شطرنج نفت؛ بازی خطرناک عربستان و روسیه

در این تفسیر به قلم  کلیفورد کراوس و  استنلی رید آمده است: عربستان در روز شنبه این هفته 10 درصد بهای نفت صادراتی خودش را پایین آورد. اگر سقوط قیمت پایدار بماند، نفت حداقل برای پنج سال در نازل ترین قیمت خود باقی خواهد ماند.
تصمیم گیری عربستان؛‌ در حقیقت یک اعلان جنگ قیمت نفت با روسیه بود. اعلان جنگی که تبعات ویرانگرش می تواند گریبان برخی دیگر کشورهای تولید کننده نفت را هم بگیرد.
عربستان در واقع برای انتقام گرفتن از روسیه دست به این حرکت زد. روسیه یک روز قبل از نشست اوپک حاضر نشد از تصمیم این نهاد برای کاهش شدید تولید تبعیت کند. 
همه گیری جهانی ویروس کرونا رشد اقتصاد جهانی را کند کرده است و به تبع آن تقاضا برای نفت هم پایین آمده است.
این اقدام عربستان بازار نفت را که تحت الشعاع شیوع کرونا آشفته شده است را نامطمئن تر از قبل کرد.
عربستان و روسیه سه سال است که با هم بر سر قیمت نفت ائتلاف دارند و این شکستی که در این ائتلاف ایجاد شده است ممکن است موقتی باشد.
امکان دارد این حرکتی در بازی شطرنج نفتی میان ریاض-مسکو باشد و این دو در نهایت امر با هم سازش کنند.
البته سایر کشورهای تولید کننده نظیر ونزوئلا و شرکتهای نفتی آمریکا هم از تحمل خسارتهای سنگین این حرکت عربستان بی نصیب نخواهند ماند.
این تصمیم گیری عربستان ‌آنقدر مهم بود که بی درنگ اثر خود را بر بازار جهانی نفت باقی گذاشت. قیمت نفت "برنت" که معیار قیمت جهانی نفت است یکشنبه شب 11 دلار در هر بشکه پایین آمد یعنی معادل 25 درصد سقوط کرد. این شدیدترین تنزل قیمت نفت برنت از اواخر سال 1991 تا به امروز بوده است. به تبع آن معاملات آتی بازار سهام هم حدود 3 درصد سقوط کرد.
" بدر جعفر" رئیس شرکت نفتی اماراتی "هلال نفتی" Crescent Petroleum در این زمینه اظهار نظر می کند: " اگر یک جنگ درست و حسابی قیمت دربگیرد؛ کوهی از مشکلات بر سر بازار نفت آوار خواهد شد و این نفت فوق العاده ارزان، شوکهای اقتصادی و ژئوپولیتیک بر بسیاری از کشورها وارد خواهد کرد".
بیشترین آسیب را کشورهای ایران و ونزوئلا متحمل خواهند شد.
هر دو کشور اقتصادشان متکی بر نفت است و هردوشان تحت تحریم آمریکا هستند. 
سقوط قیمت جهانی نفت و بالا گرفتن جنگ بر سر قیمت، اثرات مخربی بر تمام کشورهای تولید کننده نفت برجای خواهد گذارد.
در آمریکا؛ یک سری از شرکت های نفتی که بشدت مقروض اند، کمرشان زیر فشار سنگین مالی خم خواهد شد. دهها باب از این شرکتها در سالهای اخیر بیکار شده اند. همین بلا در آمریکا، احتمالا بر سر تولید نفت هم خواهد آمد. شرکتهای نفتی در تگزاس و سایر ایالتهای نفت خیز ‌آمریکا دارند کارکنانشان را اخراج می کنند.
در کانادا؛‌ کار توسعه نفت شیل مدتی است که به علت اثرات مخرّب آن بر محیط زیست و همچنین به علت هزینه سرسام آور آن کند شده است. حالا اگر جنگ قیمت نفت بالا بگیرد، ضربه کاری دیگری بر این صنعت نفتی کانادا وارد خواهد شد.
در کشورهای در حال توسعه که اقتصادشان وابسته به نفت است مانند نیجریه، آنگولا، و برزیل، رشد اقتصاد بشدت زمین خواهد خورد.
در عربستان؛‌ این کشور خودش اولین پیامدهای این اقدام خود را احساس کرد. ارزش سهام شرکت ملی نفت عربستان "آرامکو" در روز یکشنبه بیشتر از 9 درصد کاهش یافت که پایین تر از پیشنهاد اولیه او در ماه دسامبر است که برای اولین بار 32 ریال عربستان بود.
بازار سهام ریاض افزون بر 8 درصد افت کرد.
عربستان خودش برای رفع این نقیصه کاهش قیمت نفت و جبران درآمدهای از دست رفته نفتی، اکنون خودش را آماده می کند تا تولید نفت را بالا ببرد.
