در تلاطم های اقتصادی از جمله اقداماتی كه منجر به كنترل قیمت ها می شود موضوع افزایش عرضه است و شكست انحصار می تواند مانع از رشد قیمت ها شود.
این كارشناس اقتصادی با بیان اینكه معمولا تخلیه التهاب از بازار به تدریج انجام می شود، ادامه داد: همواره اثرپذیری بازارها در شرایط افزایش نرخ ارز سریع تر از كاهش قیمت ارز است و افت قیمت ها ناشی از ریزش قیمت دلار در بازه زمانی بیشتری رخ می دهد.
وی با تاكید بر اینكه اگر دولت بتواند اقدامات پیش بینی پذیری بازار را در دستور كار قرار دهد و به اجرا برساند از چند ماه دیگر می توان شاهد ریزش قیمت ها متناسب با كاهش قیمت دلار در بازار باشیم، گفت: اگر قیمت دلار نوسان نداشته باشد و شاهد رشد دوباره آن نباشیم و دولت نسبت به ثبات شرایط اقتصادی اقدامات موردنیاز را به اجرا برساند از اوایل سال آینده باید انتظار ریزش قیمت ها در بازارهای مختلف را داشت.
**نافرمانی بازار با وجود بیشترین نهادهای نظارتی
برای اولین بار نیست كه بازار چسبندگی قیمت ها را تجربه می كند و حاضر نیست در شرایطی كه قیمت دلار كه متاثر از آن دچار افزایش قیمت ها شده، ریزش داشته، قیمت ها را كاهش دهد و در برابر ریزش قیمت ها مقاومت می كند.
در اواسط دهه 70 و ابتدای دهه 90 در دولت دهم هم دقیقا همین شرایط افزایش ناگهانی چند برابری نرخ ارز رخ داد و به یكباره قیمت ها به چند برابر رسید. در دهه 70 راهكار دولت وقت افزایش دستمزدها بود اما در سال 91 خسارت های ناشی از افزایش قیمت ها جبران نشد و این خسارت های انباشت شده اثرات خود را در سال های بعدی نشان داد.
این مقاومت بازار در برابر كاهش قیمت ها كه بعضا به صورت هدفمند توسط سوداگران و دلالان انجام می شود، در شرایطی است كه در كشورمان بیشترین نهادهای نظارتی از جمله تعزیرات، ستاد تنظیم بازار، سازمان حمایت از مصرف كنندگان و تولیدگان، شورای رقابت و ... وجود دارد.
برخی از كارشناسان بر این باور هستند تا زمانی كه انتظار تورمی درمیان مردم از بین نرود، تا زمانی كه ساز و كار عرضه و تقاضا جای نهادهای عریض و طویل نهادهای نظارتی را نتواند بگیرد و تا زمانی كه زبان گفت وگو بر مبنای طرح واقعیات بین دولت و ملت وجود نداشته باشد همچنان قیمت ها به صورت دستوری تعیین می شوند و این آب گل آلود بهترین فرصت برای منفعت رانتخواران و سوداگران است.
پژوهشم**ن-م**1552
تهران- ایرنا- مقاومت بازار در برابر كاهش قیمت دلار در حالی است كه متهم ردیف اول گرانی ها رشد نرخ ارز در یك مدت كوتاه بوده و كارشناسان اقتصای معتقدند تخلیه التهاب از بازار زمان بر است و تا زمانی كه اقتصاد پیش بینی پذیر نباشد، كاهش قیمت ها كاملا صورت نمی گیرد.