ايران و آذربايجان همسايه هاي نزديك و متحدان منطقه اي

به گزارش ايرنا ،يكي از اصول مهم و اوليه انقلاب اسلامي ايران ، توسعه روابط با كشورهاي مسلمان است ، در ميان جمهوري آذربايجان بعنوان كشور همسايه و شيعه از اهميت خاصي در عرصه سياست خارجي ايران برخوردار است .
گسترش روابط با جمهوري آذربايجان از اولويت هاي سياست خارجي تهران پس از استقلال اين كشور بوده و سفرهاي متقابل روساي جمهوري و ديگر مقامات بلند پايه دو كشور، تحرك قابل توجهي به توسعه مناسبات در همه حوزه ها بخشيده است .
جمهوري آذربايجان علاوه بر توسعه روابط دوجانبه با ايران در سطوح بين المللي نيز از موضع كشورمان در برابر تحريم هاي ظالمانه غرب حمايت كرده است .
الهام علي اف بارها در سطوح بين المللي دستيابي به انرژي هسته اي مسالمت آميز را حقوق حقه جمهوري اسلامي ايران دانسته و در برابر اقدامات خصمانه آمريكا و كشورهاي متحد آن عليه كشورمان اعلام كرد كه باكو هرگز اجازه استفاده از خاك جمهوري آذربايجان عليه جمهوري اسلامي ايران را نخواهد داد .
در اين گزارشي به مناسبت چهلمين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي مروري بر روابط ايران با همسايه شمالي در عرصه هاي مختلف سياسي ، اقتصادي ، پارلماني و فرهنگي خواهيم داشت.
** روابط سياسي ايران و جمهوري آذربايجان
با توجه به اين كه جمهوري آذربايجان در قرن 20 ميلادي طي 70 سال در قلمروي اتحاديه جماهير شوروي بود، برقراري ارتباط مستقيم ميان اين تهران و باكو پس از فروپاشي شوروي در سال 1991 ميلادي امكان پذير شد .
در پي فروپاشي اتحاديه جماهير شوروي در سال 1991 ميلادي ، جمهوري اسلامي ايران از اولين كشورهاي بود كه استقلال جمهوري آذربايجان در تاريخ 25 دسامبر 1991 (4 دي 1370) را به رسميت شناخت و در روز 12 مارس 1992 (22 اسفند 1370) نيز روابط ديپلماتيك ميان دو كشور برقرار شد .
جمهوري آذربايجان در بدو استقلال ملي با چند مشكلات عمده، مانند بروز مناقشه قره باغ ، مشكلات اقتصادي، تنش هاي داخلي و نبود تجربه مديريت امور كشور روبرو بود.
جمهوري اسلامي ايران پس از اعلام استقلال ملي جمهوري آذربايجان آمادگي خود براي ارايه كمك هاي همه جانبه براي اين كشور شيعه تازه استقلال يافته، اعلام كرد .
با وجود به رسميت شناختن استقلال آذربايجان از سوي ايران ، حكومت ملي گراي جبهه خلق ، وابسته به غرب ، بيانيه هايي عليه جمهوري اسلامي ايران و نيز روسيه صادر مي كردند كه موجب بروز سردي در روابط تهران -باكو و باكو - مسكو شد .
اقتدار حكومت ' جبهه خلق ' بر اثر سياست هاي نسنجيده مسوولان آن، بيش از يك سال طول نكشيد و بدنبال شكست جدي نيروهاي آذربايجان در مناقشه قره باغ و تصرف منطقه قره باغ كوهستاني و چند شهرستان ديگر در مجاورت از سوي نيروهاي ارمنستان، كه اعتراضات مردمي در جمهوري آذربايجان را در پي داشت، جبهه خلق به پايان راه رسيد.
حيدر علي اف سياستمدار كهنه كار شوروي ،در تابستان سال 1993 ميلادي كه پس از استقلال جمهوري آذربايجان رياست مجلس عالي نخجوان را بر عهده داشت ، بنا به خواست مردم به باكو بازگشت و زمام قدرت در اين كشور را به دست گرفت .
