هفته صرفه جویی در مصرف آب و یادآوری مصرف بهینه

به گزارش ایرنا، شیراز و استان فارس نیز تابستان امسال با مشكلات تامین آب مواجه است و نشانه های این مشكلات به صورت كمبود آب و چالش تامین آب شرب در برخی از مناطق نمود عینی یافته است.
در برنامه هایی كه برای هفته صرفه جویی در مصرف آب به شركت های وابسته به وزارت نیرو ابلاغ می شود معمولا یك مصاحبه مطبوعاتی و نشست خبری با رسانه ها نیز گنجانده شده است و یك روز از این هفته نیز با همین مضمون نامگذاری می شود ، امسال این نشست خبری هم برگزار نشد و مدیران روابط عمومی تعدادی از این شركت ها مطالبی از پیش نوشته را به رسانه ها منتقل كردند ، در عین حال در همین مطالب هم می توان نگرانی های موجود برای تامین آب شرب تابستانی را كه در سطر سطر آن موج می زند دید ، نگراین هایی كه ریشه در چالش و بحران خشكسالی و كم آبی و برداشت های بی رویه از منابع آب زیر زمینی دارد و همگان را به صرفه جویی بیشتر در مصرف آب دعوت می كند .
نگاه كلی به دیدگاه ها و اظهار نظرهای كارشناسی مطرح شده دراین زمینه بیانگر آن است كه بیش از نیمی از ذخیره سدهای فارس خالی است و به رغم آنكه در سال زراعی جاری بارندگی نسبتا مطلوبی در برخی از مناطق جنوب و شرق فارس رخ داد اما مناطق مركزی ، شمالی و شمال غرب استان فارس همچنان با خشكی و خشكسالی و كمبود آب دست و پنجه نرم می كنند ، سدهای استراتژیك فارس كه تامین كننده بخش عمدهای از آب شرب شهرهای این استان است نیمه خالی است و تابستان امسال برداشت آب از این سدها روی خط قرمز است.
مسئولان شركت آب منطقه ای فارس كه مدیریت سدهای استان را بر عهده دارند و نظارت بر برداشت منابع آب و كنترل مصرف بهینه و همچنین تامین آب كشاورزی از منابع سطحی و زیر زمینی بر عهده این شركت است در این زمینه مردم را به رعایت الگوی بهینه مصرف و صرفه جویی بیشتر آب توصیه كرده اند و با ابراز نگرانی از چالش هایی كه در زمینه تامین آب شرب وجود دارد اظهار داشتند: سدهای فارس 2 میلیارد و 921 میلیون متر مكعب گنجایش ذخیره آب دارند اكنون یك میلیارد و434 میلیون مترمكعب آب در این سدها جمع شده كه این مقدارآب كمتر از 50 درصد از ظرفیت سدهای استان است.
حمیدرضا دهقانی مدیر عامل آب منطقه ای استان فارس در این زمینه گفت : درسال جاری آبی تا امروز (از مهرماه 95 تاكنون) میانگین بارندگی استان فارس حدود389میلی متر بوده و متاسفانه پراكندگی این بارش ها مناسب نیست به گونه ای كه درنقاطی ازاستان نزدیك به 700میلیمتر بارش داشته ایم ودرنقاط دیگر حدود60میلیمتربارش اتفاق افتاده است.
دهقانی افزود: از یك میلیارد و 434 میلیون متر مكعب آب موجود در سدهای استان، 486 میلیون متر مكعب آن حجم مرده آب است و فقط 948 میلیون متر مكعب قابل استفاده است.
به گفته وی در سد درودزن با گنجایش 993 میلیون متر مكعب تنها 389 میلیون متر مكعب آب جمع شده كه از این میزان 330 میلیون متر مكعب آن حجم مرده آب است و فقط 59 میلیون مترمكعب از آب موجود در این سد قابلیت استفاده دارد.
