چالش ها پشت سرگذاشته و راه ها پیدا می شوند

به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا در شرایطی كه ایالات متحده آمریكا تمام تلاش خود را معطوف به انزوای جمهوری اسلامی ایران كرده است سفر سه روزه رییس دستگاه دیپلماسی ایران به هند گام مهمی در مقابله با این سیاست خصمانه به شمار می رود.
واقع امر این است كه تحریم های یك جانبه و غیر قانونی آمریكا علیه جمهوری اسلامی ایران شرایط ویژه ای در تعاملات اقتصادی و سیاسی تهران به وجود آورده است به طوری كه دولت واشنگتن ظاهرا دستور كار نخست خود در عرصه بین المللی را مقابله با مردم ایران تعریف كرده و از هیچ اقدام خصمانه ای در این زمینه كوتاهی نمی كند.
طی ماه های پس از خروج آمریكا از برجام و اعمال تحریم های یك جانبه علیه مردم ایران، شركای برجام بویژه سه كشور اروپایی بر لزوم حفظ برجام و همچنین تامین منافع اقتصادی ایران از این توافق تاكید كرده اند با این حال به هر دلیل تاكنون این سازوكار عملیاتی نشده است. این امر یكی از محورهای انتقادات منتقدین دولت و دستگاه دیپلماسی بویژه در ماه های اخیر بوده است و بعضا گفته می شود كه ایران باید سیاست نگاه به شرق را در دستور كار خود قرار دهد.
گذشته از ماهیت نظام بین الملل و این نكته قابل تامل كه كشورهای واقع در «شرق جغرافیایی» ارتباطات گسترده و درهم تنیده ای با غرب دارند، طبیعی است كه كشورها تلاش می كنند با لحاظ كردن مقدورات و محذورات خود و همچنین كشورهایی كه با آن روابط دارند، سیاست های خود را به پیش ببرند.
هند با یك میلیارد و 200 میلیون نفر جمعیت و رشد اقتصادی مستمر جایگاه برجسته ای در روابط خارجی ایران دارد. اقتصاد رو به رشد این كشور آسیایی نیازمند انرژی است و ایران از عرضه كنندگان مطمئن نفت و انرژی مورد نیاز این اقتصاد در حال رشد بوده است، از این جهت اقتصاد دو كشور می توانند مكمل هم بوده و نیازهای متقابل خود را با حذف واسطه تامین كنند.

**چالش ها پشت سرگذاشته و راه ها پیدا می شوند
ظریف كه دوشنبه شب به همراه یك هیات بلند پایه سیاسی و اقتصادی وارد دهلی نو شد، روز سه شنبه و پس از دیدار با نیتین گادكاری وزیر حمل و نقل هند اظهار داشت: «ما به همكاری با اروپا به همكاری درباره سازوكار ویژه مالی (SPV) ادامه می دهیم اما منتظر آنها نمی مانیم و با شركای سنتی خود مثل هند، چین و روسیه در راستای منافع مردم ایران همكاری می كنیم».
وی در فروم اقتصادی ایران و هند هم با تاكید براین كه «چالش ها پشت سرگذاشته و راه ها پیدا می شوند»، گفت: ما حدود 40 سال است كه ذیل تحریم های مختلفی بوده ایم. ما به بقای خود و همچنین به همكاری با دوستانمان ادامه خواهیم داد.

