به گزارش ایرنا، قرارگیری در آستانه 17 مرداد سالروز شهادت شهید محمود صارمی خبرنگار فقید خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) كه روز خبرنگار نامیده شده، فرصت و بهانه خوبی برای بررسی و بازنگری زوایای مختلف حرفه خبرنگاری از جمله وظائف و رسالت های آن و همچنین توانمندی ها و چالش های پیش روی فعالین این عرصه به شمار می رود.
در همین رابطه میزگردی با حضور جمعی از فعالان رسانه در خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) قزوین برگزار شد كه مباحث و گفت وگوهای طرح شده در آن در ذیل آمده است.
**ابتلای رسانه به برخی محدودیت ها و ضعف های خودساخته
مدیر مسئول روزنامه ولایت قزوین در این میزگرد پیشاپیش با تبریك روز خبرنگار، گفت: گاهی تاكید صرف بر روی نیازهای اولیه خبرنگاران از جمله بیمه و معیشت ما را در پرداختن به مسایل بزرگتر آنها وا می دارد و موجب آسیب های جدیدی به بدنه رسانه ها می شود.
سید عبدالعظیم موسوی با اشاره به وجود زوایای مختلف در حرفه خبرنگاری كه نیازمند بررسی هستند، افزود: روزنامه نگاری و خبرنگاری مانند همه فعالیت ها یك سری محدودیت ها و تهدیدهای محیطی و یك سری ضعف ها و قوت های داخلی در خود دارد كه بدون پرداختن به آنها نمی توان نقاط ضعف و قوت این حرفه را آنطور كه باید مورد بررسی قرار داد.
موسوی با بیان اینكه متاسفانه خبرنگاران ما جسارت و شجاعت لازم را در پرداختن به موضوعات و مسایل جامعه ندارند، ادامه داد: خبرنگاران ما خود را باور نكرده اند و مانند فیلی كه از بچگی پای آن را می بندند تا دیگر راه دور نرود و بعدها اگر نخ كاموا هم به آن ببندیم حركت نمی كند این نخ كاموا به پای خبرنگاران ما هم بسته وی شده است.
این فعال مطبوعاتی استان قزوین با بیان اینكه برای صحبت از چالش های خبرنگاران باید پیله ها را شكسته و فراتر از مسایل معیشتی و بیمه ای آنها سخن بگوییم،گفت:اگر خبرنگار جایگاه حقیقی خود را پیدا كند آنگاه نیاز مادی او هم برآورده می شود.
** اطلاع رسانی حرفه ای، نابود كننده فساد
موسوی با بیان اینكه اطلاع رسانی قوی، آكادمیك و حرفه ای فساد را نابود می كند،گفت: امروز جوان ترین وزیر دولت، قوی ترین وزیر آن است چرا كه هرجا مساله و مشكلی می بیند آن را از طریق رسانه و ارتباطات برطرف می كند.
وی با بیان اینكه برخی اوقات خبرنگاران برای نپرداختن به مسایل مورد نیاز جامعه بهانه می آورند، اظهار داشت: بر خلاف این تصور كه خبرنگاران و رسانه ها به خاطر قانون مطبوعات و یا برخورد های قضایی محدود شده اند، ما هم قانون مطبوعات درست و قوی داریم و هم خصوصا در 12 سال اخیر برخورد قضایی تندی با رسانه ها نداشته ایم.
موسوی همچنین گفت: با طرح چند سوال می توان به این مساله رسید كه مشكل محدودیت و خودسانسوری خبرنگاران نه در محدودیت های قانونی و یا برخورد های قضایی بلكه ناشی از عملكرد خود آنها است.