سد درود زن بیشترین بار و فشار بحران آب را دراستان فارس بر دوش دارد ، قسمتی از آب شرب شیراز و مرودشت و صنایع و روستاهای در مسیر خط انتقال از طریق این سد تامین می شود، همچنین در سالهای پر آبی ، آب كشاورزی زمین های زیر دست از سد درود زن تامین می شود ، ذخیره اندك آب موجود دراین سد نشانه خوبی برای عبور از تابستان گرم و كم آب امسال نیست .
شركت آب منطقه ای فارس سیمای ذخیره آب در سایر سدهای استان فارس را هم ترسیم كرده است ، بر این اساس در سد ملاصدرا با گنجایش ذخیره سازی 440 میلیون متر مكعب آب، 70 میلیون متر مكعب آب ذخیره شده كه 60 میلیون متر مكعب آن حجم آب مرده است. در سد سلمان فارسی با 970 میلیون مترمكعب گنجایش ذخیره آب، 826 میلیون مترمكعب آب موجود است و در سد تنگاب فیروزآباد نیز با گنجایش 130 میلیون متر مكعب آب، 65 میلیون مترمكعب آب ذخیره سازی شده است.
حجم آب مرده در سد سلمان فارسی 70 میلیون مترمكعب و در سد تنگاب فیروزآباد چهار میلیون مترمكعب است.در سد رودبال نیز با 82 میلیون متر مكعب گنجایش ذخیره آب 80 میلیون متر مكعب آب در آن موجود است كه 10 میلیون متر مكعب آن حجم مرده است.همچنان در سد چشمه عاشق نیز با 69 میلیون متر مكعب گنجایش ذخیره آب 42 میلیون متر مكعب آب در آن موجود است.
برآیند همه این سخنان و هشدارها این است كه مصرف بهینه آب جدی گرفت شود و مردم در مصرف آب صرفه جویی كنند اما براستی مگر چند درصد از آب تولیدی و چند درصد از آب سدها را آب شرب تشكیل می دهد ،آیا صرفا توصیه به صرفه جویی در مصرف آب شرب برای عبور از تابستان عطشناك و دشوار كافی است؟
در جایی دیگر معاون شركت آب و فاضلاب استان فارس با بیان اینكه نگران تامین آب شرب تابستانی هستیم تداوم خشكسالی و كم بارشی و محدودیت منابع آب نگرانی هایی برای تامین آب شرب تابستانی استان ایجاد كرده است.
ایوب ملكوتی محدودیت منابع آب را چالشی مخاطره آمیز عنوان كرد و گفت: در ماه های گرم سال نگرانی ها در حوزه تامین آب شرب بیشتر می شود . ‌مدیریت تقاضا و مصرف، مدیریت مهارآب، مدیریت تحقیق و مطالعات آبی ،كنترل كیفیت آب ، مدیریت اقتصاد و منابع مالی آب، مدیریت فن آوری و استفاده از آخرین دستاورد های سخت افزاری و آموزش همگانی از عمده ترین روش های غلبه بر مشكلات و بحران های ناشی از كم آبی در تابستان است كه با اعمال آن می توان بر مشكلات حوزه آب فائق آمد.
ملكوتی ادامه داد: برای عبور از بحران كم آبی در تابستان پیش رو به ویژه در شهرهای اولویت دار، با مطالعات فراگیر و تشكیل كارگروه های اجرایی برای كاهش محسوس اثرات بحران كم آبی، اولویت های اجرایی را مشخص كردیم و اقدامات مورد لزوم به مهندسی فرایند مقابله با بحران پرداختیم.
وی ادامه داد: این شركت برای عبور از بحران كم آبی در تابستان ، فعالیت های خود را به طور كلی در پنج محور برنامه ریزی كرده كه این پنج محور شامل ، مدیریت تقاضا و مصرف آب ، افزایش ظرفیت و انتقال آب، ‌بهبود كیفیت آب شرب، تداوم خدمت ، فرهنگ سازی در مصرف بهینه آب است.