با روي كار آمدن حيدر علي اف تغييرات اساسي در روابط جمهوري آذربايجان و ايران و نيز جمهوري آذربايجان و روسيه صورت گرفت .
حيدر علي اف در دوره رياست مجلس عالي نخجوان كه بر اثر مناقشه قره باغ از سرزمين اصلي جمهوري آذربايجان در انزوا قرار گرفته بود ، توانست ارتباط نزديك با جمهوري اسلامي ايران برقرار كند تا بتواند برخي مشكلات اين جمهوري خودمختار را رفع كند .
وي بعنوان سياستمداري مجرب به اهميت توسعه روابط با جمهوري اسلامي ايران پي برده و در اين زمينه هم اقدام كرد.
علي اف در دوره رياست جمهوري در آذربايجان كه تا سال 2003 ميلادي ادامه داشت بارها سفرهاي رسمي و غير رسمي به جمهوري اسلامي ايران داشت كه در جريان اين سفرها راهكارهاي توسعه روابط دو كشور همسايه در حوزه هاي مختلف بررسي و اسناد مهم سياسي ، اقتصادي و فرهنگي بين دو طرف امضا شد .
همچنين اكبر هاشمي رفسنجاني رييس جمهوري وقت ايران در اوايل استقلال جمهوري آذربايجان 26-28 اكتبر 1993 (4-6 آبان 1372) در راس يك هيات سياسي و اقتصادي بزرگ به جمهوري آذربايجان سفر رسمي كرد .
جمهوري اسلامي ايران در دهه نود ميلادي كمك هاي شاياني به جمهوري آذربايجان كه با مشكلات عديده اي ناشي از مناقشه قره باغ روبرو و نزديك به يك ميليون نفر از شهروندان اين كشور بر اثر اين مناقشه از خانه و كاشانه خود اخراج شدند ، انجام داد .
ايجاد چند اردوگاه در مناطق مختلف جمهوري آذربايجان و ارايه كمك هاي بشردوستانه مرتب براي آوارگان جنگي اين كشور ، تاسيس دفاتر كميته امداد امام خميني ( ره ) در باكو و چند شهرستان هاي ديگر اين كشور كه طي چند سال متوالي كمك هاي غذايي ، دارويي و مالي به اوارگان جنگي و قشر نيازمند اين كشور ارايه كرد ، از جمله فعاليت هاي ايران در اين كشور تازه استقلال يافته بود .
جمهوري اسلامي ايران همچنين در جريان جنگ قره باغ چند بار با گشودن مرزهاي خود به روي ساكنان مناطق مرزي جمهوري آذربايجان در قره باغ آنها را از خطر مرگ حتمي نجات داد .
ايران علاوه بر كمك هاي انساندوستانه به آوارگان جنگي آذربايجاني ، در سطوح بين المللي، همواره از تماميت ارضي جمهوري آذربايجان حمايت كرده است كه مسوولان جمهوري آذربايجان نيز از اين موضع گيري تهران ابراز قدرداني كردند .
الهام علي اف رييس جمهوري فعلي آذربايجان كه در سال 2003 ميلادي در اين كشور روي كار آمده پايبندي به خط مشي حيدر علي اف از جمله در روابط دوستي و حسن همجواري با جمهوري اسلامي ايران را اعلام كرد .
روابط باكو و تهران در دوره رياست جمهوري الهام علي اف و در دو دوره رياست جمهوري حسن روحاني پيشرفت قابل توجه داشته است .ايران و جمهوري آذربايجان علاوه بر توسعه روابط دوجانبه در راستاي گسترش همكاري هاي منطقه اي نيز تلاش هاي مشترك داشتند و دو ديدار سه جانبه روساي جمهوري ايران ، جمهوري آذربايجان و روسيه در مرداد ماه سال 1395 و در آبان ماه سال 1396 در باكو و تهران نمونه بارز عزم سران اين كشورها براي تقويت تعاملات منطقه اي مي باشد .
