گردوغبار درهواي قم كه درفصل تابستان نمود جدي در اين استان دارد، چند سالي است كه به عنوان معضلي اساسي دغدغه مسئولان شده و دراين رابطه در ارديبهشت ماه سالجاري نيز همايشي ملي با عنوان 'بحران درياچه نمك و پديده گردوغبار درحوضه مركزي ايران' درقم برگزار و درآن تاكيد شد كه بي توجهي به اين معضل باعث سرايت به استانهاي همجوار خواهد شد.
خبرگزاري جمهوري اسلامي مركز قم به مناسبت هفته حفاظت محيط زيست و به منظور بررسي موضوع معضل گردو غبار ، ميزگردي را با حضور سيد رحمان دانيالي مديركل حفاظت محيط زيست،سيد محمد تقي سجادي مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري و يحيي زارع مدير كل هواشناسي استان قم برگزار كرد كه در جريان آن منشاء و راه هاي كنترل گرد و غبار موجود در آسمان قم مورد بررسي و تبادل نظر قرار گرفت.
شركت كنندگان دراين ميزگرد تاكيد داشتند درصورت توجه جدي به موضوع گرد وغبار مي توان آن را از آسمان قم حذف كرد و در غير اين صورت نه تنها شهروندان استان قم بلكه مردم استان هاي همجوار نيز در معرض اين پديده و اثرهاي منفي آن قرار خواهند گرفت.
** 105 هزار هكتار كانون توليد گرد و غبار در قم
مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري قم دراين ميزگردگفت: مناطق بسياري از سطح استان به دليل قرار گرفتن دربخش خشك ونيمه خشك زمين درحال تبديل شدن به بيابان است و شدت اين پديده به دليل افزايش گازهاي گلخانه اي درفضا و گرم شدن كره زمين روز به روز افزايش مي يابد.
سيد محمد تقي سجادي افزود:گرم شدن زمين، موجب كاهش رطوبت، خشكي و ناپايداري خاك مي شود و موقعيت ايجاد گرد و غبار را فراهم مي كند.
وي ادامه داد: در استان قم 105 هزار هكتار كانون توليد گرد و غباروجود دارد، دراين مناطق، سطح زمين به طوركامل به بيابان تبديل شده وهيچ گونه پوشش گياهي درآن وجود ندارد،به همين دليل دراثر وزش كوچكترين باد، گرد وخاك از سطح اين مناطق به هوا بلند مي شود.
سجادي گفت: 29 هزار هكتار از مناطقي كه درقم كانون توليد گرد و غبار هستند در غرب و شمال غرب (كوه نمك و جاده جعفر آباد)، 42 هزار هكتار در بخش شرقي (دشت مسيله)و جنوب شرقي استان و بخشي هم در مناطق پيراموني شهر قم قرار دارد.
** بيشتر گردوخاك موجود درقم از مناطق بياباني دشت مسيله است
وي افزود: بيشتر گرد وخاك موجود در آسمان قم در فصل گرما به دليل وزش باد از ناحيه شرقي استان قم و بلند شدن گرد و خاك از مناطق بياباني دشت مسيله است كه مشكل هاي زيست محيطي فراواني را ايجاد مي كند.
وي ادامه داد: بلند شدن گردو غبار در آسمان قم، علاوه بر تهديد سلامت شهروندان و آسيب رساندن به محيط زيست، موجب تخريب طرح هاي عمراني و زيرساختي استان به خصوص در حوزه حمل و نقل مي شود.
مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري قم با اشاره به خطر پيش روي شن هاي روان در سطح استان، گفت: خطوط ريلي سراسري كه از قم مي گذرد، اتوبان قم – گرمسار و همچنين بسياري از زيرساخت هاي انتقال انرژي از جمله خطوط آب و برق در معرض تهديد توسعه بيابان هستند.
