در روزگار کرونا حال و روز موسیقی خطه خراسان که نوع نواحی یا مقامی آن مایه مباهات هنرمندان این دیار بود، خوش نیست چرا که نبود تماشاگران خوش ذوق برای تماشای هنر یا آموختن آن دیگر انگیزه ای برای هنرمندان نمی گذارد.
کرونا چون خوره به جان هنر به ویژه موسیقی افتاد، آن هم ساز و نوایی که فقط در جمع می درخشید و به خود غره می شد که روح شنوندگان و تماشاگران را در اختیار گرفته و حیاتی دوباره به آنان بخشیده است.
شیوع کرونا و توفانی که این اپیدمی جهانی به پا کرده، دنیای نوازنده و تماشاچی را به هم ریخت و ارتباط خیال انگیز و فطری بین آن دو از بین رفت و دیگر نوای هیچ سازی از هیچ محفلی به گوش نرسید.
در دوران کرونا برخی از بزرگان موسیقی نواحی و مقامی خراسان رضوی که سالها یا شاید قرنها طول می کشد که هنرمندی چون ایشان به جامعه پابگذارند، چهره در نقاب خاک کشیدند و جامعه هنری را بیش از پیش داغدار کردند.
استادانی چون غلامرضا آستی کردیانی، براتعلی ابراهیمی، علی غلامرضایی، برات مقیمی و دلدار رسول زاده از اساتید بنام موسیقی مقامی و نواحی شمال و شرق خراسان رضوی بودند که بر اثر کرونا یا بیماریهای دیگر در این دوران جان به جان آفرین تسلیم کردند.
جدا از داغ درگذشت این هنرمندان بنام ملی موسیقی مقامی، آموزشگاه های بسیاری در حوزه موسیقی غیرفعال شدند، دیگر آموزشها به روال قبل در آموزشگاه ها ادامه نیافت البته گاه محافل آموزشی در خانه ها شکل گرفت که اصلا مورد تایید مسوولان نبود.
رییس انجمن موسیقی خراسان رضوی در مورد تاثیرات اپیدمی کرونا بر فعالیت بخشهای موسیقی استان به خبرنگار ما گفت: با این که حدود ۲ سال از شیوع کرونا می گذرد و تقریبا این بیماری به شدت گذشته نیست اما باز هم خانواده ها جرات فرستادن فرزندان خود به آموزشگاه های آزاد هنری را ندارند و این در حالی است که آموزشگاه های موسیقی همه پروتکلهای بهداشتی را به صورت دقیق رعایت می کنند.
مجتبی قیطاقی افزود: آموزشگاه های موسیقی در خراسان رضوی شرایط خوبی ندارند و دخل و خرجشان از همخوانی برخوردار نیست، بیش از ۵۰ آموزشگاه موسیقی در استان مجوز دارند اما مشخص نیست که چند مورد از این آموزشگاه ها در شرایط کنونی فعال است.
وی اضافه کرد: در ایام کرونا صاحبان برخی از آموزشگاه ها به دلیل هزینه های بالا و نداشتن درآمد کافی فعالیت خود را تعطیل کردند و برخی هم که هنوز مانده اند فقط چراغ آموزشگاه را روشن نگه داشته و درآمدی ندارند.
رییس انجمن موسیقی خراسان رضوی گفت:موارد متعددی در ایام کرونا گزارش شده که برخی نسبت به تشکیل کلاسهای آموزش موسیقی در منازل اقدام کرده اند که اتفاق خوبی نیست زیرا هم کیفیت آموزش کاهش پیدا می کند و هم هنرآموز قادر به ارزیابی و تشخیص سواد موسیقی مربی خود نیست که بزرگترین مشکل تدریس های خانگی موسیقی همین است.
قیطاقی با اشاره به درگذشت پنج نفر از اساتید و پیشکسوتان موسیقی مقامی استان طی یک سال گذشته افزود: فرزندان برخی از این اساتید تحت نظر آنان آموزش دیده بودند و قادر به ادامه راه پدران خود هستند و برخی نیز راه پدران را ادامه نداده اند و دلیل آن هم مشخص نیست.
وی ادامه داد: آموزشگاه رسمی با مجوز آموزش موسیقی مقامی در شهرهای قوچان، مشهد و تربت جام دایر است که باید آموزش سازهای موسیقی مقامی را در اولویت قرار دهند اما شاید در عمل این گونه نباشد و نوع موسیقی دیگری را آموزش دهند.