** سازوكار ویژه مالی ایران و هند چگونه كار می كند
اعمال تحریم های یك جانبه آمریكا علیه ایران شرایط خاصی را در روابط ایران با شركای تجاری و اقتصادی خود از جمله هند ایجاد كرده است. حجم مراودات ایران و هند حدود 14 میلیارد دلار است كه سهم عمده این مراودات متعلق به فروش نفت بوده و كفه ترازو به نفع ایران است. در شرایط كنونی و با توجه به تحریم های آمریكا انتقال درآمدهای نفتی از مهم ترین مسائلی است كه دو كشور باید آن را حل و فصل كنند.
در همین راستا طی روزهایی كه ظریف در دهلی نو حضور داشت، عناصر و مولفه های سازوكار مالی ایران و هند رونمایی شد. بر این اساس بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران و وزارت دارایی هند موافقتنامه ای امضا كردند كه دستور كار نحوه استفاده از منابع مالی ایران در هند را تعیین می كند. این تفاهم بسیار جامع اجازه می دهد ایران از منابع خود در هند به شكل بسیار متنوع در حوزه سرمایه گذاری، اوراق بهادار و بورس استفاده كند.
به گفته معاون وزیر امور خارجه در حال حاضر دو برنامه بسیار جدی و خوب میان دو طرف وجود دارد؛ نخست دنبال كردن برنامه تنظیم شده میان دو بانك مركزی، دوم این كه ایران شعبه ای از بانك پاسارگاد در هند تاسیس می شود.
بر اساس اظهارات غلامرضا انصاری دو طرف مقرر كردند: 50 درصد از پول ایران از محصولات هند یا از محصولاتی كه در این كشور وجود دارد، خریداری شود و برای 50 درصد دیگر هم اعلام آمادگی كرده اند هر زمانی سیستم بانكی ایران بتواند آن منابع را به خارج از هند منتقل كند. این بانك ها می توانند پول ها را در حساب های ثابت بگذارند و بهره بگیرند یا در حساب های خود به صورت جاری استفاده كنند.
وی درباره امكان واریز درآمدهای نفتی ایران در سازو كار ویژه مالی اروپا و ایران گفت: « اگر ما حساب یورویی در اروپا داشته باشیم و این حساب فعال باشد، می توانیم همین الان 50 درصد از منابع روپیه ای خود را به یورو به حساب خود واریز كنیم ».

** خرید كالا ازهند؛ فرصت یا تهدید
به گزارش ایرنا، تصوری كه افكار عمومی ایران از اقتصاد هند دارد، این است كه این كشور صرفا عرضه كننده چای و برنج است. در حالی كه اقتصاد این كشور می تواند بخش زیادی از نیازهای ایران را در حوزه های مختلف از جمله انرژی های نو، دارو، صنایع و حتی خدمات فنی و مهندسی تامین كند. نكته مهم آنكه برخی از كشورهای همسایه جنوبی كه این روزها همسو با دولت آمریكا سیاست های خصمانه ای علیه ایران در پیش گرفته اند از محل صادرات مجدد كالاهای ایرانی و هندی درآمدهای زیادی كسب كرده اند و این در حالی است كه تجار ایرانی و هندی می توانند با حذف این واسطه، هزینه و زمان مراودات تجاری خود را به میزان قابل ملاحظه ای كاهش دهند.
در همین خصوص، انصاری در پاسخ به سوالی درباره سازو كار ایران و هند و این كه چه كالاهایی قرار است به ایران داده شود گفت: «كالا به صورت عام است و محدودیتی ندارد. در واقع در تفاهم نامه ذكر نشده كه سازوكار و اقلامی كه ایران خریداری می كند ،به كالاهای مشخصی محدود باشد و خود هندی ها هم اعتقاد ندارند كه ما فقط باید محصول كشاورزی یا دارو از آنها خریداری كنیم. خرید كالا به این بستگی دارد كه تجار ما توجه جدی به بازار هند داشته و كالاهای مناسب تری تهیه كنند».

** معافیت خریداران نفت ایران از مالیات
گشایشی كه خبر آن در روزهای منتهی به سفر وزیر امور خارجه به هند منتشر شد، معافیت مالیاتی خریداران نفت ایران است. علی چگنی سفیر ایران در هند با بیان این كه معافیت مالیاتی سال گذشته هم وجود داشته است،گفت: پولی كه از خزانه به بانك تجاری واریز شود باید مالیات آن را بپردازند و از آنجا كه این پول در قالب ارز خارجی نبوده و ارز ملی بوده است، مصوبه قانونی گرفتند كه از پول ما كه به حساب یك بانك ریخته و به روپیه حساب می شود ، مالیات نگیرند.
وی یادآور شد: این معافیت به صادركنندگان و واردكنندگان هندی كمك می‌كند راحت‌تر با همتایان ایرانی خود تبادلات مالی داشته باشند و این مراودات ارزان‌تر تمام می‌شود و به نفع هر دو كشور است.

**سرمایه گذاری در زیرساخت های انرژی هند، فرصتی كه باید جدی گرفته شود
به گزارش ایرنا، یكی از چالش های پیش روی ایران رقبایی است كه حاضرند انرژی مورد نیاز هند را تامین كنند و در این راه هیچ ابایی از حذف ایران از این بازار مهم ندارند. این كه آیا جمهوری اسلامی ایران می تواند منابع حاصل از فروش نفت خود را در زیرساخت های انرژی هند سرمایه گذاری كند؟ سوالی است كه چگنی در پاسخ به آن می گوید:«شركت‌های ایرانی كه بخواهند در هند و در بخش‌های مختلف همچون پتروشیمی سرمایه‌گذاری كنند زمینه برای آنها فراهم است و در مكانیزم پرداخت های پولی میان دو كشور این موضوع پیش بینی شده است».

