به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، صفرزدایی از ریال ابتكار مدیران این دوره نیست و حذف صفر در قالب طرح اصلاح پول ملی ایران به دهه 70 برمی گردد. برای اولین بار در دهه 70 با افزایش نرخ تورم بحث تغییر واحد پولی از ریال به تومان و پاك كردن صفرها مطرح شد. پس از گذشته حدود سه دهه هنوز هم دولت نتوانسته علی رغم افت و خیز نرخ تورم این طرح را به اجرا برساند. البته یك بار در سال 95 در شرایطی كه نرخ تورم به صورت كنترل شده به مرز 10 درصد رسیده بود، بحث پیشنهاد حذف صفر در پیش نویس لایحه قانون بانكداری پیش كشیده شد اما باز هم با مخالفت بانك مركزی مواجه شد.
هر چند در ابتدای طرحِ این ایده ضد تورمی، قرار بر حذف سه صفر بود اما امروز كه بار دیگر از طرح اصلاح پول ملی حرف می زنند، حذف چهار صفر را در دستور كار قرار داده اند كه گویا این بار از نوبت های قبل جدی تر است و رییس بانك مركزی اعلام كرده لایحه حذف چهار صفر از واحد پول كشورمان را به دولت ارایه كرده است. با توجه به عرف حاكم بین مردم، پیشنهاد شده هر 10 هزار ریال فعلی معادل یك تومان و هر تومان معادل 100 ریال جدید باشد.
در حالی كه مهم ترین كاربرد حذف صفر از واحد پولی در هر كشوری كاهش نرخ تورم است اما عده ای از كارشناسان اقتصادی بر این باورند تا زمانی كه مقدمات اجرای این طرح محقق نشده باشد، این ایده ضد تورمی در اجرا با شكست مواجه می شود و تنها هزینه هایی را برای بانك مركزی ایجاد خواهد كرد. البته «عبدالناصر همتی» رییس بانك مركزی هم اعلام كرده این اقدام فرایند زمان بر به لحاظ حقوقی و فنی دارد و بر مبنای برآورد كارشناسان ، اجرای آن نزدیك به دو سال طول می كشد. همچنین این اقدام در كنار سایر اقدامات اساسی بانك مركزی برای اصلاح نظام بانكی و به كارگیری ابزارهای نوین سیاست‌های پولی و شیوه‌های جدید و كارآمد نظارت بر بانك‌ها خواهد بود و عملیاتی شدن آن عملا متاخر بر اصلاحات بانكی خواهد بود.
كاهش تورم، نقل و انتقال آسانتر پول و كاستن از مخاطرات آن در حجم كلان، صرفه‌جویی در هزینه‌های چاپ اسكناس، ممانعت از نفوذ ارزهای خارجی، تقویت پول ملی و افزایش ارزش اسمی آن، سادگی در مبادلات و نگهداری ساده‌تر حساب ارقام و ترازنامه‌ها از جمله مزیت های حذف چهار صفر از واحد پول ملی كشورمان است كه در مقابل آن هزینه سنگین جایگزینی اسكناس‌های جدید، افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، احتمال كاهش درآمدهای صادراتی، ناسازگاری دفاتر و صورت‌های مالی و پایگاه‌های اطلاعاتی جدید و قدیم هم از جمله معایب این طرح عنوان شده است. تنها زمانی مزایای آن می تواند بر معایب چیره شود كه بسترهای اقتصادی برای اجرای آن مهیا شده باشد تا سرنوشت حذف صفر در ایران به سرنوشت اجرای این طرح در كشورهایی مانند ونزوئلا دچار نشود.
** نرخ تورم به جایی نرسیده كه صفر را از پول حذف كنیم
«كامران ندری» كارشناس پولی و بانكی در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا درباره تصمیم بانك مركزی مبنی بر حذف صفر از پول كشورمان گفت: كشورهایی كه در سیاست حذف صفر از پول خود موفق بودند، در شرایطی اقدام به این كار كرده اند كه ثبات نسبی در اقتصادشان وجود داشت. معمولا كشورهایی كه در بحبوحه بحران اقتصادی دست به حذف صفر زده اند، نتوانسته اند در تحقق اهداف خود موفق عمل كنند.
وی با بیان اینكه بسیاری از كشورها چندین بار نسبت به حذف صفر از واحد پولی كشورشان اقدام كرده اند اما نتوانسته اند گره ای از مشكلات اقتصادی خود باز كنند، ادامه داد: تورم علل و عواملی دارد كه اگر به این عوامل ایجاد كننده تورم، توجه نشود تنها با حذف صفر نمی توان سیستم پولی با ثباتی را ایجاد كرد.
ندری با تاكید بر اینكه باید قبل از حذف صفر اصلاحات اساسی در نظام پولی انجام شود، گفت: حذف صفر آخرین حلقه از سلسله اقدامات برای ایجاد ثبات پولی است كه باید انجام شود. استقلال بانك مركزی، ایجاد انضباط و شفافیت مالی، تغییر چارچوب سیاست گذاری پولی، رفع مشكل تراز نبودن حساب های بانكی، حذف وابستگی بودجه درآمدهای نفتی و كاهش اثرات دلارهای نفت بر تراز نامه بانك مركزی از اقدامات پایه ای و ریشه ای است كه باید قبل از حذف صفر از پول انجام شود.