بطور كلي ايران و جمهوري آذربايجان در سال هاي گذشته بيش از 150 سند همكاري در حوزه هاي مختلف امضا كردند كه 40 سند همكاري در چهار سال اخير به امضا رسيده است .
با مرور روابط سياسي جمهوري آذربايجان و جمهوري اسلامي ايران مي توان گفت در حال حاضر يك جو اعتماد متقابل ميان دو طرف وجود دارد كه آن هم شرايط خوبي براي توسعه روابط در ساير حوزه ها فراهم مي كند .
*** روابط پارلماني
برقراري روابط پارلماني دو كشور به بدو استقلال جمهوري آذربايجان بر مي گردد. در دسامبر سال 1991 ميلادي براي نخستين بار هيات نمايندگان مجلس جمهوري آذربايجان به رهبري «زياد صمدزاده»، معاون اول شوراي عالي اين كشور به ايران سفر كرد .
هدف اصلي اين سفر، به رسميت شناختن استقلال جمهوري آذربايجان از سوي دولت ايران بود. هيات نمايندگان پارلمان جمهوري آذربايجان در اين سفر موفق شدند موافقت ايران براي به رسميت شناختن استقلال جمهوري آذربايجان و حمايت تهران براي عضويت اين كشور در سازمان هاي منطقه اي و بين المللي را كسب كنند .
در نتيجه اين ديدارها و مذاكرات، دولت ايران، استقلال جمهوري آذربايجان را در 25 دسامبر 1991 ميلادي به رسميت شناخت.
اعلام استقلال ملي جمهوري آذربايجان در سال 1991 ميلادي به تقويت روابط اين كشور با جمهوري اسلامي ايران در همه عرصه ها از جمله تعاملات پارلماني تحرك بخشيد .
نخستين سفر هيات پارلماني ايران به جمهوري آذربايجان به نوامبر سال 1996 ميلادي بر مي گردد ، در اين سال هيات پارلماني ايران به سرپرستي سيدرضا اكرمي، عضو هئيت رئيسه و رئيس كميسيون سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي به باكو سفر كردند.
در جريان اين سفر، هيات ايراني با حيدر علي اف رئيس جمهوري وقت جمهوري آذربايجان ديدار و درباره تاسيس گروه دوستي پارلمان دو كشور به توافق رسيدند و در مجلس ملي اين كشور طرح تاسيس گروه دوستي با هدف توسعه روابط ميان مجلس دو كشور به تصويب رسيد .
گروه دوستي پارلمان ايران و جمهوري آذربايجان، در حال حاضر به سرپرستي واصف طالب اف رئيس مجلس عالي نخجوان به فعاليت خود ادامه مي دهد .
سفرهاي متقابل و مستمر روساي مجالس ايران و جمهوري آذربايجان در طول سال هاي گذشته نشانگر عمق روابط دو كشور است .
تشكيل گروه هاي دوستي پارلماني، انعقاد قراردادها و تصويب آنها علاوه بر گسترش روابط بخشهاي قانونگذاري بر توسعۀ روابط در حوزه هاي اقتصادي و سياسي نيز تأثير مثبت داشته است.
روابط پارلماني جمهوري آذربايجان و ايران در قالب ديدارها و مذاكرات بين رؤساي مجلس دو كشور و سفر هيات هاي نمايندگان در سطوح مختلف منجر به توسعه و گرمي روابط دو كشور در بخشهاي مختلف، ايجاد اعتماد و تفاهم متقابل و نزديكي دو كشور شده است.
*** روابط اقتصادي
پس از استقلال جمهوري آذربايجان، بازرگانان و كالاهاي ايراني زودتر از ديگر كشورها وارد صحنه اقتصادي و بازار آذربايجان شدند.
