«گُرنیکا» قدرتمندترین نقاشی ضد جنگِ تاریخ

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، گرنیکا (guernica) عنوان نقاشی بزرگ رنگ روغن روی بوم است که در سال ۱۹۳۷ توسط هنرمند اسپانیایی پابلو پیکاسو خلق شده است.

پیکاسو هنرمند اهل اسپانیا، نقاش، مجسمه‌ساز، طراح صحنه و متخصص چاپ دستی بود که از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین هنرمندان قرن بیستم به حساب می‌آید. او به همراه ژُرژ بِراک از پایه‌گذاران مکتب کوبیسم نیز بود.

 گرنیکا یکی از شناخته شده ترین آثار وی است که توسط بسیاری از منتقدان هنری به عنوان کنشگرترین و قدرتمندترین نقاشی ضد جنگ در تاریخ شناخته می شود.

این نقاشی سیاه و سفید که حدود ۸ متر طول و ۳ متر عرض دارد رنج مردم و حیواناتی را روایت می کند که از خشونت به تنگ آمده اند. 

بمباران گرنیکا  الهام‌بخش این نقاشی معروف است که با همین نام نیز ارائه شد.

این بمباران میان ۲ جنگ جهانی در ۱۹۳۶ میلادی به خاطر جنگ داخلی اسپانیا به وقوع پیوست. در واقع این جنگ نتیجه مبارزه ۲ گروه داخلی ملی‌گرایان به رهبری ژنرال فرانسیسکو فرانکو و جمهوری‌خواهان در اسپانیا صورت گرفت.

بعد از بالا گرفتن جنگ داخلی و دودستگی در اسپانیا، شوروی به کمک جمهوری خواهان شتافت و در مقابل ایتالیا که در آن زمان، موسولینی رهبری آن را برعهده داشت، به ملی گراها پیوست، آلمان نیز برای کمک به ملی گراها وارد شد و سرانجام نیروی هوایی آلمان نازی در ۲۶ آوریل ۱۹۳۷میلادی شروع به بمباران شهر کوچک گرنیکا در شمال اسپانیا کرد.

این در حالی بود که این شهر به هیچ عنوان از نظر نظامی منطقه مهمی به شمار نمی رفت. در این عملیات که به نام عملیات رگین معروف است، ۴۵ هزار کیلوگرم انواع بمب و مواد منفجره بر سر اهالی این شهر ریخته شد تا از جمعیت هفت هزار نفره شهر، بیش از یک سوم آنها کشته شوند و ۷۰ درصد شهر تخریب شد تا نام گرنیکای کوچک با در جهان به‌عنوان نخستین شهری که کمرش در زیر بمباران هوایی شکسته شد، بر سر زبان‌ها بیفتد.

 پیکاسو، که در آن زمان در پاریس زندگی می کرد از طریق روزنامه ها خبر را شنید و عمیقاً تحت تأثیر اخبار و عکسهایی این رویداد قرار گرفت.

بمباران گرنیکا باعث تاسف بسیاری از مردم جهان شد. خلق تابلوی گرنیکا اثر پابلو پیکاسو هنرمند اسپانیایی از معروف‌ترین آثار ضدجنگ با محوریت بمباران گرنیکا به شمار می رود.

این اثر که برخلاف دیگر آثار پیکاسو سیاه و سفید است ولی همانند دیگر آثار این هنرمند به صورت سمبولیک از نشانه ها بهره برده است.پیکاسو معتقد بود که من اشیا را همانطور که فکر می کنم نقاشی می کنم، نه آنطور که می بینم.

گرنیکا همچون آثار نقاشی های قهوه خانه ای ایرانی از جزییات زیادی برخوردار است که هر کدام روایتی را برای مخاطب به تاویل می رساند که شاید نام اثر با عنوان گرنیکا؛ تنها نشانی مستقیم به مخاطب باشد که بیننده اثر بتواند در یک زمان و مکان برای کاراکترها ما به ازای بیرونی یابد.

پیکاسو به صورت سمبولیک با استفاده از نشانه ها خشونت جنگ را عریان می کند و مصائب و رنج این اثر فارغ از زمان و مکان تمامی مردم جهان را مخاطب خود قرار می دهد.