**چابهار برگ برنده استراتژیك ایران
موقعیت ویژه و منحصر به فرد بندر استراتژیك چابهار و نقش آن در اقتصاد و سیاست بین الملل بر همگان آشكار است و این بندر در تعاملات سیاسی و اقتصادی هند هم اهمیت ویژه ای یافته است. در همین راستا سال 1395 موافقتنامه چابهار بین روسای جمهوری ایران و افغانستان و نخست وزیر هند به امضا رسید.
هند در نظر دارد از طریق این بندر به افغانستان، كشورهای حوزه كشورهای آسیای میانه، روسیه و اروپا دست یابد. علاوه بر این بازار 500 میلیونی پیرامون ایران بازاری نیست كه اقتصاد در حال رشد هند به راحتی آن را نادیده بگیرد. نكته مهم این كه چابهار از تحریم های آمریكا معاف شده و این معافیت هم محدودیت زمانی ندارد.
جمهوری اسلامی ایران هم طی سال های اخیر گام های مهمی برای توسعه این بندر برداشته است. به گفته عبدالرحیم كردی مدیرعامل منطقه آزاد چابهار در دو سال گذشته درخواست های سرمایه گذاری در این منطقه رشد چشمگیری داشته است به طوری كه تعداد قراردادهای سرمایه گذاری نهایی شده در این مدت بیشتر از كل قراردادهای سرمایه گذاری منعقد شده در 10 سال گذشته است.
در حال حاضر بندر چابهار با ظرفیت 8.5 میلیون تن در سال در فاز اول در حال فعالیت است و انتظار می رود راه آهن چابهار – زاهدان در سه سال عملیاتی شود. گذشته از این نزدیكی چابهار با میادین نفت و گاز و همچنین مجاورت آن با دریا فرصت ممتازی برای توسعه صنایع انرژی بر همچون معادن و فولاد در این منطقه به شمار می رود.
در حال حاضر دو پروژه پتروشیمی و یك كارخانه فولاد در حال احداث است كه این دو پروژه با پیشرفت 30 درصدی انتظار می رود طی دو سال عملیاتی شود.صنایع پایین دستی پتروشیمی و فولاد با هدف قراردادن بازارهای منطقه ای، فرصت های سرمایه گذاری فراوانی برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی فراهم كرده است.
شرایط پیش رو چشم انداز روشنی را پییش روی سرمایه گذاران قرار داده است به طوری كه در حال حاضر بیش از سه هزار شركت در منطقه آزاد چابهار به ثبت رسیده است كه 400 شركت از 15 كشور مختلف می باشند.

**روابط ایران و هند در بستر پویایی های ژئوپلتیك
گذشته از وجوه اقتصادی روابط ایران و هند روابط دو كشور از جهات مختلف فرهنگی بویژه سیاسی و امنیتی حائز اهمیت است كما این كه ویجای كومار سینگ وزیر مشاور در امور خارجه هند كه در فروم اقتصادی ایران و هند حضور یافته بود، گفت: «ایران برای ما فقط یك شریك تجاری نیست بلكه همسایه ای نزدیك است كه ما با آن حوزه های اقتصادی و امنیتی مشترك داریم. اقدامات زیادی هست كه می تواند بین دو كشور انجام شود. ما شركایی در حوزه های مختلف و دغدغه های مشابه داریم.»
روند رو به رشد اقتصادی، سیاسی و امنیتی كشورهایی همچون چین و هند و اجرای طرح هایی همچون یك جاده - یك كمربند بر موقعیت ژئوپلتیك ایران در رقابت های بین المللی افزوده است. روزگاری كه نفت كشف نشده بود ایران برای قدرت های بین المللی از جنبه های ژئوپلتیك همچون دسترسی به آب های آزاد یا دسترسی و عدم دسترسی به هند حائز اهمیت بود. امروز هم كه انرژی ایران در كانون تحریم های آمریكا قرار گرفته است، موقعیت ژئوپلتیك ایران برگ برنده ایران در مناسبات بین المللی به شمار می رود. اعطای معافیت بدون تعیین سقف زمانی از سوی آمریكا نشان می دهد این موقعیت چیزی نیست كه هیچ قدرتی به راحتی آن را نادیده بگیرد.ایران هم باید از نباید این فرصت بی نظیر در مراودات خود با دوستان و دشمنان از دست بدهد.
سیام*2021**1336