بازرگانان ايراني بدليل اشتراكات فرهنگي و زباني و كالاهاي ايراني بدليل نزديكي راه و ارزاني هزينه حمل و نقل و ارزاني نسبي عوامل توليد و قيمت تمام شده پايين، جايگاه خاصي را در اين بازار كسب كردند.
پس از ورود كالاهاي ساخت ديگر كشورها و آغاز فعاليت شركتهاي خارجي در اين جمهوري رقابت بر سركيفيت كالا اهميت بيشتري كسب كرد و همچنين در پي تدوين مقررات مالياتي و گمركي جديد كه باهدف اعطاي امتيازاتي خاص براي كالاهاي توليد داخل صورت گرفت ، ميدان و عرصه براي كالاهاي وارداتي از ايران تنگ تر شد .
در بدو استقلال جمهوري آذربايجان با توجه به مشكلات اقتصادي و پايين بودن توان خريد شهروندان اين كشور ، برخي دلالان و افراد سودجو با سوء ادستفاده از اين شرايط كالاهاي ارزانتر با كيفيت پايين از ايران به بازار اين كشور وارد مي كردند كه در نتيجه موجب شكل گيري يك نظر كلي در باره كيفيت پايين كالاهاي ايراني در بازار جمهوري آذربايجان شد .
برگزاري بزرگترين نمايشگاه صنعتي جمهوري اسلامي ايران در سال 2000 ميلادي كه در ان توانمندي هاي تقريبا همه حوزه هاي صنعتي به نمايش درآمد به اين نظرات منفي در باره توانايي اقتصادي جمهوري اسلامي ايران پايان داد .
مردم جمهوري آذربايجان در اين نمايشگاه كه مراسم افتتاح آن با حضور حيدر علي اف رييس جمهوري وقت آذربايجان برگزار شد ، فرصت آشنايي با ظرفيت هاي اقتصادي واقعي جمهوري اسلامي ايران داشتند .
جمهوري اسلامي ايران در بهمن ماه سال 1388 بصورت يك جانبه اخذ رواديد را براي اتباع جمهوري آذربايجان را لغو كرد كه اين اقدام به موجب افزايش قابل توجه سفرهاي زيارتي ، تجارتي ، درماني از جمهوري آذربايجان به جمهوري اسلامي ايران شد .
علاوه بر فعاليتهاي تجاري، بازرگانان و سرمايه گذاران ايراني در بخش هاي ساختماني و توليدي در جمهوري آذربايجان نيز فعال مي باشند. مشاركت در احداث فرودگاه هاي باكو و نخجوان، احداث بناهاي مسكوني، تعميرات مربوط به هتل ها، ساختمان رياست جمهوري و مجلس ملي، مشاركت در بازسازي و راه اندازي كارخانه داروهاي شيميايي و راه اندازي واحدهاي صنعتي و مطالعه آزاد راه باكو – آستارا از محل 2ميليون دلار كمك هاي بلا عوض جمهوري اسلامي ايران به جمهوري آذربايجان، از اين موارد است.
با توجه به اينكه جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان در محل تقاطع دو دالان بين المللي شمال – جنوب و شرق – غرب قراردارند، لذا موضوعات حمل و نقل جاده اي نيز از ديگر زمينه هاي همكاري دو كشور به شمار مي رود. سالانه دهها هزار دستگاه كاميون و اتوبوس بين دو كشور تردد مي كند.
روابط اقتصادي دو كشور در چند سال اخير در قالب تعاملات دوجانبه و منطقه اي با همكاري ساير كشورهاي منطقه بطور بي سابقه توسعه يافته است.
در نتيجه اين همكاري دو كشور برخي پروژه هاي دوجانبه و چند جانبه را اجرا كرده و برخي از پروژه ها نيز در دست اجرا مي باشد .
يكي از پروژه هاي بسيار مهم ميان دو كشور كه در قالب تعاملات منطقه اي اجرا مي شود و به استفاده حداكثر از ظرفيت هاي ترانزيتي منطقه كمك مي كند ، تكميل دالان بين المللي شمال – جنوب است .