مدیرمسئول روزنامه ولایت گفت: به طور مثال به جز سرویس ورزشی چند خبرنگار تخصصی در حوزه های مختلف سیاسی، قرهنگی و یا اجتماعی داریم كه با شناخت جامع و كامل و با رعایت اصل انصاف به اطلاع رسانی بپردازند و یا نهادی را به چالش بكشند؟
وی، این مساله را كه آیا خبرنگار از قدرت خود سوء استفاده نمی كند را دیگر موردی دانست كه خبرنگاران در بروز آن نقش دارند و گفت: در موارد بسیاری دیده ایم كه خبرنگاری از یك اداره آگهی خواسته و چون پاسخ آن اداره منفی بوده علیه آن دستگاه تیتر زده و با انتشار احوال شخصیه مدیر آن دستگاه به نوعی خود را زیر سوال برده كه از آن به ابتذال رسانه ای می شود.
موسوی حمایت مدیر رسانه از خبرنگار را هم عامل مهم دیگری در محدودیت یا آزادی عمل خبرنگار دانست و گفت: دامنه این حمایت تا آنجا است كه در صورت انعكاس یك خبر از خبرنگار و شكایت دستگاهی از آن خبرنگار، مدیر رسانه با او چه برخورد و رفتاری خواهد داشت.
وی، بی طرفی را هم در تربیت یك خبرنگار حرفه ای مهم دانست و گفت: اگر این مراحل به طور كامل طی شود آنگاه آن خبرنگار فارغ از اینكه در روزنامه ولایت كار كند یا در خبرگزاری مهر یا ایرنا قلم بزند خود تبدیل به یك رسانه می شود و در هرجا كه باشد سطح آن رسانه را بالا می برد.
**عمر مطبوعات با ورود شبكه های اجتماعی پایان نمی یابد
مدیرمسئول روزنامه ولایت در ادامه پیرامون سرانجام روزنامه ها و رسانه های كاغذی در عصر ظهور شبكه های اجتماعی،گفت: بحث به روز شدن با اینكه فكر كنیم عصر یك رسانه به پایان رسیده و نوبت رسانه دیگری شده، متفاوت است.
موسوی افزود: همانطور كه با ورود كتاب، عصر سخنرانی و منبر پایان نیافت با ورود شبكه های اجتماعی نیز عمر مطبوعات پایان نمی یابد بلكه پس از گذشت مدتی كوتاه كه رسانه كاغذی تحت الشعاع رسانه جدید قرار گرفت هركدام از این رسانه ها به خاطر ماهیت و ویژگی مستقلی كه دارند هر 2 باقی می مانند.
این فعال مطبوعاتی ادامه داد: البته این به معنای آن نیست كه نباید در شیوه های روزنامه نگاری ثابت ماند بلكه باید در نحوه خبر رسانی، متناسب با تغییرات، شیوه های جدید و قالب های جدید را به كار ببریم تا بتوانیم مخاطبان خود را حفظ كرده و افزایش دهیم.
**دولت از اهمیت و ظرفیت رسانه ها غافل است
سرپرست خبرگزاری مهر در قزوین نیز در این میزگرد نقش رسانه ها را در كمك به حل مسایل و مشكلات جامعه حیاتی دانست و گفت: بدون تردید با شرایط موجود كشورمی توان اذعان كرد امروزه دیگر زندگی بدون رسانه مفهومی ندارد و مسئولان و فعالان ما بدون آن شاید دیگر دیده نشوند.
محمد رضا جباری با بیان اینكه دولت هنوز رسانه را جدی نگرفته و از ظرفیت رسانه ها غافل مانده است،افزود: در اوایل سال های پیروزی انقلاب روزنامه هایی چون شلمچه فارغ از نوع نگاه سیاسی با انتقادات خود بسیاری از فسادها را به حداقل می رساندند اما اكنون رسانه ها آنقدر محدود شده اند كه جرات نگاه واقع گرایانه ندارند.
جباری با بیان اینكه كار در رسانه ها زوایای مختلفی دارد كه باید برای شناخت مسایل و مشكلات پیش روی این حرفه باید هر یك را مورد بررسی قرار داد،افزود: در شرایطی كه نگاه ها سیاسی بوده و هر دولتی از رسانه منتسب به خود حمایت می كند با نوساناتی رو به رو می شویم كه قدرت ریسك و واقع گرایی از سوی اصحاب رسانه را پایین می آورد.