وی اضافه كرد : اهم اقداماتی كه انجام شده است و یا در حال انجام است شامل تجهیز و برق رسانی 13 حلقه چاه در شهرهای بحرانی و ریسك پذیر، اجاره چاه آب شرب برای شهرهای بحرانی ، راه اندازی ایستگاه های پمپاژ جدید و مهندسی مجدد تعدادی از چاه ها ، بهسازی چشمه های موجود، حفر و كف شكنی 17 حلقه چاه در شهرهای بحرانی است .
مدیر دفتر اجرای طرح های تامین آب شركت آبفا فارس نیز ، تامین آب شرب را فرآیندی سخت و پر هزینه دانست و گفت: مراحل دشوار تامین منابع آب آشامیدنی و جست و جوی آب شرب در عمق 500 متری در برخی از شهر های این استان نگران كننده است.
محمد دادپور با بیان اینكه این شركت وظیفه تأمین آب شرب مورد نیاز شهروندان 82 شهر استان فارس را بر عهده دارد اظهار داشت : برای تهیه و توزیع آب آشامیدنی شهروندان با وجود شرایط اضطراری از جمله بحران كم آبی در چند شهر این استان و همچنین از مدار خارج شدن هفت حلقه چاه در پنج شهر فارس، این شركت اقدام به كف شكنی 6 حلقه چاه در 2 شهر جهرم و قادرآباد خرم بید و حفر 19 حلقه چاه آب شرب در سازه های آهكی و مناطق آبرفتی 13 شهر استان كرده است.
این مقام مسئول ادامه داد: این شهرها شامل جهرم، فسا، آباده طشك نی ریز، فراشبند، نورآباد ممسنی، مرودشت، داراب، جویم لارستان، زاهد شهر فسا، فیروزآباد، اقلید، استهبان و قطب آباد جهرم است و با حفر یا كف شكنی این چاه ها 500 لیتر بر ثانیه به ظرفیت تولید آب آشامیدنی این شهرها افزوده شده است.
داد پور بیان داشت: از مجموع 19 حلقه چاه یاد شده، تعدادی از آنها حفر، تجهیز و به بهره برداری رسیده است، شماری دیگر حفر و آماده تجهیز است و تعدادی دیگر در حال حفر شدن است و با به انجام رسیدن آن 25 لیتر بر ثانیه به منابع تولید شهر های نامبرده شده اضافه می شود.
وی اضافه كرد: متوسط عمق چاهای حفر شده در سازه های آهكی در شهرهای استان فارس 350 متر است و عمق این چاها در برخی از شهر ها به 500 متر هم می رسد.
دادپور با اشاره به اینكه متوسط عمق چاه های آبرفتی تقریبا 250 متر است، اظهار داشت: افزایش عمق چاه ها در استان فارس ،حاكی از دور تر شدن و از دسترس خارج شدن منابع آب در دشت های استان فارس است و این امر بسیار نگران كننده است.
به گفته وی، بحران شدید و كم آبی در این استان، لزوم اتخاذ تدابیر علمی و عملی را در حوزه تامین آب شرب و مدیریت مصرف و استفاده از روش های مصرف بهینه در حفظ منابع محدود آب گوشزد می كند.
دادپور، افزود: پیش بینی حفر حداقل 20 حلقه چاه در سال 96 برای جبران كمبود آب در شهرهای استان فارس از جمله برنامه های آتی این شركت در حوزه تامین آب است.
مدیر عامل شركت آب و فاضلاب شیراز هم با بیان اینكه حال منابع آب كلانشهر شیراز، خوب نیست گفت : بر اساس آمارها حجم بارندگی در شیراز نسبت به سال زراعی قبل افزایش داشته ولی برداشت‌های سال‌های گذشته موجب شده همچنان با كمبود آب شرب مواجه باشیم.
