فعالیت معادن شن و ماسه در صورت رعایت نشدن اصول زیست محیطی می تواند آسیب های جدی به طبیعت وارد آورده و آلودگی هوا، آب و خاك را به دنبال داشته باشد، این حقیقت غیرقابل انكاری است كه اثباتش كار مشكلی نیست، چون با مشاهده روند معدنكاوی در زیستگاه‌های منحصربه‌فرد به این نتیجه می رسیم كه گونه‌های جانوری به خطر افتاده اند.
اگر مسائل زیست‌محیطی در اولویت برنامه‌های ما قرار دارد نباید بدون ضوابط مبادرت به توسعه معادن شن ماسه در استان البرز كنیم زیرا آثار و عواقب دردناك آن گربانگیر مردم و محیط زیست شود كه نمونه بارز آن را به وضوح در شن چاله های تهراندشت می بینیم.
تهراندشت در نزدیكی كلان شهر كرج و در مهمترین شهرستان البرز یعنی در ساوجبلاغ منطقه ای با آب و زمین مناسب كشاورزی قرار دارد كه امروز فعالیت این معادن چالشی اساسی برای محیط زیست این شهرستان شده و گاهی شن چاله ها منشا ایجاد گرد و غبار در استان البرز معرفی شده است.
معادن تهراندشت زندگی بیش از 30 روستای پایین دست را با چالش رو به رو كرده است. برای نمونه معادن شن و ماسه‌ای كه در شهرستان فعال هستند، سبب شده اهالی این منطقه همیشه با مشكل ریزگردها دست به گریبان باشند یا كشاورزانی كه ادعا می‌كنند فعالیت معادن شن و ماسه سبب تخریب زمین‌های زراعی و كمبود آب كشاورزی شده و مشكلاتی جدی برای ساكنان این منطقه ایجاد كرده كه كوچك‌ترین آنها را می‌توان تردد خودروهای سنگین در این منطقه دانست.
معادن شن و ماسه اكوسیستم رودخانه‌ها را تخریب كرده و مقدمات آلودگی منابع آب زیرزمینی را نیز فراهم می‌كنند، چون فعالیت برخی معادن در سایه نبود نظارت آنقدر افراطی شده كه تا عمق 60 متری نیز از این منابع برداشت می‌شود، به همین دلیل در صورتی كه زباله یا پساب شیمیایی وارد این مناطق شود، به راحتی می‌تواند به منابع آب زیر زمینی نفوذ كرده و سبب آلودگی آن شود.
علاوه بر تهدید منابع آب از طریق تبخیر، برداشت بی رویه منابع شن و ماسه بستر را برای هدر رفت نزولات جوی فراهم می كند، زیرا شن و ماسه در جذب نزولات جوی و انتقال آنها به سفره‌‌های آب زیر زمینی نقش موثری دارد.
در معادن رودخانه‌ای شن و ماسه هدف استفاده از آورده رودخانه است، زیرا با گردش رودخانه ماسه در پایین دست نشست می‌كند و معدنكاوان باید از این ماسه‌ها برداشت كنند، اما وقتی معدنكاوان به عمق رفته و اكوسیستم رودخانه را به هم بریزند، نمی‌توان نام فعالیت آنها را بهره‌برداری و معدنكاوی گذاشت.
گردانندگان این معادن باید شرایطی را در نظر بگیرند تا آلودگی هوا و منابع آب را به حداقل برسانند به این شكل كه با استفاده از مه پاش میزان ذرات معلق را به حداقل رسانده و با به كار بردن فیلترهای خاص پساب‌های خود را تصفیه كنند تا سبب كدر شدن آب رودخانه‌ها نشود.
بایرام محمودی رییس اداره حفاظت محیط زیست ساوجبلاغ درباره نحوه نظارت بر فعالیت این معادن اظهار داشت: محدوده معادن شن وماسه منطقه تهراندشت درحاشیه رودخانه كردان حدفاصل اتوبان و اراضی باغی سرخاب به مساحت تقریبی 700 هكتار كه شامل 23 معدن دارای تاسیسات دانه بندی وشستشوی شن وماسه و 6 كارخانه آسفالت درمحدوده ای كه به مراكز مسكونی شهری وروستایی نزدیك است.
وی افزود: این معادن هم اكنون بیش از ظرفیت قابل تحمل منطقه فعالیت می كنند و برغم رعایت ملاحظات زیست محیطی ازجمله نصب سیستم های كنترل آلودگی هوا وپساب صرفا به دلیل تردد بیش از حد ماشین آلات سنگین، ریزش سرباره ها، عدم آسفالت جاده های دسترسی ونداشتن كمربند فضای سبز، یكی از كانون های ایجاد انواع ریزگردها وتشدید آلودگی هوا درمنطقه هستند.
وی افزود: از زمانی كه قانون جدید معادن به تصویب رسیده به استناد ماده 24 این قانون، سازمان صنعت معدن وتجارت بدون استعلام و اخذ نظر زیست محیطی اقدام به صدور مجوزهای اكتشاف، برداشت وبهره برداری معادن در محدوده های خارج مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست می نماید واین درحالی است كه تبعات اجتماعی ناشی از فعالیت آلوده كننده این واحدها را اداره محیط زیست باید پاسخگو باشد.
