در آمریكا، هند و انگلیس با دلالان سكه چه می‌كنند

پول‌های سرگردان هر بار سر از یك بازار درمی‌آورند. صاحبان این پول‌ها گاهی خانه می‌خرند و منتظر گران شدنش می‌نشینند و گاهی با سودای افزایش قیمت، سكه‌های طلا را روی هم می‌گذارند. رئیس سازمان امور مالیاتی اما از طرح جدیدی برای اخذ مالیات بر سكه خبر داده كه می‌تواند سد راه چنین فعالیت‌های سوداگرانه‌ای باشد.
سكه، مسكن و سپرده‌های بلندمدت بانكی، از انواع مختلف دارایی هستند. ارزش این دارایی‌ها در طول زمان و به دلایل گوناگونی تغییر می‌كند و این همان موضوعی است كه راه را برای برخی فعالیت‌های سودجویانه باز می‌كند. مثلا در موضوع سكه اگر پیش‌بینی‌ها حاكی از افزایش قیمت آن باشند، افرادی كه توان خرید در حجم بالا را دارند، وارد بازار می‌شوند و با هدف فروش با قیمت بیشتر، تعداد زیادی سكه خریداری می‌كنند. گاهی ممكن است حجم خرید این افراد به اندازهای بالا باشد كه موجب كاهش عرضه و افزایش بیشتر قیمت‌ها شود. مالیات ابزاری است كه میتواند مانع چنین اختلالاتی شود. در همین راستا، تقوی‌نژاد رئیس سازمان امور مالیاتی از معافیت مالیاتی خرید تا سقف 25 عدد و نرخ 35 درصد برای 1000 عدد سخن گفته است.

** مالیات به عنوان ابزار سیاستگذاری
مالیات و مالیات‌ستانی از دیرباز یكی از راه‌های تامین مالی دولت بوده كه به مرور جای خود را به عنوان یك ابزار سیاستی در اقتصاد باز كرده است. با استفاده از انوع مختلف مالیات می‌توان در انگیزه بازیگران اقتصادی تغییر ایجاد كرد و به فعالیت‌های آنها جهت داد. مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر مجموع درآمد از جمله مواردی هستند كه می‌توانند در زمینه‌هایی مانند سكه و مسكن و حتی معاملات ارز كاربرد داشته باشند و بین تقاضای حقیقی و سوداگرانه تمایز ایجاد كنند. با این حال برخی نمایندگان مجلس اخذ مالیات از سكه را در شرایط فعلی به دلیل ناتوانی در كنترل سایر بازارها كارآمد می‌دانند.

** تجربه جهانی مالیات بر سكه‌ طلا
با وجود برخی مخالفت‌ها در ارتباط با مالیات بر سكه، تجارب جهانی نشان‌دهنده وجود این نوع مالیات در قوانین سایر كشورهاست. مالیات بر ارزش افزوده مالیات رایجی است كه از خریداران مصنوعات طلا اخذ می‌شود و عموما بستگی به عیار و درصد خلوص طلا دارد. اما به طور خاص، بررسی‌ها نشان می‌دهد علاوه بر مالیات‌ بر ارزش افزوده در زمان خرید، مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر مجموع درآمد، از جمله مواردی هستند كه از فروشندگان سكه‌های طلا اخذ می‌شود.
به عنوان مثال در ایالات متحده سكه طلا مانند آثار هنری و تمبر در طبقه‌بندی اشیای كلكسیونی قرار می‌گیرد و مالیات آن در صورت نگهداری بیش از یك سال، مالیات بر عایدی سرمایه با نرخ 28 درصد خواهد بود و در صورت فروش در بازه زمانی كم‌تر از یك سال، در زمره مالیات بر درآمد قرار می‌گیرد. در انگلستان نیز تا 28 درصد از عواید سرمایه‌ای سكه‌هایی كه به عنوان پول رایج در جریان نیستند، به عنوان مالیات اخذ می‌شود. در كانادا 50 درصد از عواید سرمایه‌ای سكه‌های طلا در نرخ مالیات افراد لحاظ می‌شود.
در هند نیز مانند ایالات متحده، مالیات بر سكه‌های طلا، با زمان نگهداری آن ارتباط دارد؛ به این صورت كه اگر سكه در فاصله زمانی كم‌تر از 3 سال نسبت به زمان خرید آن فروخته شود، عایدی حاصل به عنوان درآمد در نظر گرفته می‌شود و نرخ مالیات بر درآمد بر آن اعمال می‌شود و در صورتی كه سكه بعد از 3 سال از تاریخ خرید، فروخته شود، 20 درصد از عایدی سرمایه به عنوان مالیات اخذ خواهد شد.

** پیش‌نیاز گسترش پایه‌های مالیاتی
اما آیا چنین سازوكارهایی در كشور قابل اجرا هستند؟ در حال حاضر قوانین مالیاتی كشور، «عایدی سرمایه» و «مجموع درآمد» از موارد شمول قوانین مالیاتی ایران نیستند و سوال اینجاست كه اخذ مالیات از سكه در چه قالبی قرار می‌گیرد؟
برقراری این دو نوع مالیات و گسترش پایه‌های مالیاتی، نیاز به بانك‌های اطلاعاتی شفافی دارد تا كارآمد عمل كند. مالیات بر عایدی سرمایه همان طور كه از نامش مشخص است، از ارزش دارایی گرفته نمی‌شود بلكه از «افزایش ارزش دارایی» یا به بیان دیگر، «عواید سرمایه‌ای» اخذ می‌شود.
مثلا اگر ارزش دارایی شما 4 میلیون تومان باشد، و نرخ مالیات بر عایدی سرمایه 10 درصد باشد، مالیات شما 400هزار تومان نخواهد بود بلكه افزایش قیمت این دارایی طی دوره نگهداری آن است كه مشمول مالیات می‌شود. در واقع اگر دارایی مورد نظر را 3 میلیون تومان خریده باشید، 10 درصد از افزایش قیمت آن یعنی 100هزار تومان را به عنوان مالیات پرداخت خواهید كرد.
البته این صرفا یك مثال فرضی است و وضع این نوع مالیات در عمل به جزئیات بیشتری نیاز دارد. اینكه دوره زمانی به چه صورت تعیین شود، نرخ‌گذاری چگونه انجام گیرد و موارد شمول این نوع مالیات كدام باشد جزئیاتی هستند كه قانونگذار با توجه اهداف مدنظر سیاستگذاران در نظر خواهد گرفت.

**راهی برای حفظ ارزش دارایی ایرانی ها
البته در اقتصاد ایران كه نزدیك 50 سال است با تورم دست به گریبان است، بخشی از مردم راه علاج مبارزه با تورم و حفظ ارزش دارایی خود را پناه بردن به طلا تلقی كرده‌اند. به این ترتیب همگان با اهداف سودجویانه و سفته‌بازانه سراغ خرید سكه نمی‌روند و نظام تدبیر اقتصاد ایران این زمینه را تقویت كرده است كه برای اعمال رویه‌های جدید، باید به این دغدغه هم توجه شود. اكنون باید دید این شیوه های جدید به كمك كنترل بازار سكه در ایران خواهد آمد یا نه؟

گزارش از مریم‌السادات علم‌الهدی
*اداره كل اخبار چندرسانه‌ای* ایرناپلاس**