جلوه تاریخ چند هزارساله ابرکوه در آیینه موزه مردم‌شناسی

در میان کشورهای مختلف جهان، ایران از جمله تمدن‌های باستان است که آثار تاریخی ارزشمندی از تمدن بشری در دوره‌های مختلف را به نمایش گذاشته، در این سرزمین پهناور جلوه‌های مختلفی از فرهنگ و تمدن پیشین ایران را می‌توان یافت، استان یزد که در کانون جغرافیای ایران واقع شده از مناطقی است که آثاری از دوره‌های مختلف تاریخی در آن یافت شده، کهنسال‌ترین موجود زنده ایران که هنوز هم بعد از چند هزار سال نفس می‌کشد و سری سبز بر آسمان برافراشته، سروی کهن است که بعد از چهار هزار سال هنوز هم در شهر ابرکوه خودنمایی می‌کند و حکایت از تمدنی دیرپا در این خطه دارد، دیدار این سرو سروده‌های شاعران بزرگ ایران را به زیبایی در ذهن ببینده متبادر می‌کند، آنگونه که حافظ گفته:

زیر بارند درختان که تعلق دارند

ای خوشا سرو که از بار غم آزاد آمد

و یا:

در این چمن چو درآید خزان به یغمایی

رهش به سرو سهی قامت بلند مباد

استان یزد با پنج اثر ثبت جهانی شده، از استان‌هایی است که تعداد قابل توجهی از آثار تاریخی آن علاوه بر ثبت ملی، از سوی یونسکو نیز به ثبت رسیده است و در میان شهرستان‌های این استان، ابرکوه یکی از ۱۴ شهر نمونه گردشگری ایران است که از ۴۰۰ اثر تاریخی، طبیعی و فرهنگی برخوردار است و ۲ گنجینه معروف موزه مردم شناسی علاوه بر یادآوری فرهنگ عام مردم،  نقش موثری در رونق صنعت گردشگری این شهرستان دارد.

پس از چند ماه از شیوع کرونا، موزه‌های مردم شناسی ابرکوه که از اسفند سال گذشته تعطیل شده بود، در خرداد جاری بازگشایی و با رعایت پروتکل بهداشتی، پذیرای علاقمندان به فرهنگ و تاریخ است.

رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ابرکوه گفت: موزه مردم شناسی این شهرستان باتوجه به شیوع بیماری کرونا تعطیل شد که با مصوبه ستاد مقابله با کرونا اخیرا بازگشایی شده و در شرایط بهداشتی مناسب آماده بازدید علاقه مندان است.

 حمید مشتاقیان در گفت وگو با گزارشگر ایرنا افزود: موزه فعلا از ساعت هشت صبح تا ۱۴ با رعایت پروتکل بهداشتی برای بازدید عموم دایر است و در هر بازدید چهار نفر با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی می‌توانند از آثار موجود در این موزه دیدن کنند.

وی ادامه داد: موزه‌های این شهرستان به دلیل تنوع و نگاهی نو به فرهنگ مردم و برخورداری از اشیا، آثار و اسناد تاریخی برجا مانده از دوران کهن، در فضایی به مراتب محدودتر نسبت به آثار و بناهای تاریخی،  مورد توجه گردشگران، تاریخ دوستان و جویندگان فرهنگ قرار دارد.

مشتاقیان اضافه کرد: موزه به عنوان قویترین بخش و نشانه حامل فرهنگ گذشته در زمینه گردشگری فرهنگی و توسعه فرهنگی نقش موثری دارد و شهرستان ابرکوه دارای ۲ موزه مردم‌شناسی خانه صولت و عبرت (خانه حسینیان) است که موزه مردم شناسی آن در خانه تاریخی صولت در محله نظامیه بافت تاریخی دروازه میدان و موزه شخصی عبرت نیز در منطقه صفائیه ابرکوه واقع است.

رییس میراث فرهنگی ابرکوه خاطرنشان کرد: موزه مردم شناسی خانه صولت با شماره ۱۸۳۹ به ثبت آثار ملی رسیده است و مربوط به دوران های مختلفی همچون دوره‌های ایلخانی ، صفویه و قاجار است .