محمودی گفت: از سنوات گذشته بهره برداران معادن شن وماسه بعد از اتمام عملیات برداشت شن و ماسه، معادن مذكور را بدون هرگونه ساماندهی و اعاده به وضع سابق به صورت شن چاله رها نموده واین گودال ها یا شن چاله ها مشكلات عدیده ای را به لحاظ زیست محیطی ایجاد كرده است.
رییس اداره محیط زیست ساوجبلاغ تاكید كرد: براساس بازدیدها و پایش های میدانی كه صورت گرفته درحال حاضر عمده این شن چاله ها به محلی برای تخلیه نخاله های ساختمانی، زباله های شهری وگاها پسماندهای صنعتی تبدیل شده و با توجه به مجاورت آن با مراكز سكونتگاهی دراثر انباشت این پسماندها و بعضا سوزاندن آنها توسط افراد، ایجاد آلودگی های زیست محیطی وتهدید برای سلامت وبهداشت عمومی را در پی داشته و این موضوع همواره نارضایتی وشكایت ساكنین منطقه را فراهم آورده است.
وی افزود: از سویی دیگر به جهت عمق برداشت، موجب نفوذ پذیری این مواد آلاینده به منابع آبهای زیرزمینی ومتعاقب آن كاهش كیفیت منابع آبی دور از انتظار نخواهد بود.
محمودی گفت: از آنجا كه عمده فعالیت های معادن شن وماسه درمحدوده تهراندشت وحریم شهر هشتگرد بوده، وجود شن چاله ها درآینده ای نزدیك بعنوان یكی از كانون های آلاینده، بحرانی و مخاطره آمیز به لحاظ زیست محیطی تبدیل خواهد شد.
ابوالقاسم پالیزگیر فرماندار ساوجبلاغ نیز در این باره به خبرنگار ایرنا، گفت: هم اكنون به اندازه كافی معادن در ساوجبلاغ مستقر است و نیاز شهرستان و استان البرز به شن و ماسه را تامین می كنند و با این تعداد معادن دیگر نیازی به صدور مجوز فعالیت معدن جدید نیست ولی این اقدام صورت می گیرد.
پالیزگیر از سازمان صنعت، معدن و تجارت استان البرز گلایه كرد و گفت: نظارت جدی بر معادن وجود ندارد و در ارتباط با صدور مجوز عملكرد صحیحی وجود ندارد.
فرماندار ساوجبلاغ افزود: در منطقه كوچكی مثل تهرانداشت ده ها معدن شن و ماسه فعال هستند كه عمق برداشت آنها به بیش از 30 متر می رسد.
وی گفت: تخریب محیط زیست، برداشت آب از چاه های غیر مجاز و خسارت جبران ناپذیر به سفره های زیر زمینی در منطقه تهرانداشت، مشكلات فراوانی را برای شهرستان ایجاد كرده است.
پالیزگیر گفت: معدن داران در جاده تهراندشت و سعیدآباد بدون ملاحظه حفاری های عمیقی را در حاشیه جاده انجام داده و امنیت این مسیر را به چالش كشیده اند.
وی گفت: خطر دیگری كه هم اكنون این معادن در پی دارد، رها شدن معادن متروكه در منطقه تهراندشت است كه هیچ نظارتی برآن نیست و عده ای هم شبانه نسبت به تخلیه ضایعات در آنها اقدام می كنند.
وی گفت: ما با صدور مجوز جدید در ساوجبلاغ مخالفیم به خصوص استقرار معادن در مناطق گردشگری ساوجبلاغ آسیب جبران ناپذیری به سرمایه گذاری در بخش گردشگری وارد می كند.
پالیزگیر گفت: نگرانی ما از صنعت معدن تنها در یك بخش خلاصه نمی شود، بسیاری از روستاهای هدف گردشگری ما به معادن شن و ماسه تبدیل شده است، بدون اینكه از محیط زیست و واحدهای مرتبط استعلامی اخذ شود.
پالیزگیر در ادامه به مصرف بالای آب در معادن شن و ماسه اشاره كرد و اظهار داشت: معدن داران پایبند به نصب دستگاه كنترل تیكنر نیستند و آب مصرفی در چرخه مجدد قرار نمی گیرد و اداره صنعت، معدن و تجارت استان هم هیچ نظارتی به این مهم ندارد.
پالیزگیر افزود: فعالیت معادن سبب تخریب بافت منطقه شده و برای ساكنان خطراتی در پی دارد كه یكی از خطرات جدی این شكل معدنكاوی را باید بالا رفتن خطر سیلاب‌ها دانست، زیرا وقتی بستر رودخانه‌ها تخریب شود در زمان وقوع حادثه سیلاب از كنترل خارج شده و می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به روستاها تحمیل كند.
7411/1535
كرج -ایرنا- فعالیت معادن شن و ماسه تهران دشت در شهرستان ساوجبلاغ، افزایش گرد و غبار، آلودگی منابع آب و آسیب به بخش كشاورزی را به دنبال داشته است كه باید برای آن چاره ای اندیشیده شود.