مواضع رسمی كشور را چه كسی بیان می كند؟

پس از انتشار مصاحبه حمید بعیدی نژاد در رادیو بی بی سی، روزنامه كیهان و برخی چهره های همسو در شبكه های اجتماعی انتقاداتی را علیه سفیر جمهوری اسلامی ایران در لندن مطرح كردند. گزارش روزنامه كیهان علیه سفیر ایران در لندن موجب شد تا بعیدی نژاد تنها ساعاتی پس از انتشار آن، برخلاف رویه سابق خود مبنی بر سكوت در برابر انتقادات، وادار به پاسخگویی شود و ضمن تشریح سخنان خود در گفت وگو با رادیو بی بی سی، به ادامه حملات پیوسته این روزنامه و جریان های همسو به وزارت امور خارجه و سفرای كشورمان اشاره كند؛ مسئله ای كه جدید نیست و تنها با یك جستجوی ساده در فضای مجازی دیده می شود كه چه حملات تندی نسبت به دیپلمات هایی ارشد كشورمان نظیر محمدجواد ظریف، سید عباس عراقچی، مجید تخت روانچی، علی ماجدی، بهرام قاسمی و... شده است.
این حملات در شرایطی انجام می شود كه ایالات متحده در طول بیش از دو سال گذشته و پس از حضور دونالد ترامپ در كاخ سفید به عنوان رئیس جمهور این كشور، رفتارهای خصمانه خود را نسبت به كشورمان افزایش داده و با پیگیری سیاست فشار حداكثری در عرصه منطقه و بین المللی و ایجاد نوعی جنگ در سه عرصه سیاسی، اقتصادی و رسانه ای، می كوشد در اراده جمهوری اسلامی ایران مبنی بر مقاومت در برابر سیاست های خصمانه و یكجانبه آمریكا تزلزل ایجاد كند.
در چنین شرایطی، وزارت امور خارجه به عنوان خط مقدم جمهوری اسلامی ایران در رویارویی با آمریكا و دیپلمات ها به عنوان سربازان این نبرد، وظیفه خطیری برعهده دارند و آنچه بدیهی جلوه می كند، لزوم همراهی همه بخش ها با مصوبات و سیاست های اتخاذ شده از سوی نهادهای قانونی كشور و همدلی آنها با سربازانی است كه بدون هیچ ادعا و چشمداشتی برای تامین منافع ملی تلاش می كنند.

**بعیدی نژاد چه گفت؟
سفیر ایران در لندن روز جمعه در گفت وگویی كه با رادیو بی بی سی داشت، با تشریح سیاست های كشورمان درخصوص برجام، تحریم های نفتی و رویكردهای تهران نسبت به مقابله با سیاست های خصمانه واشنگتن، تاكید كرد كه ایران از چارچوب برجام به عنوان ابزاری برای ترغیب بیشتر شركای اروپایی به اجرای تعهدات‌شان در توافق هسته ای استفاده كرده است. علاوه بر این بعیدی نژاد به پشتیبانی مردم ایران از نظام كشورشان برای رو به رو شدن با آمریكا و تلاش ایران برای اتكای كمتر اقتصاد به نفت اشاره كرد. وی در پاسخ به این سوال كه آیا ایران در صورت انجام نشدن كاری از سوی شركای اروپایی برجام در فرصت تعیین شده از سوی ایران، به غنی ‌سازی اورانیوم ادامه خواهد داد یا نه گفت: ما اقداماتی را انجام داده ‌ایم تا اگر این بازه دو ماهه به گونه ‌ای مناسب برای حل كردن مسئله به قدر كفایت نتیجه ‌بخش نباشد، ما اقدامات بعدی خود را انجام خواهیم داد.به شما اطمینان می ‌دهم این اقدامات در چارچوب برجام هستند.
وی خاطرنشان كرد: ما در این مقطع تصمیم نداریم از توافق هسته ‌ای خارج شویم كه البته این از گزینه هایی بود كه آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد، اما اكنون تصمیم ما این بوده است كه از چارچوب برجام به عنوان ابزاری برای ترغیب بیشتر شركایمان به اجرای تعهداتشان استفاده كنیم.
آنچه از صحبت های بعیدی نژاد استنباط می شود این است كه وی در حال تبیین سیاست اخیر اتخاذ شده ایران در مسئله هسته ای در قبال بدعهدی های شركای برجامی در تامین منافع كشورمان است. وی ضمن تشریح روندی كه منجر به اتخاذ سیاست اخیر ایران شده، تاكید كرده است كه ایران برخلاف آمریكا و اروپا به تعهدات خود پایبند بوده و از قضا، سیاست هایی را كه ایران اتخاذ كرده در چارچوب برجام و برای حفظ برجام بوده است و در شرایط كنونی، ایران تصمیمی ندارد كه از توافق هسته ای خارج شود.