** كشت گياهان مقاوم و كم آب بر راهكاري براي احياي بيابان هاي قم
وي افزود: براي مقابله با توسعه بيابان ها در سطح استان بايد گونه هاي گياهي مقاوم با شرايط آب و هوايي قم در سطح زمين هاي مستعد توليد گرد و غبار كاشته شود و در همين زمينه بخش هاي بسياري از استان قم به زير كشت گياهان مقام و كم آب بر رفته اند.
وي ادامه داد: براي اجراي طرح بيابان زدايي در هر هكتار بيش از 80 ميليون ريال هزينه مورد نياز است اما مي توان اين رقم را با انجام مطالعات كارشناسي و مشاركت دادن مردم در عرصه هاي طبيعي با هزينه اي در حدود 30 ميليون ريال به انجام رساند.
سجادي گفت: همچنين با استفاده از ظرفيت نهادهاي حمايتي و عام المنفعه در انجام طرح هاي بيابان زدايي و مقابله با گرد و غبار مي توان حجم وسيعتري از بيابان هاي استان را در مدت زمان كوتاهي احيا كرد.
وي افزود: براي نمونه با پيگيري هاي انجام شده توسط مسئولان استان، برنامه ريزي شده است تا يكهزار هكتار از مناطق بياباني و مستعد توليد گرد و غبار در قم توسط بنياد بركت كه نهادي حمايتي است، احيا شود.
** لزوم اجراي فعاليت هاي فرهنگي و بهره گيري از ظرفيت خيران
مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري قم با اشاره به لزوم آگاهي بخشي و مشاركت دادن مردم در انجام طرح هاي زيست محيطي، ادامه داد: استفاده از ظرفيت خيران بومي نيز امكان مناسبي براي انجام طرح هاي بيابان زدايي و احياي منابع طبيعي استان است و در اين رابطه مي توان از عالمان و مبلغان ديني خواست تا آموزه هاي شريعت را براي پاسداري از محيط زيست براي مردم بيان كنند.
سجادي گفت: اداره كل منابع طبيعي قم با همكاري 40 تن از امامان جمعه، فعاليت هاي فرهنگي را با هدف صيانت از طبيعت استان آغاز كرده و در راستاي تقويت اين راهكار، ديدار و گفت و گوهاي رسمي با مراجع عظام تقليد و علماي برجسته حوزه علميه قم صورت گرفته است.
وي با اشاره به محدوديت هاي اعتباري براي اجراي طرح هاي بيابان زدايي،افزود: بودجه هاي دولتي به تنهايي كفاف هزينه هاي سنگين طرح هاي بيابان زدايي را نمي دهند وبراي موفقيت دراجراي اين پروژه ها لازم است همه اقشار اجتماع با تدوين سياست هاي تشويقي، براي حفاظت از طبيعت وارد ميدان شوند.
وي با بيان اين كه در سال هاي اخير بسياري از درياچه هاي استان كه آب آن ها به دشت مسيله و درياچه نمك وارد مي شد، به طور كامل خشك شده اند، ادامه داد: خشك شدن درياچه ها در اثر كاهش بارندگي و خشك سالي هاي پي در پي، استان قم را با شرايط دشواري از نظر دسترسي به منابع آبي مواجه ساخته است كه براي عبور از اين بحران، داشتن نگاه كارشناسي در بهره برداري از ذخيره آبي موجود، اهميت بسزايي دارد.
مدير كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان قم، با اشاره به اجراي طرح پخش سيلاب در بيش از 50 هزار هكتار از عرصه هاي بياباني قم، گفت: مرطوب ساختن بيابان هاي استان و سبز كردن آن ها با كاشت گياهان مقاوم، راهكارهاي مناسبي براي جلوگيري از نفوذ گرد و خاك به آسمان هستند و در اين زمينه اقدامات موثري به خصوص در حاشيه اتوبان قم – گرمسار انجام شده است.
** ضرورت شناسايي دقيق كانون هاي توليد گرد و غبار در استان
مديركل هواشناسي استان قم نيز در اين ميزگرد با اشاره به لزوم شناسايي كانون هاي اصلي توليد گرد و غبار، گفت: داشتن اطلاعات كافي در مورد منشاء گرد و خاك استان و همچنين استفاده از ديدگاه هاي كارشناسان، مهمترين اقدام براي حل دايمي اين پديده است.
