طرحی برای شناساندن فرهنگ به دانش آموزان دبستانی نا/كم شنوا

به گزارش روز سه شنبه گروه فرهنگی ایرنا، فریده شیرژیان پژوهشگر، نمایشنامه‌نویس و مبتكر طرح «نیمروز با كمال الملك»، «پروژه درام كاربردی شاخه تئاتر آموزشی» را به عنوان یك حركت مستقل و خودجوش متناسب با نیازهای اجتماعی و فرهنگی ایران تعریف و آن را از سال 1389 در دو مرحله آغاز كرده است. مرحله نخست آن به مدت چهار سال در مدارس متمركز بود و فاز دوم آن از سال 93 تاكنون در «موزه‌ها» در حال اجرا است.
درام كاربردی اصطلاحی كلی برای استفاده گسترده تر از درام در فضاهای غیر تماشاخانه‌ای است.همانگونه كه از نام درام كاربردی پیداست فقط به جنبه‌های زیباشناختی توجه ندارد بلكه برای درام، كاربرد و هدف مشخصی قائل است و بر قدرت آن در ایجاد تغییرات فردی و اجتماعی دلالت دارد.
این پژوهشگر در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با تشریح پروژه خود گفت: مرحله نخست این طرح بر تبدیل كتابهای درسی مشخصی به نمایش و اجرای آن در مدارس مبتنی بود و دروسی چون تاریخ، مطالعات اجتماعی، مهارت‌های زندگی و ادبیات كه در هویت‌بخشی و آگاهی دادن به دانش آموزان نقش مهم و كلیدی دارند را شامل می‌شد. خوشبختانه نمایشنامه‌های مرحله اول از سوی انتشارات كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان چاپ و منتشر شده و در دسترس مدارس قرار گرفته است.
وی ادامه داد: مرحله دوم این پروژه با این سوال ها آغاز شدند كه « جز مدارس در چه مكان‌هایی می‌توان تئاتر آموزشی را اجرا كرد و كودكان و نوجوانان را خارج از مدرسه نیز ملاقات كرد» یا «در چه مكان دیگری به جز مدرسه، آموزش اصل مهمی است و می توان با درام كاربردی آن را تقویت و نوین كرد» و دیگر این كه «مدرسه به عنوان مهمترین مركز آموزش رسمی به چه مركز آموزش غیررسمی می‌تواند پیوند یابد»
شیرژیان در پاسخ به این پرسش‌ها گفت: موزه‌ها مهمترین و جالب ترین پاسخ به این سوالات بودند. زیرا از یك سو یكی از ضروری ترین وظایف موزه ها آموزش است و از سوی دیگر موزه ها به عنوان یكی از «اماكن حافظه» از قابلیت بسیار قدرتمندی برخوردارند كه می توان برای تولید و اجرای درام كاربردی از آن ها بهره برد. درگزینش موزه ها سعی شد همان شیوه ای اتخاذ شود كه در انتخاب كتابهای درسی در مرحله نخست پروژه انجام گرفته بود.
وی در معرفی اجرای تئاتر و قصه گویی نمایشی در موزه های ایران گفت: تئاترموزه فعالیتی بین رشته‌ای و حاصل پیوند موزه داری و تئاتر است. دراین شیوه از درام و تكنیك‌های تئاتری برای اهداف آموزشی، اطلاع رسانی و سرگرمی استفاده می‌شود تا در ذهن بازدیدكننده موزه، كشف و درك معنای آثار آسان شود. نگارش و اجرای «داستان سه نخ» در موزه فرش ایران، برگزاری كارگاه آموزشی «تاریخ به روایت كودكان» در موزه ملی ایران و نگارش واجرای نمایش «روایت زن آریایی» بر اساس معماری و آثار موجود در موزه ایران باستان، قصه گویی نمایشی «منیرو» برای معرفی یكی از فن آوری های بومی در موزه ملی علوم و فن آوری ایران سه تجربه جذاب و متفاوت این پروژه در موزه های تهران بوده است.
شیرژیان طراح و مجری پروژه درام كاربردی در پاسخ به این پرسش كه چه شد به سراغ كودكان و نوجوانان با نیازهای خاص رفتید، گفت: در راستای راهبردهای اشكال متنوع درام كاربردی كه فواید تئاتر را برای همه می خواهد، «موزه برای همه» نیز مورد توجه من قرار گرفت تا شرایطی فراهم كنم كه گروه های اجتماعی در اقلیت نیز از «قصه گویی نمایشی در موزه ها» بهره مند شوند. جالب این كه این نگاه با موضوع كنفرانس موسسه بین المللی كودكان در موزه ها «موزه ها مكان‌هایی برای همه كودكان» در سال 2019 و با مباحث كنگره بین المللی اسیتژ (موسسه بین المللی تئاتر كودكان و نوجوانان) در سال 2020 هماهنگ و همخوان شد.