البته بعیدی نژاد در صحبت های خود یادآور شده كه خروج از توافق هسته ای، از جمله گزینه هایی است كه روی میز ایران قرار دارد و با اشاره تحولات آتی، احتمال بررسی آن را در آینده متناسب با اقدامات طرف مقابل یادآور شده است. این همان نكته ای است كه هم رئیس جمهور و هم وزیر امور خارجه و دیگر مسئولان دست اندركار بر آن انگشت نهاده و نسبت به تحقق آن تاكید كرده اند.
با این سخنان متوجه می شویم كه بعیدی نژاد نكته ای خارج از چهارچوب منافع ملی و اصول دیپلماتیك نگفته است بلكه او در گفت وگو با رادیو بی بی سی، تنها به تبیین و دفاع از سیاست اخیر برجامی ایران پرداخته است.

**مخالفان بعیدی نژاد چه گفتند؟
تنها 24 ساعت از صحبت های بعیدی نژاد نگذشته بود كه روزنامه كیهان آتش توپخانه خود را به متوجه سفیر جمهوری اسلامی ایران در انگلیس كرد و با عجیب و تامل برانگیز خواندن اظهارات بعیدی نژاد، مدعی شد برخی از مقامات ارشد دولت و وزارت امور خارجه با اظهارات نسنجیده در پی بی‌تاثیر كردن ضرب‌الاجل ایران هستند. كیهان همچنین گفت كه اظهارنظرهایی مشابه اظهارات نسنجیده آقای سفیر، این پالس را به طرف اروپایی می‌دهد كه ضرب‌الاجل ایران را جدی نگیرید، لازم نیست تعهدات خود را انجام دهید، خیالتان راحت ما در برجام می‌مانیم! شما به عهدشكنی خود ادامه بدهید! این روزنامه صحبت های بعیدی نژاد را بازی در پازل ضدایرانی اروپا دانست و تاكید كرد سفرای ایران در كشورهای اروپایی در چند سال اخیر اقدامات و اظهارات قابل تأملی داشته‌اند و وزارت امور خارجه می‌بایست درباره این رویكرد نگران‌كننده پاسخگو باشد.
این اتهامات و ادعاها البته بی پاسخ نیز نماند و بعیدی نژاد بلافاصله در پاسخ به این گزارش تاكید كرد كه «دیدگاه كیهان مبنای اعلام مواضع كشور نمی‌باشد و بنده به عنوان نماینده كشور موظف به تبیین مواضع رسمی كشور بر اساس مصوبات و تصمیمات رسمی شورای عالی امنیت ملی و دستگاه سیاست خارجی می‌باشم و نه ترجیح آنچه سردبیر و روزنامه نگاران كیهان بدان اعتقاد دارند.»
با این حال فعالان همسو با كیهان و منتقد وزارت امور خارجه، این دیپلمات كاركشته و مجرب كشورمان را در شبكه های اجتماعی بی نصیب نگذاشتند. بسیاری از انتقادات همان ها بود كه كیهان مطرح كرده بود. برخی گفتند كه بعیدی نژاد می توانسته بهتر نسبت به سوالات جواب دهد. مثلا یكی از كاربران توییتر مطرح كرد بعیدی نژاد پس از آنكه خبرنگار بی بی سی از خلیج (و نه خلیج فارس) نام برد، باید می پرسید كه از كدام خلیج صحبت می كنید؟ خلیج مكزیك یا خلیج فارس. صورت مسئله مطرح شده، هرچند صحیح است اما نكته ای كه باید نسبت به آن متوجه بود این است كه در هنگام انجام مصاحبه ها در بسیاری از موارد، همه نكاتی كه باید درجا گفته شود در آنِ واحد به ذهن نمی آید؛ مسئله ای كه بعیدی نژاد در بسیاری از مصاحبه ها مورد توجه قرار داده است.

**سفرا چه وظیفه ای دارند؟
سفیر عالی‌ترین نماینده و مقام رسمی سیاسی یك دولت (به معنای عام و بسیط آن) نزد كشور یا سازمان بین ‌المللی پذیرنده است. ماموریت اصلی یك سفیر آن است كه از حقوق شهروندان و منافع ملی كشور خود در كشور مقابل دفاع كند و به همین خاطر، سفیر نماینده سیاسی مقیم كشورها در كشور دیگر است. در این چارچوب، وظیفه سفیر ابلاغ، تشریح، تبیین و دفاع از سیاست ها و خط مشی اتخاذ شده دولتش در كشور محل ماموریت خود است.