این فعال رسانه ای خاطرنشان كرد: این نگاه دولتی باعث شده از ظرفیت ارزشمند رسانه ها برای دیدن آنچه دیده نمی شود و لایه های پنهان جامعه استفاده نشود و این در حالی است كه برخی از رسانه ها امروز به سطحی از تجربه رسیده اند كه می توانند به عنوان مشاوران متخصص مورد مشورت مسئولان قرار گیرند.
جباری ادامه داد: تا رسیدن به آن مرحله اساسی كه رسانه ها آزادانه فعالیت كنند زمانی طولانی نیاز است و همچنان باید قربانی بدهیم.
وی، ضعف های خبرنگاران را هم در بروز این عامل موثر دانست و گفت: گاهی خود خبرنگاران هم بدون شناخت ظرفیت خود و با نگاه جزیره ای و فردی به دنبال تك روی و سوء استفاده از رسانه هستند و با همین كار ظرفیت اساسی خود را برای حل مشكلات اجتماع از دست می دهند.
** باید رویكرد رانتی و فامیلی در ورود خبرنگاران به رسانه از بین برود
جباری با بیان اینكه نبود خانه مطبوعات قوی و توانمند ناشی از ضعف تك تك خبرنگاران است، گفت: 2 راهكار مشخص برای حل این مساله نگاه تخصصی به رسانه از سوی دولت و نگاه تخصصی رسانه به خود است.
جباری كه خود بازنشسته صدا و سیما است در بیان اهمیت نگاه تخصصی رسانه،افزود: به طور مثال نسل قدیمی كاركنان صدا و سیما برای ورود به این حرفه از هفت خوان رستم می گذشتند اما امروز در نتیجه نگاه های رانتی و فامیلی شاهد ورود افرادی هستیم كه با وجود لكنت زبان و یا مشكل چشم گویندگی می كنند!
جباری اضافه كرد: اگر یك انتقاد رسانه به دولت آن است كه نباید هر كسی وارد دولت شود خود آن رسانه هم باید از ورود هر فردی بدون داشتن شرایط لازم در رسانه باید جلوگیری كرده و شرایط را برای ورود افرادی با خمیرمایه خبرنگاری فراهم كند.
وی خاطرنشان كرد: دولت هم باید بین خبرنگار حرفه ای و غیر حرفه ای تفاوت گذاشته و نه با كارت هدیه بلكه در سطحی كلان تر با توجه به معیشت خبرنگار و یا حتی استفاده از آنها به عنوان مشاورانی كاردان، این قشر را مورد حمایت قرار دهد.
جباری ادامه داد: در این میان انتظار می رود ابتدا رسانه های قدیمی این پالایش را از خود شروع كنند و آنگاه دیگر كار خانه مطبوعات هم در شناسایی خبرنگار فعال و حرفه ای از خبرنگار نما راحت تر شده و بسیاری از مسایل در بلند مدت حل خواهد شد.
***رشد شبكه های اجتماعی برای مطبوعات هم فرصت و هم تهدید
سرپرست خبرگزاری مهر در قزوین با بیان اینكه در دوره رشد شبكه های اجتماعی نمی توان گفت مطبوعات دچار زوال می شوند اما طبیعی است كه كم فروغ تر از قبل شوند.
جباری افزود: شبكه های اجتماعی گرچه تهدیدی برای روزنامه ها هستند اما به عنوان یك تهدید رو به جلو، فرصت به روز شدن را هم به مطبوعات می دهند تا با تجدید نظر در قالب ها و شیوه های خود و نیازسنجی از مخاطبان به ایجاد جذابیت در مطالب خود بیافزایند.
وی تاكید كرد: همانطور كه كتاب پس از گذشت سال ها جایگاه خود را از دست نداده است مطبوعات هم می توانند با جذابیت بخشی هرچه بیشتر به محتوای خود نه از مرگ و زوال بلكه از كم شدن مخاطبان خود جلوگیری كنند.