در این اثر بمبارانی دیده نمی شود و هیچ  بمبی در نقاشی وجود ندارد و  پیکاسو از یک لامپ و تشعشع نور آن برای بیان خود استفاده می کند و آن را به نمادی از شعله های آتش در هنگام بمباران در آسمان بدل می کند.

دقیقاً زیر لامپ توجه بیننده به یک اسب جلب می شود. سر حیوان توسط پیکان از بدن جدا شده است و از درد زوزه می کشد. این نمونه ای از درد و رنجی است که دیکتاتورها و بمب افکن های آلمانی به مردم اسپانیا وارد کردند. پیکاسو با بینی و دندان های اسب تصویر یک جمجمه انسان رو نیز به تصویر کشیده است.

کبوتری به سختی در اثر قابل مشاهده است که به نظر می رسد از تصویر به صورت عمدی محو شده است. این پرنده پاک شده از نقاشی، نمادی از صلح است که در طول جنگ در گرنیکا ناپدید شد.

زنی با سر و چشمانی رو به عقب، نوزاد مرده خود را در حالی که رو به آسمان فریاد می کشد در آغوش می فشارد. این تصویر یادآور پرتره های دورا مار با عنوان زنی که گریه می کند در آثار دیگر پیکاسو است. زن دیگری نیز در سمت راست نقاشی نشان داده شده است که دستانش رو به آسمان درحال فریاد کشیدن است. او که با شعله آتش و نمادهای نوک مثلث ها احاطه شده است به انفجارهای ناشی از بمب دلالت دارد.

تنها یک مرد در نقاشی وجود دارد که تکه تکه شده است اما هنوز شمشیر شکسته خود را در دست دارد که نشان از تلاش قهرمانانه و در عین حال بیهوده او برای مبارزه با این خشونت است. یک گل در دست او درحال رشد است که نشان دهنده امید در این اثر است. در این اثر گاوی بی خیال مظهر فرانکیسم در اسپانیا ناظر بر کشتار و تکه پاره شدن زن و مرد، کودک و مسن است.

خلق این اثر فریاد عصبانیت پیکاسو است و زمانی که اوتو آبتز (Otto Abetz) سفیر نازی برای نخستین‌بار نقاشی گرنیکا را می‌بیند، تحت تأثیر آن به پیکاسو می‌گوید: این کار شما است؟ پیکاسو در جواب می‌گوید: خیر، این کار شما است.

بعد از جنگ جهانی دوم این تابلوی عظیم با ابعاد دقیق ۳.۴۹ در ۷.۷۷ متری پابلو پیکاسو، به خاطر جنبه یادمانی ضدجنگ آن شهرت بسیاری پیدا کرد و یک کپی روی پرده آن در لابی مقر سازمان ملل در نیویورک کنار درب ورودی شورای امنیت به دیوار آویخته شد.

تابلو گرنیکا، بیانیه‌ای درباره قساوت و سنگدلی انسان و استفاده از فناوری مدرن برای ریختن خون هم‌نوعان خود است که با سبک کوبیسم فاجعه در یک شهر کوچک را با احساسات هنری خویش ترسیم کرد.

هرچند این نقاشی راهی برای بیان احساسات او نسبت به شرایط و همچنین بازنمایی احساسات افراد تحت تأثیر بمب گذاری بود اما پیکاسو در زمان حیات خود هرگز تفسیر رسمی از گرنیکا ارائه نداد و حاضر نشد به عنوان یک هنرمند سیاسی دیده شود. با این حال او در به تصویر کشیدن چنین موضوعی یک اثر کاملا سیاسی خلق کرد تا نقاشی گرنیکا به یک اعتراض نمادین برای صلح بدل شود.

این شاهکار ضد جنگ پابلو پیکاسو در ماه مارس ۲۰۲۱ پس از ۳۵ سال به درخواست خاندان راکفلر صاحب این اثر، از ورودی ساختمان شورای امنیت سازمان ملل متحد در نیویورک برداشته و به آنها بازگردانده شد.