ايده راه اندازي دالان حمل و نقل شمال – جنوب براي نخستين بار در سال 1993 ميلادي مطرح شده و در سال 2000 توافقنامه راه اندازي اين دالان بين المللي از سوي ايران ، روسيه و هند به امضا رسيد .
راه اندازي اين دالان بين المللي حمل و نقل موجب كاهش مسافت و هزينه هاي حمل و نقل محموله ها مي شود .
در قالب طرح تكميل دالان حمل و نقل شمال – جنوب كه شامل اتصال خطوط ريلي ايران ، جمهوري آذربايجان و روسيه به هم ديگر مي باشد ، محموله هاي از آسياي جنوب شرقي از طريق بندر خليج فارس ، خاك ايران، جمهوري آذربايجان و روسيه به اروپاي شمالي حمل و نقل مي شود .
با همكاري ايران ، جمهوري آذربايجان و روسيه تا به حال در راستاي تكميل اين دالان كارهاي قابل توجه از جمله خط ريلي جديد 8.3 كيلومتري و پل ريلي در مرز مشترك ايران و جمهوري آذربايجان احداث ، ساخت ترمينال جديد باري در آستاراي ايران در مرحله نهايي بوده و نيز اقدامات براي اجراي طرح ساخت خط ريلي رشت - آستارا ادامه دارد .
در مرحله نخست قرار است از طريق اين دالان سالانه پنج ميليون تن كالا حمل و نقل شود كه اين رقم در مراحل بعدي به 10 ميليون تن رسانده مي شود .
همچنين ايران و جمهوري آذربايجان در اين سالهاي گذشته در راستاي مبادله انرژي برق و ساخت چند خط انتقال برق ميان دو كشور همكاري كردند .
در نتيجه كارهاي انجام گرفته در اين حوزه ، در حال حاضر 700 مگاوات ظرفيت انتقال انرژي برق بين دو كشور همسايه ايران و جمهوري آذربايجان وجود دارد .
همچنين در قالب تعاملات اقتصادي منطقه اي همكاري ايران و جمهوري آذربايجان و روسيه در زمينه يكسان سازي شبكه هاي انرژي برق با موفقيت ادامه داشته است .
يكي از پروژه هاي اقتصادي مهم ايران و جمهوري آذربايجان مربوط به ساخت كارخانه خودروسازي مشترك در كوي صنعتي شهر نفتچالا واقع در 168 كيلومتري جنوب باكو مي باشد .
ساخت كارخانه مشترك خودروسازي ايران خودرو و آذرماش جمهوري آذربايجان در كوي صنعتي نفتچالاي در سال 2016 ميلادي آغاز شده است .
كارخانه مشترك خودروسازي ' آذرماش - ايران خودرو ' از بزرگترين واحد توليدي اين كوي صنعتي مي باشد و ظرفيت توليد آن 10 هزار خودروي سواري شامل مدل هاي مختلف است و شركت ايران خودرو در اين واحد توليدي 25 درصد سهم دارد .
در اين كارخانه فناوري هاي مدرن ، تجهيزات و ماشين آلات پيشرفته به كار گرفته شده است و حجم كلي سرمايه گذاري در كارخانه مشترك خودروسازي ايران و جمهوري آذربايجان 24 ميليون منات است .
فعاليت اين واحد توليدي شرايط خوبي براي توسعه واحدهاي توليدي فرعي در كوي صنعتي نفتچالا فراهم مي كند .
بر اساس توافق حاصله، 25 درصد از كل سرمايه گذاري مورد نظر براي فعاليت اين كارخانه از سوي شركت خودروسازي ايران انجام مي گيرد .
اين كارخانه در جريان سفر ماه مارس سال 2018 ميلادي حسن روحاني رييس جمهوري ايران به جمهوري آذربايجان افتتاح شد .
رييس كارخانه مشترك خودروسازي ايران و جمهوري آذربايجان اخيرا اعلام كرد كه : بيش از يك هزار دستگاه خودروي سواري طي سال 2018 در اين كارخانه توليد و 95 درصد آنها نيز به فروش رسيد .