**محدودسازی و مهار مطبوعات فساد را در جامعه گسترش می دهد
مدیرمسئول نشریه كار و كارگر نیز از دیگر افراد حاضر در این میزگرد بود با بیان اینكه خبرنگاری حرفه ای پرمخاطره، سخت و طاقت فرساست،افزود: خبرنگار پل ارتباطی بین مسئولان و مردم است و آنچه از نظر جامعه و مدیران دور مانده را به رشته تحریر درمی آورد.
علی محمد مرادی گفت: بر خلاف دهه های 50 و 60 كه افكار عمومی حد و مرز مشخص و بسته تری داشت امروزه افكار عمومی در اتاقی شفاف و شیشه ای جریان دارد كه نمی توان چیزی را از مردم پنهان نگه داشت و اخبار در كمتر از چند ثانیه به دنیا منعكس می شود و این خود اهمیت حرفه ای خبرنگاری را بیشتر می كند.
این فعال مطبوعاتی با بیان اینكه در چنین فضایی خبرنگاران دیگر محرم مسئولان نیستند،گفت: متاسفانه چارچوب های تعیین شده به گونه ای هستند كه نمی توان آن طور كه باید از ظرفیت و توانمندی خبرنگاران استفاده كرد و بر خلاف شعارهای مطرح شده درباره ركن چهارم دموكراسی در عمل با ایجاد محدودیت ها اجازه نمایش كاركرد واقعی این ركن چهارم داده نمی شود.
این فعال مطبوعاتی با بیان اینكه پیشرفت رسانه ها به رویكرد حاكمیت در این حوزه باز می گرد د،اضافه كرد: در دهه هفتاد و در دوره اصلاحات شاهد رشد كیفی مطبوعات و رسانه ها بودیم اما در ادامه با ایجاد محدودیت های جدید و تقسیم مطبوعات به دولتی، مستقل و سیاسی شاهد ضعیف شدن آنها شدیم.
مرادی خاطرنشان كرد: در صورت تداوم رشد كیفی مطبوعات، اختلاس و فساد به حداقل می رسید اما با مهار مطبوعات اجازه ندادند این دید گسترش پیدا كند.
مرادی به مسایل و مشكلات اقتصادی رسانه ها نیز پرداخت و با بیان اینكه با كم شدن توان مالی رسانه و فشار بر مطبوعات كیفیت كار آن هم پایین می آید،گفت: بهترین راه برای نجات مطبوعات، حمایت حاكمیت از رسانه است.
**مصلحت اندیشی بیش از اندازه در رسانه ها
مرادی كه ریاست انجمن صنفی روزنامه نگاران استان قزوین را نیز برعهده دارد در بخش دیگری از صحبت های خود گفت: فشار و مصلحت اندیشی برای خبرنگاران در جامعه ما فراتر از قانون شده در حالی كه اسلام هم این قدر مصلحت اندیشی نكرده است.
مرادی خاطرنشان كرد: خبرنگار باید بازتاب واقعیت های فرهنگی و سیاسی را انعكاس دهد اما در عمل با مشكلات زیادی از نظر اقتصادی و سیاسی مواجه می شود.
**اقبال عمومی به شبكه های اجتماعی ناشی از آزادی عمل آنها در مطالب است
مدیرمسئول هفته نامه كار و كارگر درخصوص آینده مطبوعات در دوره رشد شبكه های اجتماعی گفت: برخی این موضوع را ناشی از شبكه های مجازی می دانند در حالی كه شبكه های اجتماعی تاثیر آنی دارند و عامل مهم و موثر، خود حاكمیت است.
مرادی افسارگسیختگی محتوا در فضای مجازی را دلیلی بر استقبال بیشتر جامعه از این فضا نسبت به روزنامه ها كه در یك چارچوب و با محدودیت های مختلف منتشر می شوند، دانست و اظهار داشت: تمام نشریات مكتوب ما به روز هستند اما بحث اصلی در نبود كنترل بر روی فضای مجازی است و همین باعث شده كه مردم در مقایسه با روزنامه ها بیشتر طالب آن باشند.