وی افزود: این موزه دارای حدود هزار قلم شی شناسنامه دار تاریخی است که هر کدام سندی از فرهنگ و تاریخ این شهرستان در دوران گذشته و آثار این موزه فرهنگ و تمدن مردم را در دوره های چندین هزار ساله نمایان می سازد که بخشی از آن نیز به معرفی صنایع دستی مردم اختصاص دارد.

در موزه مردم شناسی ابرکوه، علاوه فعالیت‌ها، کار و تلاش مردم، برخی ظروف و اشیای ورشو، آثاری از رشته‌های مختلف پارچهبافی، گیوه دوزی، رختخواب دوزی ، قالی بافی، نمدمالی  و انواع وسایل تاریخی مانند سماور، تنگ ، سینی ، قوری، آفتابه و لگن، گلدان، چراغ‌های گردسوز و زنبوری را در مقابل دیده بازدید کنندگان قرار داده است.

همچنین در بخشی از این موزه لباس‌های محلی بانگاه هویت فرهنگ مذهبی بانوان در رعایت حجاب نیز که در گذشته با رنگ و مدل‌های زیبا و خاصی در میان زنان و مردان رواج داشت و هم اکنون نیز بر تن برخی از ساکنان این دیار دیده می شود، وجود دارد.

وجود صدها عکس، سند خطی مالکیت و عقدنامه ازدواج و همچنین کفگیرهای چلنگری، سه در چوبی زیبای قدیمی، شمشیر، ساطور و نقشه‌ای از شهر تاریخی ابرکوه که در دوره قاجاریه توسط روس ها تهیه شده، از دیگر آثار موجوددر این موزه است.

چراغ خوراک پزی قدیمی، چراغ روشنایی و صندوقچه ها ( یخدان) که در گذشته برای نگهداری لباس و اشیای گرانبها استفاده می‌شده، سکه و زیورآلات شامل گردنبندهای نقره و سنگی، دستبند، پابند، انگشتر، قفل‌های فولادی دست ساز قدیمی، سفال و خمره‌های نگهداری مواد غذایی، انواع تفنگ، تپانچه، سندهای قدیمی، سکههای قدیمی رایج ایران، اشیای تزیینی و نسخ خطی نیز در این موزه وجود دارد و قدیمی ترین اثر این موزه به دوران اولیه اسلام تعلق دارد.

فرماندار و رییس شورای میراث فرهنگی ابرکوه نیز در گفت وگو با گزارشگر ایرنا گفت: هر ساله در تعطیلات نوروزی و تابستانی به دلیل جاذبه‌های تاریخی و طبیعی، مسافران و گردشگران زیادی از موزه مردم شناسی و دیگر آثار تاریخی و طبیعی این شهرستان دیدن می کنند.

محمد کاظمی‌نسب افزود: امسال به دلیل شیوع بیماری کرونا و محدودیت‌هایی که در زمینه سفر وجود داشت، مسافران، مردم و گردشگران از دیدن آثار تاریخی ابرکوه محروم شدند.

وی اظهارکرد: تمام زیرساخت‌های لازم برای میزبانی از گردشگران داخلی و خارجی از آغاز اسفندماه در شهرستان ابرکوه آماده شده بود اما شیوع ویروس کرونا برنامه‌های گردشگری را به در حالت تعلیق قرار داد اما با وجود این شرایط با هماهنگی اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، برای تمامی واحدهای گردشگری  شهرستان دوره‌های آموزشی بوم‌گردی و بازاریابی برگزار شده تا  با رویکرد و نگاه حرفه‌ای به این صنعت در رشد و اعتلای هر چه بیشتر گردشگری شهرستان سهیم شوند.

فرماندار ابرکوه گفت: این شهرستان علاوه بر ظرفیت‌های کشاورزی ، دامپروری، صنعت ، حمل و نقل زمینی و موقعیت جغرافیایی مناسب، در حوزه گردشگری با وجود آثار متعدد تاریخی و طبیعی، همچنان ناشناخته است .