این كارشناس پولی و بانكی ادامه داد: كشورهایی كه سراغ اصلاح پولی یا همان حذف صفر از واحد پول رفته اند از كشورهایی هستند كه نرخ تورم اقتصادشان به مراتب از نرخ تورم در ایران بالاتر بوده است. تفاوت كشورمان در این است كه هر چند تورم متوسط نسبتا طولانی در بازه زمانی بیش از پنج دهه را تجربه كرده ایم اما نسبت به كشورهایی مانند ونزوئلا كه نرخ تورم آن در حال حاضر چیزی حدود یك میلیون درصد است، شرایط ابرتورمی را تجربه نكرده ایم.
ندری با بیان اینكه نرخ تورم در ایران از 90 درصد كشورها بیشتر است، گفت: درست است كه نرخ تورم در ایران قابل توجه است اما به سطحی كه وادار به حذف صفر از پول شویم نرسیده ایم. معتقدم اصلاح پولی در این شرایط به صلاح اقتصاد كشور نیست و پیش از آن باید بتوانیم به ثبات نسبی شرایط اقتصادی و سیاسی دست پیدا كنیم.
به گفته این كارشناس اقتصادی، با توجه اینكه تغییرات ساختاری در نظام پولی و مالی ایجاد نكرده ایم، متاثر از آثار منفی تحریم ها هستیم و شاید زمان مناسبی برای این اقدام نباشد. البته مردم ساده سازی های خود در واحد پولی را انجام داده اند.اما اگر به دنبال اصلاح پولی موفق هستیم باید مقدمات اجرای این سیاست انجام شود. در این راستا باید تغییرات بنیادین در نظام مالیاتی ایجاد شود و باید صبر كنیم تا التهاب ناشی از اثرات تحریم از بازارها خارج شود.
این كارشناس مسائل پولی و بانكی درباره انتظارات تورمی در این خصوص بیان داشت: برخی معتقدند اصلاحات پولی موفق عمل می كند و وقتی واحد پول اصلاح می شود به لحاظ اسمی احساس می كنند یك یورو را معادل 10 تومان خریداری كرده اند كه این آثار ضد تورمی دارد. برعكس، گروهی می گویند وقتی تورم بالا است و در میانه یك بحران دست به اصلاحات پولی می زنید می تواند اثر معكوس داشته باشد و همین خودش باعث می شود كه گمان تورمی در مردم ایجاد كند.
**كشورهای موفق و شكست خورده در اجرای اصلاح پولی
ایران اولین كشوری نیست كه قصد اصلاح واحد پولی و حذف صفر را دارد. سابقه این اقدام به دوران جنگ جهانی دوم بر می گردد و حذف صفر از واحد پولی كشورها، اولین بار در آلمان و بعد از جنگ جهانی دوم به اجرا درآمد. در آن زمان آلمان تورمی شدید را تجربه می كرد كه در آن شرایط تصمیم به حذف چند صفر از «مارك» گرفته شد.
در اوایل دهه 1980 میلادی هم هر دلار آمریكا برابر 18000 تا 180000 پزو داد و ستد می شد و به همین خاطر دولت آرژانتین در سال 1983 چهار صفر از پول خود را حذف كرد.
اما همه كشورها در اجرای این سیاست موفق عمل نكردند و اتفاقا نه تنها نتوانستند نرخ تورم را كاهش دهند بلكه آثار سوء آن باعث افزایش نرخ تورم هم شد به طوری كه كشور ونزوئلا كه درگیر شرایط سخت اقتصادی است با حذف صفر از واحد پول كشورش نتوانست بحران اقتصادی را برطرف سازد یا زیمباوه هم در شرایط ابرتورمی اقدام به اجرای این سیاست كرد كه این كشورهم در اجرا موفق نبود.
كشور آرژانتین هم البته در چهار نوبت از واحد پول ملی خود صفر را حذف كرده است كه در سه بار اول در رفع مشكلات اقتصادی و كاهش تورم موفق نبوده و زمانی برای چهارمین بار نسبت به حذف صفر اقدام كرد كه پیش از آن ساختار اقتصادی كشور را سامان داده بود. كشور برزیل تا كنون 6 بار نسبت به حذف صفر از واحد پول ملی اقدام كرده و تا كنون 18 صفر از اسكناس ها كم كرده اما پس از چند بار اقدام به این كار، به اهداف مورد نظر رسید.
در میان این تعداد الگوی خارجی، موفق ترین كشور در حذف صفر از واحد پولی را تركیه می دانند. تركیه در سال 2005 به یك باره شش صفر را از پول ملی خود را حذف كرد. تورم در تركیه از ابتدای دهه 80 آغاز شد و به جایی رسید كه هر دلار آمریكا كه در سال 1988 با 1422 لیر قدیم تركیه مبادله می شد. تورم آنقدر شدت یافت كه از سال 1981 به این سو در تركیه هر دو سال یك بار نیاز به اسكناس‌های درشت تر احساس می شد. درشت ترین اسكناس تركیه در دو دهه از پنج هزار لیر به یك میلیون لیر رسید. در نهایت با اصلاح پولی در سال 2005 هر لیر جدید معادل یك میلیون لیر قدیم شد و به این ترتیب تركیه در یك مرحله شش صفر را از اسكناس حذف كرد. مهار تورم در تركیه با نظارت و دستورالعمل‌های صندوق بین‌المللی پول انجام گرفت و این كشور به عنوان یك نمونه برگزیده در مهار تورم از سوی این نهاد بین‌المللی معرفی شد.
پژوهش **9345**9279
تهران- ایرنا- حذف صفر از واحد پول ملی دیگر بار مطرح شده است. در حالی كه بانك مركزی لایحه اصلاح پول ملی را به دولت تقدیم كرده اما برخی از كارشناسان می گویند در شرایطی باید برای حذف صفر از پول اقدام كرد كه اقتصاد به یك ثبات حداقلی رسیده و التهاب از بازارها تخلیه شده باشد.