اله بخش نظر پور با یادآوری خشكسالی های 10 ساله اخیر در استان فارس اظهار داشت: هر چند كه در سال زراعی جاری ، مهر 95 تاكنون میزان بارندگی ها در جنوب استان نسبتا مطلوب بوده و بارش ها در شهرستان شیراز نیز با افزایش 40درصدی نسبت به سال قبل همراه بوده، اما با توجه به برداشت های سال های قبل، متاسفانه هنوز وضعیت منابع آب زیرزمینی و همچنین میزان آب در پشت سد درودزن كه 23 درصد آب مورد نیازمان را تامین می كند چندان مطلوب نیست.
نظرپور با بیان اینكه 77 درصد از كل آب مصرفی شیراز را منابع آب زیرزمینی تامین می‌كند، افزود: عمق‌ چاه‌های آب در شیراز در سال‌های گذشته حداكثر 150 متر بوده اما امروز حفر چاه برای برداشت آب به بیش از 300 متر رسیده است.
وی متوسط مصرف سرانه آب در كلانشهر شیراز را 130 لیتر اعلام كرد كه در مقایشه با متوسط مصرف كشوری كمتر است و افزود:سرانه استاندارد آب در شرایط تنش آبی حدود 105لیتر است و مردم باید سطح مصرف خود را پایین آورند تا به این حد از استاندارد برسیم.
رییس هیات مدیره شركت آب و فاضلاب شیراز با دعوت از شهروندان به استفاده از راهكارهای كاهش مصرف آب گفت: با توجه به خشكسالی های اخیر در كشور، منابع آب دچار كاهش شده اند.
وی با اشاره به سیر رو به كاهش منابع آبی در سال های اخیر اظهار داشت: از شهروندان انتظار داریم كه صرفه جویی در مصرف آب را در پیش گیرند.
مدیر عامل شركت آب و فاضلاب روستایی فارس هم با بیان اینكه همه روستاهای استان فارس مشكل تامین آب دارند اعلام كرد: در شرایط كنونی و با تداوم خشكسالی 14 شهرستان در مناطق شرق و جنوب استان با چالش جدی تامین آب مواجه اند.
علی بوستانی اظهار داشت : آبرسانی به این شهرستان ها با تانكر و به صورت سیار انجام می شود ، خشكسالی بر كیفیت و كمیت تامین آب در این مناطق اثرات زیبانبار گذاشته و مناطق را با چالش مواجه كرده است.
به گفته این مسئول، چهار هزار و 220 روستای استان فارس با جمعیت یك میلیون و 475 هزار نفر و در قالب 405هزار مشترك اكنون از خدمات آبرسانی بهره مند هستند .
بوستانی افزایش ژرفای چاهها بر اثر خشكسالی را از معضلات پیش رو دانست و گفت : عمق برخی چاهها در مناطق روستایی فارس به 510 متر رسیده است در حالیكه در هیچ جای كشور چاه با این عمق یافت نمی شود .
این مقام مسوول افزود: یك هزار و 800 چاه، چشمه و قنات، منابع اصلی و عمده تامین آب شرب روستاها هستند و آب تعداد معدودی از روستاها نیز از سد درودزن تامین می شود.
مدیرعامل آبفار استان فارس اضافه كرد: خشكسالی های 15 سال گذشته موجب شده است تا در برخی نقاط استان، عمق چاه های آب های شرب به بیش از 400 متر برسد و بطور نمونه عمیق ترین چاه آب شرب كشور با عمق 550 متر در این استان وجود دارد.
بوستانی یادآوری كرد: شرایط پیش گفته سبب شده است تا چاه های تامین آب شرب هر یك بین دو تا سه بار كف شكنی شوند و حتی برای ذخیره بیشتر آب، پس از رسیدن به سنگ بستر، این چاه ها به صورت افقی در كف توسعه یابد.