رییس انجمن موسیقی خراسان رضوی به نقش برگزاری جشنواره ها در استعدادیابی و ایجاد انگیزه برای ارتقای سطح علمی هنرمندان موسیقی اشاره و بیان کرد: مهمترین جشنواره های ملی که در طول سال برای شناسایی استعدادهای موسیقی در سنین و رشته های مختلف یا شناسایی آثار مطلوب هنرمندان موسیقی برگزار می شود شامل "جشنواره موسیقی جوان"، "جشنواره موسیقی نواحی ایران" و "جشنواره موسیقی فجر" است.
قیطاقی افزود: برگزاری این جشنواره ها به هنرمند می آموزد که برای دیده شدن در صحنه و اجرای موسیقی برای تماشاگران تلاش کند اما متاسفانه طی ۲ سال اخیر سرنوشت جشنواره ها به کرونا یا پشتیبانی مالی و بودجه ای گره زده شد لذا برای این بخش باید تدبیر کرد و از سرمایه گذاران برای حفظ سرمایه فرهنگی کشور و ایجاد ابزارهای انگیزه بخش برای هنرمندان بهره گرفت.
درخت ریشه دار موسیقی مقامی در برابر توفان کرونا
سرپرست معاونت هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ما می گوید: هنرمندان موسیقی مقامی در روزگار کرونا و آسیبهای گسترده آن تافته جدا بافته ای نبودند، آنان هم مشکلاتی زیادی داشتند و برخی از آنان مانند استاد مرحوم غلامرضایی با داشتن نشان درجه یک هنری به علت کرونا از دنیا رفتند.
جواد روشندل افزود: رحلت و فراق همه انسانها جامعه را دلگیر می کند اما درد از دست دادن انسانهای تاثیرگذار در جامعه مانند هنرمندان بنام موسیقی مقامی سخت تر و جانسوزتر است.
وی ادامه داد: همان طور که برخی از پوشش های گذشته در شرایط کنونی جامعه مرسوم نیست و در موزه ها و نمایشگاه ها از آن یاد می شود موسیقی نیز همین گونه است و خصلت تنوع طلبی انسانها باعث می شود که همواره نوآوری در همه بخشهای اجتماعی حاکم باشد اما باید از داشته های هنری و میراث فرهنگی گذشتگان صیانت کرد تا فراموش نشود و موسیقی مقامی این گونه است.
سرپرست معاونت هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: آن بخشی از فرهنگ و هنر که مربوط به گنجینه فرهنگی این دیار می شود باید در هر برهه ای از زمان صیانت شود و راه صیانت از آن هم این است که با سلایق مخاطب نسل جدید و نسل آینده اثرگذاری و جذابیت آن حفظ شود چون هر عنصری که جامعه هدف به آن توجه نکند نمی تواند آن را جزء عنصر فرهنگ عمومی به حساب آورد و ممکن است در زمره خرده فرهنگها قرار گیرد.
روشندل افزود: در روزگار کرونا، بسیاری از جشنواره ها طی سال گذشته از فضای حقیقی به فضای مجازی کوچ کرد اما باز هم خراسان رضوی جزء رتبه داران در این عرصه بود همان طور که هنرمندان این استان ۲۳ رتبه از جشنواره موسیقی جوان را از آن خود کردند و نام آوران آن هنرمندان موسیقی مقامی بودند، یا در جشنواره موسیقی فجر حایز رتبه در بخشهای مختلف موسیقی شدند.
وی ادامه داد: در صیانت از موسیقی مقامی، ۲ هفته قبل از استاد "غلام حیدر قدسی" در تربت جام برای صیانت از میراث معنوی و موسیقی مقامی آن خطه طی مراسمی تجلیل شد.
سرپرست معاونت هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی تولید آلبومی از آثار "استاد حیدر علی عاشق" و استاد "علمدار" و پیگیری ۴۰ درخواست فعالان حوزه موسیقی خراسان رضوی از صندوق هنر را از دیگر فعالیتهای اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در حمایت از موسیقی مقامی این استان برشمرد.
روشندل افزود: این اقدامات برای فرهنگ سازی است تا دیگران تشویق به حمایت از هنرمندان موسیقی شوند زیرا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تنهایی نمی تواند بار مسوولیت فرهنگ و هنر با آن همه فراوانی و تنوع سلیقه را به دوش بکشد.
حمایتها و کمکهای وزارت فرهنگ درمان کننده دردهای هنرمندان موسیقی نبود
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حمایتها و کمکهای مطلوبی برای هنرمندان از جمله هنرمندان موسیقی در نظر گرفت اما شاید آسیب ناشی از این بیماری کووید ۱۹ بر بدنه هنر موسیقی آن قدر عمیق بود که زخمها را درمان نکرد.
