به گزارش ايرنا، سبزوار با قدمتي هزاران ساله در مسير جاده قديم ابريشم قرار دارد و بر اساس مستندات تاريخي اين شهرستان مظهر تمدني سامان پارت محسوب مي شود كه در گذشته آن را سيبويه، سبزه زار و بيهق نيز مي خوانده اند.
بناهاي تاريخي و فرهنگي سبزوار شامل آثاري از جمله اماكن مذهبي، آرامگاههاي مفاخر و مشاهير، خانه هاي قديمي، كاروانسراها، محوطه هاي تاريخي و باستاني است.
شخصيت هاي برجسته اي همچون حاج ملاهادي سبزواري، ابوالفضل بيهقي، ابوالحسن علي بن زيد بيهقي، ملاحسين واعظ كاشفي، سيدعبدالاعلي موسوي سبزواري، استاد محمدتقي شريعتي و دكتر علي شريعتي از اين خطه به عرصه دين و فرهنگ ايران زمين پاگذاشته اند.
سبزوار كه از آن به شهر 'آيين هاي نستوه' ياد مي كنند با بيش از هزار اثر تاريخي در حاشيه جاده اصلي تهران - مشهد قرار دارد.
* مناره خسروگرد سبزوار
مناره خسروگرد واقع در 10 كيلومتري غرب شهر سبزوار مربوط به قرن ششم هجري قمري است. اين مناره آجري سال 505 هجري قمري به دستور 'تاج الدوله ابوالقاسم بن سعيد' مصادف با حكومت سلجوقيان بنا شده است و يكي از قديم ترين و بلندترين مناره هاي تاريخي ايران در عهد خود بوده است.
اين اثر در تاريخ 15 دي 1310 با شماره ثبت 77 به‌عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. ارتفاع اين مناره به 38 متر مي‌رسد و در بالاي آن 2 رشته كتيبه كوفي و تزيينات لوزي شكل ديده مي‌شود. تاريخ كتيبه به سال 505 هجري قمري است. بر اساس كاوشهاي باستان شناسي مناره خسروگرد مناره تك و منفردي است كه به منظور راهيابي كاروانيان بر سر راه جاده موسوم به ابريشم ساخته شده و همچون فانوس دريايي در كوير نقش راهنماي كاروانيان را بر عهده داشته است.
* مقبره حاج ملاهادي سبزواري
اين آرامگاه در ضلع جنوب غربي ميدان كارگر شهر سبزوار به دستور يوسف مستوفي الممالك ساخته شد. در گذشته بر روي اين آرامگاه صندوق چوبي سبزرنگي قرار داشت ولي اكنون به سنگ مرمر سفيد مبدل شده و تمام بناي آرامگاه آجري و مساحت زيربناي آن 370 مترمربع است. سقف گنبد و چهار ايوان آن نيز در سالهاي اخير آيينه كاري شده است.
در محوطه اين مكان از نزديكان حكيم افرادي همچون ملامحمد سبزواري فرزند ارشد وي و حاج شيخ ولي الله اسراري و تني چند از علما و بزرگان دفن شده اند.
*آرامگاه كاشفي
از آرامگاه اسرار تا بناي يادمان ملاحسين واعظ كاشفي در خيابان شهداي سبزوار راهي نيست، بنايي كه تلفيقي از معماري كهن ايراني با اسلوب جديد است.
اين آرامگاه متعلق به مولانا كمال الدين مشهور به واعظ سبزواري متوفي به سال 910 هجري قمري است. وي از فضلاي نامي اواخر عهد تيموري بود و اثر معروف 'روضه الشهدا' متعلق به اين شخصيت بزرگ است كه در آن روضه هاي عاشورا و ماه محرم گردآوري شده است.
* تپه باستاني دامغاني ها
اين تپه در حاشيه جاده سبزوار - مشهد و در كنار آرامستان سبزوار واقع شده و داراي قدمتي هفت هزار ساله است. كاوش هاي مختلفي از سوي كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي در اين محل انجام شده و آثار كشف شده آن در محل موزه شهر سبزوار نگهداري مي شود.