مدیرعامل شركت مهندسی آب و فاضلاب روستایی استان فارس خاطرنشان كرد: هم اینك 84 دستگاه آب شیرین كن برای تامین آب شرب تعدادی از روستاها بكارگیری شده و 650 روستا نیز از طریق تانكر به صورت سیار آبرسانی می شود كه در زمان اوج خشكسالی ها حتی به 700 روستا هم می رسد.
البته نباید از نظر دور داشت كه ده ها برنامه نمادین به صورت توزیع بسته های آموزشی،سخنرانی در بین نمازگزاران جمعه ، حضور در مدارس ، نواختن زنگ صرفه جویی و برنامه های دیگر دراین هفته رقم می خورد تا مصرف بهینه را به مردم آموزش دهند ، اما آیا همین برنامه های نمادین برای تغییر فرهنگ در مصرف آب كافی است ؟
آیا ده ها هفته مصرف بهینه آب كه درسال های گذشته برگزار شده و صدها برنامه نمادین كه دراین هفته ها شكل گرفته توانسته است تغییری در مصرف بی رویه آب به وجود آورد و مردم را در مقابل شلینگ آبی كه باز است و حیاط می شوید یا آب را در جوی خیابان به هدر می دهد آگاه كرده است؟
آیا اكتفا كردن به توصیه و نصیحت برای كمتر مصرف كردن آب كافی است ؟ آیا زمان آن نرسیده كه شهرداری ها برای مصرف آب و آبیاری صدها هكتار از فضای سبز شهری كه روزانه هزاران لیتر آب مصرف می كند در رویكرد خود بازنگری كنند؟
آیا زمان آن نرسیده كه سازمان نظام مهندسی و شهرداری ها در یك تصمیم گیری مشترك درباره مصرف آب شهری در ساختمان سازی ها تجدید نظر كنند ؟
آیا برگزاری همایش های گران قیمت و میلیاردی مقررات ملی ساختمان كه درشیرازكلید می خورد نباید دست كم این دستاورد را داشته باشد كه در احداث ساختمان ها با آب تصفیه شده شهری تجدید نظر كند؟
آیا تغییرالگوی زندگی شهری و استفاده از پمپ های تحت فشار و به تبع آن مصرف بیشتر آب در آپارتمان ها و مجتمع های مسكونی نباید در نوع شیرهای مصرفی هم تغییراتی به وجود آورد و دراین زمینه استاندارد استفاده از شیر آب نباید تغییر كند؟
آیا نباید در راستای دهها و صدها كیلومتر لوله گذاری و انتقال آب از فاصله یك هزار كیلومتری سد كوثر دراستان كهگیلویه و بویر احمد تا شهرهای جنوبی فارس قدری هم در رابطه با این موضوع كار كرد كه این آب برای شستن ماشین نیست؟
آیا بازهم باید شاهد باشیم كه داوطلبان نمایندگی در مجلس با وعده آبرسانی و انتقال آب به میدان بیایند و وعده های غیرواقعی به عنوان فشاری بر دوش مدیران اجرایی سنگینی كند و باز هم طرح های مطالعه نشده و غیر كارشناسی كه صرفا از وعده ای برای به دست آوردن رایی شكل گرفته مهمترین بخش توسعه ، محیط زیست ، معیشت و حیات این استان را به بازی بگیرد؟
آیا در كنار لوله گذاری 200 كیلومتری و انتقال آب از سد سلمان فارسی به شهرهای جنوب و شرق فارس زمان آن نرسیده است كه به نوعی به مردم روستاها و شهرهای این شهرستان ها این مفهوم را بقبولانیم كه این آب برای آبیاری درختان نیست؟
آیا مدیران و مسئولان ما كه داعیه دار اصلاح فرهنگ و مصرف بهینه آب هستند تاكنون در زندگی شخصی خود روشهای مصرف بهینه را نهادینه كرده اند یا در باغهای شخصی خود همچنان از استخرهای پر ظرفیت استفاده می كنند.