وی ادامه داد: در همین مسایل اخیر كشور كدام رسانه توانست نقدی بر این قضایا بنویسد اما در فضای مجازی هر فردی امكان هرگونه نقد را به حاكمیت دارد.
** مطبوعات با فقر تشكیلات قوی صنفی روبرو هستند
نایب رییس خانه مطبوعات استان قزوین نیز ارتباط خبرنگار با بدنه جامعه به مثابه یك جامعه شناس كف خیابان را اولین سرمایه و مهم ترین خبرنگاران دانست و گفت: در صورتی كه این شناخت از اوضاع جامعه به بدنه مسئولان و قوای سه گانه منتقل شود بدون شك عملكرد دستگاه ها را بهبود می بخشد اما متاسفانه در شرایط فعلی اتصال بین خبرنگاران با بدنه مسئولان به شكل اثرگذار و مفید شكل نگرفته است.
جابر خرم نیا افزود: خبرنگاری در ذات خود پیام رسانی و آگاهی بخشی را دارد اما این موضوع زمانی سودمند است كه با اهداف مقدسی در هم آمیخته شود و آن موقع است كه می توان آن را یك ظرفیت دانست.
وی با بیان اینكه گرچه این موضوع به ضعف خبرنگاران هم برمی گردد،گفت: اساسا ساختار فعالیت های رسانه ای به درستی تعریف نشده و در این زمینه حتی نمی توان خبرنگاری را یك شغل تلقی كرد چون نه قوانین مشخصی دارد و نه خود خبرنگاران حاكم بر شغل خود هستند.
خرم نیا با اشاره به نبود یك نهاد قدرتمند صنفی مرجع در زمینه خبرنگاری،افزود: حتی همین خانه مطبوعات هم نقشی در فرایند صنفی خبرنگاری نداشته و بر خلاف سایر صنوف كه تقاضای مجوز فعالان آنها بسته به نظر صنف مورد نظر است، خانه مطبوعات هیچ اختیاری در این زمینه ندارد.
نایب رییس خانه مطبوعات قزوین گفت: در سایه نبود همین قوانین مشخص و فقدان نهادهای صنفی مرجع، هر دولتی سیاست های خود را در زمینه مجوز فعالیت رسانه ها در پیش می گیرد و در نتیجه در سال های اخیر با اعطای مجوز های بی رویه و فله ای بوده ایم كه این وضعیت اقتصاد رسانه را تحت شعاع قرار داده و فلج كرده است.
خرم نیا، راه حل نخست تقویت خبرنگاران را آموزش و تخصصی كردن این حرفه دانست و افزود: باید اذعان كرد حداقل در استان قزوین خبرنگاران از نظر تخصصی و حرفه ای ضعف اساسی دارند.
این فعال مطبوعاتی ادامه داد: در نتیجه نبود این آموزش های تخصصی خبرنگاران ما به كاركرد و شرح وظایف خود آگاه نیستند به طوری كه مثلا در نشست های خبری می بینیم كه به جای پرسش كردن از مدیر مربوطه شروع به تحلیل و بیانیه صادر كردن می كنند.
** قوانین مطبوعاتی از نظر محتوایی نقص دارد
نایب رییس خانه مطبوعات استان قزوین به نقص های محتوایی قوانین مطبوعات اشاره كرد و گفت: به طور مثال در قانون دسترسی به گردش آزاد اطلاعات در ذیل بند دوم كه مربوط به آزادی اطلاعات است دقیقا هر سه ماده آزادی اطلاعات را محدود می كند.
خرم نیا خاطرنشان كرد:در مواد 21 یا 22 این قانون كه به اجرای محكومیت كیفری برای كسانی كه این اطلاعات را منتشر می كنند پرداخته نشان می دهد كه قانون، این حق دسترسی به گردش آزاد اطلاعات را محدود می كند.