چین؛ بزرگ ترین وارد کننده نفت جهان؛‌ الآن که نفت ارزان شده است دارد بیشترین میزان نفت را خریداری می کند تا آن را برای روزی که نفت دوباره گران شد ذخیره نگهدارد.
نفت ارزان؛ تبعات مخرب اجتماعی برای دولتها به همراه دارد.
در خود عربستان؛ نفت ارزان معادل آن است که دولت نمی تواند برنامه های اجتماعی و سایر برنامه های توسعه ای و رفاهی اش را اجرا کند، در نتیجه میزان حمایت جامعه از دولت بشدت افت می کند.
 عربستان؛ بزرگ ترین صادر کننده نفت در جهان است و تا پیش از این روزانه 9.7 میلیون بشکه نفت صادر می کرده است. این کشور همین الآن ظرفیت آن را دارد که 12 میلیون بشکه در روز نفت صادر کند.
- اما آیا بالا بردن سطح تولید کمکی به پادشاهی می کند؟
درد عربستان و بقیه اعضاء صنعت نفت با این نسخه های ساده و دم دستی درمان نمی شود. دنیا از نفت لبریز شده است. تقاضا برای نفت روز به روز در حال کاهش است.
چشم انداز آینده، وفور نفت در بازار است و این واقعیت، مزید بر علت ارزان شدن هرچه بیشتر نفت خواهد بود. قیمت نفت در سال جاری میلادی به یک سوم ارزش گذشته خود رسیده است.
هم عربستان و هم روسیه در کوتاه مدت؛ متوسل به استراتژی های خطرناکی خواهند شد تا امتیاز درو کنند.
در این وسط؛ روسیه برنده تر از همه خواهد بود.
روسیه با ترفند همصف شدن با اوپک در واقع به هدف مهمتری رسید که همان، سلطه سیاسی بر خاورمیانه بود.
ونزوئلا هم با هماهنگ شدن با عربستان و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس بر سر قیمت نفت، در حقیقت حیات دولت "نیکولاس مادورو" را تضمین کرد.
شاید یکی از انگیزه های اصلی روسیه برای همراهی نکردن با اوپک بر سر قیمت نفت؛ این بوده است که مسکو می خواسته است تولید کنندگان نفت آمریکا را زمین بزند.
امروز اوضاع جهانی نفت متحول شده است. امروز آمریکا بعد از سپری کردن چندین دهه، به یک صادر کننده بزرگ نفت در جهان تبدیل شده است.
در یک چنین برهه ای؛ این برای عربستان مهم بوده است که بیاید و با روسیه همکاری کند تا ائتلافشان اهرمی قوی باشد برای تسلط اوپک بر بازار نفت.
" سَداد الحسینی" نایب رئیس اجرایی سابق "آرامکو" در این باره توضیح داده است:" تقاضا برای نفت پایین آمده است. بازار فیزیکی رو به تنزل است. قیمتها هم بشدت کاهش پیدا کرده است. در یک چنین موقعیتی، عربستان دارد از جایگاه بازار خود مراقبت می کند".
الحسینی ادامه می دهد:" روسیه و عربستان بازیگران قوی بازار نفت هستند و هردو به سلامت از این چرخه کاهنده قیمت بیرون خواهند آمد. در حالیکه برعکس این تولید کنندگان نفت شیل و تولید کنندگان ماسه های نفتی و سایر تولید کنندگانی که تولید برایشان هم از حیث مالی و هم از حیث سیاسی هزینه بر است برای سرمایه گذاری با مشکلات جدی دست به گریبان خواهند بود".
آخرین باری که عربستان و سایر اعضاء اوپک تولید را بالا بردند و قیمت نفت ناگهان آنقدر کاهش یافت که به زیر بشکه ای 30 دلار رسید؛‌ سال 2014 بود. اوپک در آن هنگام برای مقابله با افزایش تولید نفت شیل این تصمیم را اتخاذ کرده بود.
سقوط قیمت نفت؛ هم برای عربستان مشکل زا است و هم برای سایر کشورهایی که اقتصادشان متکی به نفت است مشکل ایجاد می کند. بودجه این دولتها با درآمد حاصل از نفت تامین می شود.
دولت عربستان وقتی بودجه خودش را تنظیم کرد قیمت نفت در آن موقع کمی پایین تر از بشکه ای 80  دلار بود.
به گفته کارشناسان نفتی؛‌ اگر تولید کنندگان شیرهای نفتشان را باز کنند و قیمت را کماکان پایین بیاورند، اجرای برنامه بلندپروازانه و فوق العاده پرهزینه "محمد بن سلمان" ولیعهد عربستان برای توسعه و پیشرفت کشور در آینده نزدیک که " چشم انداز 2030 " نام دارد، به مشکل برخواهد خورد.