قلعه تاريخي باستاني 'زيويه' سقز نامي بي نشان

به گزارش ايرنا، در صورتي كه كاووشي دقيق در اين تپه صورت گيرد قدمت سقز به شش تا هفت هزار سال قبل افزايش خواهد يافت، كاووشي كه انجام ان نيازمند تامين اعتبار است اما آذر شب معاون ميراث اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري كردستان مي گويد كمبود اعتبار داريم به همين دليل تاكنون نتوانسته ايم براي اين تپه مهم، كاري انجام دهيم.

او زمان كاوش را موقعي مناسب مي داند كه تپه در حفاظت كامل باشد تا آسيبي نبيند.

رسول اشتودان مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري كردستان نيز با معاونش هم عقيده است و كمبود اعتبار را معضلي بزرگ بر سر راه اين اثر بيان مي كند اثري كه در فهرست جهاني شدن قرار دارد، اين جملات در حالي بيان خواهد شد كه سالانه فقط يك اثر در يونسكو به ثبت جهاني خواهد رسيد و اكنون 650 اثر با زيويه در نوبت هستند.

با اين وجود اگر منتظر اختصاص اعتبار و حفاظت از آن باشيم زمان زيادي طول خواهد كشيد و اگر به اعتبارات استاني هم چشم داشته باشيم آنقدر مشكلات زياد و اعتبارات كم است كه نتيجه اي نخواهيم گرفت.

در سال 92 در استان براي اين قلعه اعتباري در نظر گرفته نشد در صورتي كه اعتبار ملي آن 500 ميليون ريال بود كه هزينه شد، با اين حال تنها راه چاره براي اين اثر كه در فهرست ملي ثبت شده است جذب اعتبار ملي است و آنچنانكه براي اروميه ستاد نجات تشكيل شد بايد براي اين اثر و آثاري از اين دست نيز كارگروه ملي تشكيل شود.

و اين سخن گفتن در مورد عظمت و اهميت اثري است كه در گذشته و به صورت غير مجاز، اشياي زيادي در اثر حفاري از آن به دست آمده كه بعضي از آنها زينت بخش موزه هاي داخلي و خارجي هستند.

از جمله اشياي به دست آمده قطعات عاج منقوش بوده كه نقوش حيواني و صحنه شكار اساطير روي آنها حك شده و از ارزش ويژه اي برخوردار است از روي چند قطعه از آنها، نقش برجسته آبيدر سنندج طراحي، بزرگ نمايي و ساخته شده است، گردنبند طلا و سر عقاب طلايي ديگر نمونه هاي اشياي كشف شده تپه زيويه هستند كه از ارزش زيادي برخوردارند.

اين قلعه تاريخي و باستاني 3500 ساله كه آثار آن مربوط به هزاره اول قبل از ميلاد است، يكي از شاهكارهاي معماري بشريت در سده نهم تا ششم پيش از ميلاد است و به دليل عدم توجه مناسب در آستانه تخريب و نابودي قرار دارد.

زيويه هم از نظر معماري و هم از نظر آثار هنري يكي از شاخص‌ترين مكان‌هاي دوره تاريخي محسوب مي شود و احتمالاً مربوط به اقوام مانايي است كه محل حكومت آنها شمال غرب ايران بوده است.

براي نخستين بار از اين بناي تاريخي در سالنامه‌هاي آشوري ذكري به ميان آمده است و بيان شده كه به دنبال شورش و طغيان اقوام مانايي (سده نهم تا ششم پيش از ميلاد) از طريق قلعه اين تپه، عمليات‌هاي جنگي صورت گرفته است.

اعتبار و شهرت جهاني زيويه به سال 1325 باز مي گردد زماني كه در اثر عوامل جوي و ريزش برف و باران قسمتي از راس تپه تخريب و آثار و اشيا مدفون در تپه به صورت اتفاقي كشف شدند.

اولين عمليات باستان شناسي در اين منطقه توسط رابرت رايسون آمريكايي در سال 1945 انجام گرفت،

در فاصله سال هاي 1323 تا 1325 يك يهودي به نام ايوب رب نوع به مدت 8 سال اقدام به كاوش در اين تپه كرد كه متاسفانه در طول اين 8 سال صدمات جبران ناپذيري متوجه اين اثر باستاني شد، بيش از 80 درصد تپه زيويه مورد اكتشاف قرار گرفت و هدف اين گروه تنها پيدا كردن اشياء و آثار تاريخي براي فروش و تجارت بود.

در سال 1354 نصرالله معتمدي كاووش و بررسي اشياء كشف شده در تپه باستاني زيويه را آغاز كرد و فعاليت وي در دو فاصله زماني تا سال 1373 ادامه يافت، در دور دوم فعاليت هاي باستان شناسي معتمدي كه شش سال به طول انجاميد آثار بسيار ارزشمندي در آن كشف شد.

فعاليت هاي باستان شناسي در تپه باستاني زيويه از سال 1378 و توسط سيمين لك پور ادامه پيدا كرد و وي نيز حدود 11 فصل در اين منطقه فعاليت هاي باستان شناسي و كاووش خود را ادامه داد، در اين مدت راه پله هاي سنگي، فضاهاي جانبي و تالار ستون دار كه از شاخص ترين بخش هاي آن است نيز كشف شد.

تالار ستون دار تپه باستاني زيويه داراي 16 ستون در دو رديف 8 عددي است كه پايه ستون‌ها سنگ و خود ستون‌ها نيز از خشت بوده اند كه متاسفانه هم اكنون از ستون ها هيچگونه اثري باقي نمانده است.

فعاليت‌هاي باستان شناسي و محافظتي اين اثر باستاني در سال 82 متوقف و پس از وقفه‌اي 4 ساله دوباره از اواخر سال 86 از سر گرفته شد كه اكنون هم متوقف است.

بي ترديد سخن بسيار و عمل كم است، آيا دولت تدبير و اميد كه براي نجات اروميه و زريوار برنامه دارد، اقدامات مهمي هم براي اين اثر جهاني هم در دستور كار قرار خواهد داد؟

حال كه دولت براي اشتغال و ارتقاي سطح معيشت و درآمد مردم و كشور بسيار تلاش مي كند قطعا مرمت، احيا و نگهداري از آثار تاريخي را هم در برنامه دارد.

سقز در 190 كيلومتري شمال غربي سنندج واقع شده است.ك/4

7249/6108

گزارش از ابراهيم محمد حسيني