وی خاطرنشان کرد: در هفت سال گذشته افزون بر سه میلیون مسافر و گردشگر داخلی و خارجی برای بازدید از اماکن تاریخی و طبیعی شهرستان، به ابرکوه سفر کرده اند.

به گفته وی ، ابرکوه که هم مرز با استان‌های اصفهان و فارس است در مرکز  مثلث طلایی گردشگری مرکز ایران  قرار دارد و همه‌ساله مسافران و زائر امام رضا(ع) علاوه بر سه استان یاد شده از استان‌های بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد از این شهر عبور می‌کنند و این شهرستان ظرفیت‌های بسیار خوبی برای سرمایه گذاری در حوزه گردشگری دارد.

رییس شورای میراث فرهنگی ابرکوه تصریح کرد : با تکمیل و ساخت بزرگراه‌های یزد – فارس و همچنین خط ریلی یزد – اقلید درسال جاری  ظرفیت گردشگری این شهرستان ۲ چندان می‌شود.

کاظمی‌نسب گفت: در نوروز سال ۹۸، ۱۳۰ هزار و ۳۳۷ نفر از مسافران نوروزی و گردشگر خارجی از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی  شهرستان ابرکوه دیدن کردند.

مدیر مجموعه تاریخی پردیسان(خانه آقازاده) ابرکوه نیز به گزارشگر ایرنا گفت: در  11 ماه سال ۹۸، ۳۰ هزار نفر بازدیدکننده داخلی و بیش از  ۲ هزار گردشگر خارجی از خانه تاریخی آقازاده بعنوان خانه تاریخی شاخص کشور که عکس آن پشت اسکناس ۲۰ هزارریالینیز  حک شده، دیدن کردند.

سیدعبدالغنی عظیمی  ادامه داد: این مجموعه که از سال ۹۴ با سرمایه گذاری بخش خصوصی مرمت و احیا شده علاوه بر جاذبه تاریخی برای بازدید گردشگران، دارای خدمات اقامتی و فروشگاه صنایع دستی است و برنامه های متنوع فرهنگی نیز برای گردشگران اجرا می‌کند.

وی ادامه داد:  با شیوع بیماری کرونا، مجموعه تاریخی خانه آقازاده از اوایل اسفند ۹۸ و در ایام نوروز تعطیل شد که این مسئله باعث آسیب جدی و جبران ناپذیر به درآمد و اشتغال این مجموعه گردشگری شد.

ثبت ۱۴۶ اثر تاریخی وطبیعی ابرکوه

تاکنون ۱۴۶ اثر تاریخی و طبیعی ابرکوه در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که از این تعداد هفت اثر ناملموس، چهاراثر طبیعی، موزه های مردم شناسی خانه صولت و عبرت (خانه حسینیان) ، مسجد بیرون منزلگاه امام  رضا (ع)، خانه آقازاده، خانه‌های قدیمی، دهکده توریستی تیرجرد، قلعه‌های تاریخی، مسجد جامع ، گنبدعالی ، سرو ۴۵۰۰ ساله ، سرو دوم هزار و ۲۰۰ ساله و بافت ۱۶۲ هکتاری تاریخی از آثار ثبت شده این شهرستان است.

مرکز شهرستان ۵۵ هزار نفر ابرکوه در ۱۴۰ کیلومتری جنوب غربی شهر یزد و در مسیر جاده اصلی یزد - شیراز قرار دارد و فاصله این شهر تا شیراز ۳۰۰ کیلومتر و تا اصفهان ۲۸۰ کیلومتر است.

بر اساس اعلام آخرین آمار ابتلاء به کرونا از سوی سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تاکنون ۱۸۹ هزار و ۸۷۶ نفر به طور قطعی به ویروس کرونا در کشور مبتلا شده و با فوت ۱۱۳ نفر در ۲۴ ساعت گذشته، تعداد جان باختگان کرونا در کشور به ۸۹۵۰ نفر رسیده است.

گزارشگر : کارگر ابرقویی