شیرژیان به عنوان یك آموزشگر فواید حضور كودكان و نوجوانان نا/كم شنوا را در موزه ها اینگونه توصیف كرد: ورود هر گونه اجرایی به موزه موجب تحرك آن می شود و گویی به كسی كه تا به حال ساكت بوده صدا می بخشد. كودكان نا/كم شنوا همانند دیگر بازدیدكنندگان در مقابل این صدا خاموش نبوده و به آن پاسخ می دهند و این تعامل، تفكر و تخیل آنها را بیدار می كند. قصه گویی در موزه توسط و برای ناشنوایان، علاوه بر تقویت اعتماد به نفس در آنها كمك می كند فضای جدید آموزشی را تجربه كنند، به ادبیات، هنر و تاریخ علاقه‌مند شوند. حضور در موزه در كنار دیگر بازدیدكنندگان تعامل اجتماعی آنها را تقویت و حس كنجكاوی و خلاقیت آنها را تهییج می‌كند.
این نمایشنامه نویس در باره امتیازات تجربه چهارم مرحله دوم طرحش، گفت: در این تولید به جای قصه گوی حرفه ای، از میان همان گروه اجتماعی در اقلیت، قصه گویی انتخاب شد تا با آموزش و تمرین اجرا را برعهده گیرد و از این طریق نه تنها خودشان در تولید اثر مشاركت داشته باشند بلكه با شناخت نوع مخاطب، ارتباط و رویارویی موثرتری ایجاد شود.
همچنین، یكی دیگر از مهمترین ویژگی‌های تولید امسال چند وجهی بودن و منشوروار بودن آن است؛ اجرای قصه گویی نمایشی، تولید یك اثر هنر مفهومی و اجرای طرح «نیمروز با كمال الملك» كه همگی بر موضوع نقاشی متمركزند به گونه ای تلاش دارد اهمیت هنر به مثابه ابزار آموزشی را برای كودكان به طور كلی و برای كودكان با نیازهای خاص به طور ویژه، مورد توجه قرار داده و به آن پاسخی شایسته دهد.
وی گفت: این طرح با بچه های سال چهارم دبستان مجتمع آموزشی نیمروز در نیم روز از روز 18 اسفند 97 اجرا شد به همین سبب، طرح چنین نامی به خود گرفت. به دلیل پراكندگی آثار كمال الملك در موزه های ایران، متنوع بودن سایز آثار و نوع چیدمان آنها برای تعامل كودكان، این طرح نه در موزه كه در كلاس درس اجرا شد. نقاشی بهانه ای برای رفت و آمد میان دیروز و امروز و فراهم آوردن زمینه هایی برای آموزش شد.
«براستی چگونه می توان كمال الملك را به كودكان 10 ساله معرفی كرد. چگونه می توان میان آنها و آثار، تعاملی سازنده برقرار ساخت و چگونه از طریق نقاشی می توان مباحث مهم دیگری را پیش كشید؟» این ها نمونه هایی از پرسش های طرح «نیمروز با كمال الملك» بودند. تعدادی از نقاشی‌های كمال الملك انتخاب شد و به فراخور هر تابلو، كودكان با اشیایی به آثار ملحق می شدند و معانی جدید می‌ساختند.
این پژوهشگر گفت: برای مثال كودكی با تنگ ماهی در دست در كنار تصویر تابلوی حوض عمارت گلستان قرار می گیرد و می خواهد ماهی امروز را در حوض دیروز بیاندازد؛‍ یا دو كودك در دل طبیعت تابلوی باغ دماوند، سیب می چینند و توپ بازی می كنند و یا دانش آموزی پرسشگر با كتاب تاریخ معاصر در دست در مقابل تابلوی سردار اسعد بختیاری، یكی از رجال سیاسی دوره قاجار و از فعالان نهضت مشروطه می ایستد.
اجرای قصه گویی نمایشی با و برای ناشنوایان پایه اول تا ششم ابتدایی در موزه كودك كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان و همچنین برای مخاطبان سال‌های هفتم تا نهم متوسطه در باغ موزه نگارستان موزه مكتب كمال الملك، چهارمین تولید مرحله دوم پروژه درام كاربردی شاخه تئاتر آموزشی است كه در جهت آگاهی، مشاركت و تغییر گام بر می‌دارد.
فراهنگ** 9031** 9053