سرپرست معاونت هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با پذیرش آسیبهای ناشی از کرونا بر بدنه موسیقی مقامی و سنتی این خطه گفت: وقتی از یک پدیده اجتماعی به عنوان اپیدمی یاد می شود یعنی در شرایط بحرانی قرار گرفته است و طبیعی است که در شرایط بحرانی تمام عناصر مرتبط با زندگی اجتماعی مردم دچار آسیب شود.
روشندل افزود: یکی از عناصر زندگی یا پدیده های اجتماعی، فرهنگ و هنر است که در دوران کرونا همان طور که بسیاری از مشاغل آسیب خوردند مراکز و صنوف فرهنگی لطمه شدیدتری را متحمل شدند.
وی اضافه کرد: شکنندگی مراکز فرهنگی و هنری در برابر کرونا از آن جهت شدیدتر بوده که اقتصاد حوزه فرهنگ و هنر کم توان است و تاب آوری شرایط اپیدمی کرونا یا هر شرایط غیرطبیعی دیگر را کمتر دارد و دیگر این که رویکرد اقتصاد محور بر مراکز و صنوف فرهنگی و هنری حاکم نیست تا بتوانند متناسب با مشاغل اقتصادی رشد کنند.
سرپرست معاونت هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: رکن اصلی و لازمه برگزاری رویدادهای حوزه فرهنگ و هنر مانند موسیقی، اجتماع محور یا مخاطب محور بودن است و این همان چیزی بود که در ایام کرونا از این حوزه دریغ شد لذا اگر این رکن مخاطب محوری و برگزاری اجتماعات از بین برود برنامه های حوزه فرهنگ و هنر آسیب جدی متحمل می شود.
روشندل افزود: در ایام کرونا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ۲ طریق مراکز و صنوف فرهنگی و هنری آسیب دیده از کرونا را حمایت کرد؛ نخستین حمایت مربوط به مصوبات مجلس شورای اسلامی و دولت مبنی بر پرداخت تسهیلات به مشاغل از طریق سامانه کارا و سامانه تحفه بود که صاحبان مراکز فرهنگی و هنری که استطاعت بازپرداخت تسهیلات را داشتند از این حمایت بهره مند شدند.
وی ادامه داد: دومین حمایت از مراکز و صنوف فرهنگی و هنری آسیب دیده از کرونا مربوط به اعطای کمکهای نقدی از طریق صندوق اعتباری هنر بود بدین شکل که مدیران، مربیان و فعالان هنری که عضو این صندوق و دارای کارت هنر بودند از ۲ مرحله کمک ۱۵ میلیونی ریالی صندوق بهره مند شدند.همچنین هنرمندان شاخص در هر رشته هنری نیز تا سقف ۵۰ میلیون ریال طی ۲ مرحله از کمکهای بلاعوض صندوق اعتباری هنر بهره گرفتند.
سرپرست معاونت هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: نوع دیگری از حمایت از مراکز فرهنگی و هنری، مشارکت یا خرید خدمت توسط کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر مشهد بود که در سال گذشته به تصویب شورا رسید و از این طریق هر آموزشگاه هنری با انعقاد قرارداد با شهرداری می توانستند از کمک ۱۲۵ میلیون ریالی در ازای ارایه خدمت به هنرجویان بهره مند شود که این امر تا پایان سال گذشته در مشهد اجرایی شد.
روشندل افزود: باید پذیرفت که مشکل آسیب دیدگی صنوف و مراکز فرهنگی و هنری از شیوع کرونا به دلیل عمق و شدت این بیماری و طولانی بودن آن و وسعتش در جامعه، آن قدر زیاد بود و هست که کمکها و حمایتهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چندان نتوانست دردی از درد هنرمندان بکاهد.
موسیقی مقامی یا نواحی در خراسان رضوی وامدار کسانی است که در گذشته های دور به فراخور وقایع و آداب و سنت هایشان، سازی ساخته، آهنگی نواخته و شعری خوانده اند، آن نغمه ها و آوازه ها نسل به نسل ادامه یافته تا امروز که آوای خوش آن در گوشه و کنار این دیار شنیده می شود.
موسیقی نواحی یا مقامی، گونه ای از موسیقی است که به نغمه ها و سازها و نواهای مناطق و نواحی ایران مربوط می شود و پژوهشگران نام های مختلف از جمله فولکلور بر آن گذاشته اند. آوازه هنر سرپنجه های نوازندگان و آوای خوانندگان موسیقی ریشه دار و کهن این سرزمین به خارج از مرزها رفته و جهانی شده است به طوری که استادانی چون غلامعلی پورعطایی، عثمان محمدپرست و قربان سلیمانی سفیران موسیقی مقامی خراسان در جهان شدند.
نظر شما