وی ادامه داد: در مسایل دیگری مانند محاسبه قانون سخت و زیان آور و یا بیمه خبرنگاران هم نواقص جدی در قوانین ما وجود دارد كه باید مجلس شورای اسلامی درصدد اصلاح آنها بر آید.
خرم نیا اظهار داشت: برای حل مشكلات حوزه رسانه در كشور همچنین باید یك صنف جدی و رسمی و فعال ایجاد شود كه هم قانون و هم اعضای صنف بدانند با آن طرف حساب هستند.
وی، حریت را نیز لازمه كار خبرنگار دانست و گفت: در ساختار یك رسانه بخشی از فعالان آن در تولید محتوا، بخشی در امور فنی و بخش دیگری نیز در اقتصاد رسانه فعال هستند و آنچه در استان قزوین غلبه داشته بیشتر بخش اقتصادی رسانه است كه طبعا به دور از تولید محتوا با انواع شیوه های بازاری به دنبال كسب بازار است و به این ترتیب نمی توان حریت و آزادی خبرنگار را در آن دید.
خرم نیا همچنین بر باز ساخت رسانه ها نیز تاكید كرد و افزود:در ایران رسانه ها شكل نوین خود را نپذیرفته و همچنان به شكل سنتی جلو آمده اند به گونه ای كه در حالی كه عصر ارتباطات به سمت شبیه سازها پیش می رود رسانه های ما همچنان در گذر از عصر چند رسانه ای به عصر اینترنت باقی مانده اند.
** ضرورت پالایش رسانه های قزوین برای نجات مطبوعات
نایب رییس خانه مطبوعات استان قزوین گفت: برای نجات روزنامه های فاخر استان نیاز است با پالایش رسانه ها از انتشار نشریاتی كه 70درصد آنها آگهی است و هیچ مطلب بدرد بخوری ندارند، جلوگیری شود.
خرم نیا با بیان اینكه ضعف تحلیل در مطبوعات ما مشهود است، افزود: هم اكنون رسانه های معتبر دنیا جنگ و مسابقه خبری را از خروجی رسمی خود به جایی مانند شبكه اجتماعی انتقال دادند یعنی همانطور كه نیویورك تایمز سریع ترین اخبار را در توئیتر خود منتشر می كند خبرگزاری هایی هم چون رویترز هم همین كار را می كنند اما روز بعد مردم به سمت تحلیل آن در نیویورك تایمز می روند چون می دانند رویترز یك خبرگزاری است كه فقط خبر منتشر می كند اما نیویورك تایمز تحلیل می كند.
وی اظهار داشت: متاسفانه در ایران با تغییر سلیقه مردم آنها را به سمت شبكه های پیام رسان هدایت كرده ایم و جنگ خبری محدود به پیام رسان هایی شده كه بدون منبع مشخص شروع به انتشار اخبار می كنند و این شرایط رسانه های رسمی را هم تهدید می كنند.
خرم نیا با بیان اینكه در این شرایط دولت حتما باید در كنار مطبوعات قرار گیرد،ادامه داد: در این راستا یك بار برای همیشه باید جلوی مجوز دادن به رسانه های مكتوبی كه برای گرفتن آگهی منتشر می شوند بسته شود.
وی افزود: اگر نشریات زرد یا ضد رسانه های مضر حذف شوند بدون شك با جریان بازساخت رسانه دوباره هوای تازه ای به جان مطبوعات واقعی و خبرگزاری ها دمیده می شود.
7388*3013
قزوین - ایرنا - جمعی از دست اندركاران حوزه رسانه در آستانه روز خبرنگار در میزگرد خبرگزاری ایرنا قزوین خبرنگاری را شغلی با زوایای پیدا و پنهان زیاد و متنوع دانستند كه شناخت آنها برای تعالی بخشیدن به این حرفه لازم و ضروری است.