** گردشگري
اقدام دولت ايران جهت لغو يكجانبه ويزا براي شهروندان جمهوري آذربايجان موجب افزايش سفرهاي گردشگري و بخصوص گردشگري سلامت و درمان به ايران شد .
مردم جمهوري آذربايجان پس از استقلال ملي اين كشور در سال 1991 ميلادي سفرهاي زيارتي و تجارتي به كشور همسايه جمهوري اسلامي ايران داشتند و اين سفرها فرصتي براي آشنايي نزديك آنها با دستآوردهاي كشورمان در حوزه هاي مختلف از جمله در حوزه درمان و سلامت و توليد داروهاي با كيفيت بود .
پيشرفت هاي ايران پس از انقلاب اسلامي در حوزه هاي مختلف از جمله در حوزه درمان و سلامت ، پرورش متخصصان پزشكي مجرب و توانمند سبب شد كه شهروندان كشورهاي همسايه براي رفع مشكلات درماني خود به كشورمان سفر كنند كه آن هم به توسعه گردگشري درمان تحرك بخشيد .
شهروندان جمهوري آذربايجان كه در ابتداي سفرهاي خود به ايران بيشتر با هدف گردشگري زيارتي و نيز در قالب تجارت چمداني از كشورمان ديدار مي كردند بزودي متوجه ظرفيت هاي ايران در حوزه درمان شده و آن هم موجب سفرهاي درماني شهروندان آذربايجاني به ايران شد .
نزديكي جغرافيايي ايران به جمهوري آذربايجان ، همزبان بودن ساكنان مناطق مرزي ، توانمندي پزشكان ايراني در تشخيص و درمان امراض ، قيمت هاي مناسب درمان و نيز داروهاي با كيفيت توليد ايران موجب افزايش بي سابقه سفرهاي درماني از جمهوري آذربايجان به جمهوري اسلامي ايران شد .
اقدام دولت ايران در زمينه لغو يكجانبه ويزاي براي شهروندان جمهوري آذربايجان نيز به سفرهاي گردشگري و درماني شهروندان آذربايجاني به كشورمان تحرك بخشيد .
بنا به آمار رسمي موجود در اوج سفرهاي گردشگري از جمهوري آذربايجان به جمهوري اسلامي ايران كه شامل سال هاي 1394 و 1395 مي باشد بيش از يك ميليون شهروند آذربايجان از ايران ديدار كردند كه نزديك به 50 تا 60 درصد از آنها با هدف درمان به كشورمان سفر كردند .
توانمندي پزشكان ايراني در تشخيص و درمان امراض موجب شد كه شهروندان آذربايجاني از نتايج سفرهاي خود به كشورمان براي رفع مشكلات درماني خود بسيار راضي بوده و نيز داروهاي با كيفيت نشان دهنده سطح بالاي سيستم بهداشتي و پزشكي كشورمان مي باشد .
همچنين در رابطه با افزايش سفرهاي زيارتي از جمهوري آذربايجان به ايران قطار مسافربري نخجوان – مشهد بر اساس توافقنامه امضا شده 23 فوريه سال 2016 ميلادي ميان دو كشور راه اندازي شده است.
قطار مسافربري هر هفته دو بار در روزهاي يكشنبه و پنجشنبه از نخجوان از طريق جلفا، تبريز و تهران به مقصد مشهد حركت مي كند .
اين قطار مسافربري از نخجوان و از طريق جلفا، تبريز و تهران به مدت 30 ساعت به مشهد مي رسد.
هم اكنون خط اتوبوس راني دو كشور در مسير نخجوان – باكو از طريق خاك جمهوري اسلامي ايران در حال فعاليت مي باشد كه تنها مسير زميني ميان نخجوان و ديگر مناطق جمهوري آذربايجان پس از بروز مناقشه قره باغ مي باشد .