يحيي زارع بيان كرد: استان قم در سال هاي اخير با خشكسالي هاي متوسط و شديد مواجه بوده و كاهش بارندگي را تجربه كرده است، بنابراين ميزان رطوبت خاك در قم كاهش يافته و شرايط براي نفوذ گرد و خاك به آسمان با كمترين وزش باد، مهيا شده است.
وي ادامه داد: اكنون وضعيت استان قم به نحوي است كه با قطع شدن بارندگي ها، زمينه براي حضور گرد و غبار در آسمان فراهم مي شود؛ براي مثال در سال 94 كه ميزان بارندگي ها نسبت به سال گذشته كمتر بود، آسمان قم در يك سوم ايام سال آلوده به گرد و خاك بود.
زارع گفت: بايد حقابه هاي مصوب براي احياي تالاب ها و بيابان هاي استان قم از طريق استان هاي بالا دست تامين شود و اگر اين كار هرچه سريعتر انجام نشود سلامتي شهروندان به خصوص اقشار ضعيف همچون كودكان و سالمندان در معرض خطر جدي قرار مي گيرد.
وي افزود: نداشتن اطلاعات صحيح از ميزان منابع آبي موجود، باعث شده است كه در بسياري از مناطق استان، برداشت بي رويه آب از سفره هاي زير زميني باعث فرونشست زمين، سست شدن خاك و تبديل شدن آن به بيابان شود.
** حل مشكل گردوغبار درقم نياز به عزم ملي دارد
وي ادامه داد: حل مشكل گرد و غبار در آسمان استان قم نياز به عزم ملي دارد تا از تبعات منفي آن جلوگيري شود و اگر اين موضوع با نگاه كارشناسي مورد توجه قرار نگيرد، بسياري از استان هاي همجوار نيز در آينده نزديك درگير آن خواهند شد.
** بارور سازي ابرها مقرون به صرفه نيست
مديركل هواشناسي استان قم همچنين در پاسخ به سوال خبرنگار ايرنا مبني بر استفاده از پروژه هاي نوين مانند بارور سازي ابرها براي احياي بيابان هاي استان، گفت: انجام اين گونه طرح ها بيشتر درحد آزمايشگاهي انجام مي شود و اجراي آن در سطح وسيع توجيه اقتصادي ندارد و حتي مي تواند ضررهاي زيست محيطي فراواني را نيز به دنبال داشته باشد.
وي درخصوص استفاده از سامانه هاي نوين براي پيش بيني وضعيت آلودگي هواي قم به ذرات گرد و خاك، افزود: هم اكنون اداره كل محيط زيست استان به دستگاه هاي سنجش ميزان غلظت گرد و غبار مجهز است؛ اداره كل هواشناسي قم نيز اطلاعات مورد نياز خود را از رادار هاي استان تهران دريافت مي كند و در آينده نزديك سامانه راداري برد كوتاه در استان قم مستقر خواهد شد.
** تعداد روزهاي آلوده به گرد و خاك در استان قم 50 برابر شده است
مديركل حفاظت محيط زيست استان قم از ديگر مسئولان حاضر در ميزگرد ايرنا بود كه در خصوص موضوع بحث، گفت: تعداد روزهاي آلوده به گرد و غبار از سال 65 تا 95 بيش از 50 برابر شده است و اين مساله نشان مي دهد در صورت توجه نكردن به كانون هاي توليد گرد و خاك در استان قم كه منشاء داخلي دارد، روز به روز بر تبعات منفي آن افزوده مي شود.
سيد رحمان دانيالي با بيان اهميت برگزاري همايش ها و نشست هاي تخصصي براي نجات درياچه نمك، افزود: اين درياچه به عنوان يكي از كانون هاي توليد گرد و غبار در آسمان قم، هم اكنون وضعيت مناسبي ندارد و بايد با حمايت مسئولان و همراهي مردم، اقدام هاي موثري براي نجات آن برداشته شود.