این مسئولیت آنچنان خطیر است كه یك سفیر باید متوجه باشد كه سخنان او می تواند به معنای تصمیم و نظر دولتش در كشور محل ماموریت تفسیر و تعبیر شود و روابط دو كشور را یا به شدت نزدیك و دوستانه یا به شدت تیره و تار سازد و به همین خاطر است كه مشاهده می كنیم سفرا هم در اظهارنظرهای رسانه ای خود و هم در دیدارهای رسمی شان، حداكثر احتیاط را به كار گرفته و تلاش می كنند از كلماتی استفاده نكنند كه سوتفاهم هایی را میان پایتخت های دو كشور ایجاد كند. به همین دلیل است كه سفرا حق ندارند از جانب خود سخنی را به طرف مقابل خود انتقال دهند و باید در چارچوب سیاست های رسمی یك كشور، سخن بگویند .
سخنان اخیر حمید بعیدی نژاد در گفت وگو با رادیو بی بی سی نیز در همین چارچوب قابل نقد و بررسی است. بعیدی نژاد در مصاحبه اخیر خود تلاش كرده است در چارچوب وظیفه خود به تشریح و تبیین سیاست های جمهوری اسلامی ایران در قبال موضوع هسته ای بپردازد و اگر سخنان او را با بیانیه شورای عالی امنیت ملی درخصوص كاهش تعهدات برجامی ایران مقایسه شود، مشاهده خواهد شد كه سفیر ایران در لندن همان سخنان را در قالب دیپلماتیك بیان كرده و تلاش كرده این موضوع را تبیین و روشن كند كه چرا جمهوری اسلامی ایران در چنین مسیری گام برداشته است.
نكته دیگری كه باید نسبت به آن متوجه بود این است كه در شرایط كنونی سخنان و رویكرد دیپلمات ها در جنگ اراده ها از اهمیت بسیاری برخودار است. اظهار نظرها و دیدگاههای محمدجواد ظریف، سیدعباس عراقچی، حمید بعیدی نژاد و مجید تخت روانچی و ده ها دیپلمات برجسته دیگر كشورمان در چهارگوشه جهان می تواند موجب موج سازی و تحت تاثیر قرار دادن افكارعمومی در جهت پیشبرد منافع ملی و كاستن از فشارها علیه كشورمان شود. نمونه این مسئله را می توان در مصاحبه اخیر وزیر امور خارجه با فاكس نیوز و اشاره او به نقش تیم بی در جهت به سیاست خارجی آمریكا مشاهده كرد.
بعیدی نژاد هم در دورانی كه در تهران مسئولیت داشت و هم در اوج مذاكرات هسته ای كه مسئولیت سرپرستی تیم كارشناسی هیات مذاكره كننده هسته ای را در اختیار داشت، ارتباط نزدیكی با خبرنگاران داشت و تلاش می كرد با تعامل نزدیك با رسانه ها، در روند پیشبرد سیاست های جمهوری اسلامی ایران تسریع ایجاد كند. او پس از اعزام شدن به محل ماموریت جدید خود در لندن نیز تلاش كرده است از دیپلماسی رسانه ای و عمومی نیز غافل نشود و در كنار دیپلماسی رسمی، از سنگر رسانه به دفاع از سیاست های ایران پرداخته و در جهت كاهش حداكثری فشارها علیه ایران گام بردارد و به همین خاطر، می توان او را زبان گویای وزارت امور خارجه در اروپا و سفیر پیشرو در دیپلماسی عمومی دانست كه از ظرافت ها و ظرفیت های كار رسانه ای آگاه است. او در مدتی كه به عنوان سفیر ایران در لندن مشغول به فعالیت بوده است، توانسته به درستی و با آگاهی، از ظرفیت های شبكه های اجتماعی در جهت پیشبرد منافع ملی ایران و حل و فصل شهروندان مان استفاده كند كه نمونه آن را می توان در حل مشكلات پستی میان ایران و انگلیس، صدور ویزا برای بیماران، ورزشكاران و... و حل و فصل مشكلات ناشی از تحریم ها برای شهروندان مشاهده كرد.
آنچه اكنون عجیب به نظر می رسد تداوم حملاتی است كه از سوی برخی چهره ها و جریان ها علیه دستگاه دیپلماسی و سربازانی كه در خط مقدم دفاع از منافع ملی ایران قرار دارند. آن هم در وضعیتی كه كشور در عرصه های سیاسی، اقتصادی و رسانه ای مورد تهاجم شدید دشمنان قرار گرفته است.
در چنین شرایطی ناهماهنگی و حملات تند و گزنده به دستگاه سیاست خارجی و دیپلمات ها نتیجه ‌ای جز این نخواهد داشت كه سفرای كشورمان عملاً به سكوت وادار شوند، مسئله ای كه می تواند به تضعیف روحیه دیپلمات های ایران در جنگ نابرابر با دشمنان بین المللی و منطقه ای شود.
سیام *م.ا.ت*2021**