همه این پرسش ها ما را به اینجا رهنمون می سازد كه اقدامات نمادین برای كاهش مصرف آب و برای بهبود فرهنگ مصرف بهینه و برای صرفه جویی در مصرف كافی نیست ، مصاحبه نمایدن كافی نیست ، و مشكلات بحران و تامین آب به مرحله ای رسیده كه از حد و مرز نصیحت و فعالیت های نمادین گذشت است .
براستی متولی تغییر الگوی كشت در بخش كشاورزی كیست ؟ آیا مدیران اجرایی ما دراین حوزه قدرت و قاطعیت آن را دارند كه نگذارند آب از ژرفای 500 متری زمین مكیده شود و به پای كشتزارهای شلتوك رها شود ؟
آیا مدیران در حوزه كشاورزی این اختیار را دارند كه از زیر كشت رفتن صدها هكتار زمین به كشت ذرت كه در تابستان بیشترین مصرف آب را دارد جلوگیری كنند؟
آیا تصمیم گیری های كارگروه آب و كشاورزی كه دراستانداری ها فعال است و اداراتی چون جهاد كشاورزی ، آب و فاضلاب و آب منطقه ای در آن عضویت دارند و تصمیم گیری نهایی برای چگونگی تولید مصرف آب به عهده این كارگروه است آنقدر ضمانت اجرایی دارد كه بتواند جلوی یك كشاورز روستایی كه فقط مزرعه خود را می بیند را بگیرد و او را آگاه سازد؟
آیا مسئولان و مدیران آنقدر قاطعیت دارند كه در مقابل اعتراض ها مقاومت كنند و شیر سد ملاصدرا و سد درود زن را به روی كشت های خارج از برنامه و غیر مجاز باز نكنند؟
آیا مسئولانی كه در استان فارس بیش از 20 سال تولید گندم در رده نخست كشوری با تاكیدات آنان به دست آمد و با برنامه ریزی آنان و با بهای سنگین تخریب منابع آب زیر زمینی حاصل شد شهامت آن را دارند كه اشتباهات راهبردی خود را بپذیرند؟
آیا فارس می بایست با وضعیت و شرایط اضطراری كه دارد همچنان باید تامین كننده گوجه فرهنگی و هندوانه كشور باشد و نباید این پرسش مورد بررسی قرار گیرد كه كشاورزان این استان از تولید گوجه فرنگی و هندوانه كشور چقدر منفعت می برند و چه جایگزینی برای منابع آب به غارت رفته فارس به این استان بازمی گردد ؟
آیا افرادی كه در سال های گذشته برفشار بیشتر برای سدسازی تاكید می كردند، اكنون مضرات ساخت این سدها را می پذیرند و می پذیرند كه خشك شدن تالابها و دریاچه هایی چون مهارلو ، بختگان ، پریشان ، كافتر و ده ها تالاب و دریاچه دیگر ناشی از سد سازی های بی رویه در بالا دست بوده است؟
بدون تردید روزی باید مسئولان استان فارس به این مجموعه سوولات در برابر افكار عمومی پاسخ دهد و چه نیكو كه آن روز آنقدر دیر نشده باشد كه راهی برای بازگشت وجود نداشته باشد.
در اظهارنظرها و توصیه هایی كه مدیران و مسئولان شركت های تامین و توزیع آب در استان فارس انجام داده اند همگی بر وضعیت بحرانی تامین آب در این استان و رسیدن به خطوط قرمز صحه گذاشتند اما ای كاش این مباحث و این بحث ها به یكم تا هفتم تیر ماه خلاصه نشود و در همه روزها و ساعت ها ما مسائل بحران و كمبود آب را جلوی چشم داشته باشیم.
6113/ 2027
گزارش از : نیكنام خشنودی ** انتشار: سیداحمد نجفی