وي بيان كرد: با توجه به سياست هاي كلان ملي بايد 10 درصد حقابه ها براي حفاظت از محيط زيست و سرزمين اختصاص داده شود اما اين رقم براي حوضه درياچه نمك با آن وضعيت بحراني كمتر از 1.5 درصد است.
دانيالي گفت: با اصلاح فرآيند هاي آبياري در مزارع كشاورزي، حجم زيادي از منابع آبي حفظ مي شود كه مي توان آن را به حقابه هاي زيست محيطي براي حفاظت از منابع طبيعي اختصاص داد.
وي افزود: موضوع مقابله با كانون هاي توليد گرد و غبار، مساله اي است كه احتياج به استمرار دارد و در اين مسير آموزش و اطلاع رساني به شهروندان از اهميت ويژه اي برخوردارند.
وي بيان كرد: اداره كل محيط زيست همواره خواستار توسعه متوازن اقتصادي و صنعتي استان قم است اما اين كار نبايد منجر به تخريب طبيعت و از بين رفتن لايه هاي حفاظتي محيط زيست، از جمله خشك شدن منابع آبي دشت ها و تبديل شدن آن ها به كانون هاي گرد و خاك، شود.
** نفوذ گرد و غبار قم به استان هاي همجوار
مديركل حفاظت محيط زيست استان قم با اشاره به اهميت حضور تشكل هاي مردم نهاد براي حمايت از طبيعت، گفت: كمپين قلب ايران تشنه است اقدام موثري براي نشان دادن وضعيت وخيم درياچه نمك بود و توجه بسياري از مسئولان ملي و استاني را به مساله درياچه نمك جلب كرد.
وي افزود: اگر براي نجات و احياي درياچه نمك تلاش لازم صورت نگيرد در آينده وضعيت اين درياچه از درياچه اروميه هم بدتر مي شود و به دنبال بلند شدن گرد و غبار از آن، سلامت شهروندان استان هاي مركزي كشور، در معرض خطر جدي قرار مي گيرد.
** بهره گيري از آموزه هاي دين براي ترويج فرهنگ حفاظت از محيط زيست
وي بيان كرد: استفاده از آموزه هاي ديني براي ترويج فرهنگ حفاظت از محيط زيست اقدام مناسبي است كه بايد در همه استان ها و به خصوص در قم با توجه به وجود حوزه هاي علميه و عالمان برجسته، بيش از پيش مورد توجه قرار گيرد.
** لزوم تخصيص حقابه هاي استان قم از منابع آبي كشور
دانيالي گفت: تقويت ايستگاه هاي هشدار ميزان گرد و خاك موجود در هوا، تخصيص حقابه هاي استان از منابع آبي كشور و همراهي مسئولان و مردم در زمينه حفاظت از محيط زيست، راهكارهاي موثري براي مديريت و كاهش نفوذ ريزگردها در آسمان قم هستند.
مديركل حفاظت از محيط زيست قم گفت: توسعه گردشگري در مناطق طبيعي استان به خصوص در حوضه تالاب ها مي تواند مردم را با اهميت اين مناطق آشنا كند و زمينه مطلوبي براي حفاظت از اين سرمايه هاي الهي باشد.
16 الي 22 خردادماه به عنوان هفته محيط زيست امسال با شعار 'من با طبيعتم' در كشورمان نامگذاري شده است.
7405/ 6133/ گزارش: سيد محمد ابراهيم جنابان ** انتشار دهنده: جعفر مسلمي
قم- ايرنا- مسئولان و كارشناسان حوزه محيط زيست درميزگرد ايرنا با عنوان «آلودگي هوا و گرد و غبار» گفتند: نفوذ گرد و خاك در آسمان قم بيشتر ريشه داخلي دارد و در اين سال ها به دليل خشكسالي هاي پي در پي و تخصيص نيافتن حقابه ها، تشديد شده است.