جمهوري اسلامي ايران بطور كلي در قالب همكاري هاي اقتصادي با جمهوري آذربايجان در مجموع 3 ميليارد و 100 ميليون دلار در اقتصاد اين كشور سرمايه گذاري كرده است .
همچنين بيش از 700 شركت ايراني در حوزه هاي مختلف اقتصاد جمهوري آذربايجان فعال هستند .
*** روابط فرهنگي
استقلال ملي جمهوري آذربايجان شرايط بي سابقه اي براي برقراري و تقويت روابط دو كشور همسايه در همه حوزه ها از جمله در بخش فرهنگي فراهم كرد .
يكي از دلايل عمده كه به تقويت روابط فرهنگي جمهوري آذربايجان و ايران تحرك مي بخشيد قرابت هاي تاريخي ، قومي ، زبان و مذهبي مردم دو كشور است.
مردم جمهوري آذربايجان، پس از كسب استقلال ملي و فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، براي آشنايي با ريشه هاي فرهنگي و تاريخي خود ، مشتاقانه به ايران سفر مي كردند.
همراه با روابط و سفرهاي مردمي، اقدامات براي پايه گذاري ارتباط رسمي دو كشور همسايه در حوزه هاي مختلف از جمله در عرصه فرهنگي نيز آغاز شد كه امضاي دو تفاهمنامه ايران و جمهوري آذربايجان در ماه اكتبر سال 1993 و در ما جولاي سال 1994 ميلادي در زمينه همكاري در حوزه هاي فرهنگي ، علمي و آموزشي از نخستين اقدامات براي تقويت روابط فرهنگي به شمار مي رود .
همچنين در ماه دسامبر سال 1994 ميلادي براي نخستين بار توافقنامه همكاري در حوزه فرهنگي ميان ايران و جمهوري آذربايجان در باكو امضا شد كه با اجراي برنامه هاي فرهنگي متقابل در هر دو كشور همراه بود .
امضاي يادداشت تفاهم همكاري ميان وزارت فرهنگ جمهوري آذربايجان و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ايران ، در سال 2002 ميلادي، امضاي توافقنامه همكاري فرهنگي دولت جمهوري آذربايجان و دولت جمهوري اسلامي ايران در سال 2004 ميلادي ، امضاي يادداشت تفاهم همكاري ميان وزارت فرهنگ و سازمان ميراث فرهنگي ، صنايع دستي و گردشگري ايران در سال 2009 ميلادي از جمله اسناد همكاري دوجانبه عمده امضا شده ميان دو كشور است.
بطور كلي پس از استقلال ملي جمهوري آذربايجان تا به حال ميان باكو و تهران 30 سند همكاري در عرصه فرهنگي به امضا رسيده است .
برگزاري متقابل روز هاي فرهنگي ، هفته هاي فيلم ، نمايشگاه هاي فرهنگي و هنري ، همكاري دو كشور در حوزه هاي علمي و آموزشي نتيجه اسناد همكاري امضا شده ميان دو كشور مي باشد .
همچنين همكاري هاي ايران و جمهوري آذربايجان در عرصه فرهنگي و در سطح بين المللي را مي توان موفقيت اميز خواند و در نتيجه اين همكاري برخي ميراث فرهنگي مشترك دو كشور از جمله عيد نوروز ، كمانچه و لواش با مساعي و تلاش هاي مشترك دو كشور در فهرست ميراث فرهنگي جهاني يونسكو به ثبت رسيده است و باكو و تهران فعاليت مشترك در اين زمينه را همچنان ادامه مي دهند.
تقويت مناسبات فرهنگي ميان جمهوري آربايجان و ايران همچنين به گسترش ارتباط مردمي تحرك بخشيده است و توافق اخير باكو و تهران در زمينه 24 ساعته شدن گذرگاه هاي مرزي نيز اقدامي مهم در راستاي تقويت روابط مردمي دو كشور همسايه ايران و جمهوري آذربايجان به شمار مي رود.
خاورم ** 337** 1579