* كاروانسراي تاريخي فرامرزخان
اين بنا در جبهه غربي ميدان كارگر سبزوار قرار دارد و از نوع كاروانسراهاي چهار ايواني است كه به استناد وقفنامه موجود در سال 1291 هجري قمري به دست حاج فرامرزخان سبزواري براي استفاده زوار حضرت امام رضا(ع) در كنار شاهراه خراسان ساخته شده است.
ورودي اين رباط از بخش جنوبي و از طريق يك هشتي به ايوان جنوبي منتهي مي شود. صحن رباط روباز بوده و علاوه بر چهار ايوان اصلي غرفه هايي نيز مشرف به صحن در آن ساخته شده است.
در انتهاي غرفه ها حجره هايي تعبيه شده كه در پشت اتاق شمالي، شرقي و غربي سالن هاي طويل براي مال بند يا طويله در نظر گرفته شده است. هم اكنون موزه هاي 'مردم شناسي، شهدا و وقف' سبزوار در همين مكان داير است.
* مسجد جامع
بناي مسجد جامع سبزوار كه به حدود نيمه دوم قرن هشتم هجري مي رسد به دست خواجه علي مويد، حاكم سربداري ساخته شده و مساحت اين مسجد كه در ضلع جنوبي خيابان بيهق سبزوار تقريبا رو به روي امامزاده يحيي قرار گرفته چهار هزار مترمربع شامل 2 هزار 853 مترمربع زيربنا و يك هزار و 165 مترمربع فضا و محوطه است.
اين مسجد دو ايوان شمالي و جنوبي دارد كه بدون تغيير اصالت خود را حفظ كرده است و ايوان جنوبي از بناهاي ديگر مسجد زيباتر و مهمتر است. اين ايوان با دو مناره آجري در ضلع غربي و شرقي محوطه واقع شده، ايوان شمالي نيز آجري است و 14 متر ارتفاع دارد و دو مناره كوتاه و كوچك بر بالاي آن ديده مي شود كه از راهرو چپ و راست اين ايوان براي ورود و خروج استفاده مي شود.
* بقعه امامزاده يحيي بن موسي بن جعفر(ع)
امام زاده يحيي معروف ترين زيارتگاه مذهبي در سبزوار است كه در مركز شهر و در تقاطع خيابان هاي بيهق و اسرار قرار گرفته است. اين بقعه متبركه در قرن ششم هجري قمري ساخته شده، در آغاز بنايي ساده داشته با چهار غرفه كه بعدها به آن ايوان، مناره و اتاقهايي اضافه كرده اند. داخل آن مزين به كاشيكاري، سنگ، آيينه و گچكاري است.
گنبد امامزاده 14 متر بلندي دارد و ارتفاع مناره هاي دوطرف 29 متر است به علاوه دو مناره كوچك نيز در دو طرف گنبد وجود دارد و همچنين در اطراف حرم عده اي از علماي رباني سبزوار دفن شده اند.
* بقعه امامزاده شعيب بن موسي بن جعفر(ع)
در ضلع جنوبي خيابان طبرسي سبزوار بقعه متبركه امامزاده شعيب قرار دارد. در گذشته اين محل گورستان عمومي و خارج از حصار و باروي شهر بوده است. اكنون حرم اين بقعه داراي چهار ايوان كوچك در چهار طرف آن است.
تمام ديواره حرم و ايوانها آيينه كاري شده و ضريح امام زاده در وسط قراردارد و اين ضريح بسيار زيبا از نقره ساخته شده و ستونهاي آن طلاكاري شده است. دو مناره و گلدسته به بلندي 25 متر يكي در شمال غربي و يكي در جنوب شرقي صحن اين بقعه وجود دارد. بناي اين مزار مربوط به عهد صفوي بوده است.
* حمام قديمي قيصريه
قيصريه يكي از چندين حمام قديمي موجود در سبزوار است كه در راسته بازار قديم قرار دارد. اين بنا در مجاورت بناهايي چون مدرسه فخريه، سراي حقيران و محله كلاه فرنگي از چند سال پيش كه عملكرد اصلي خود را از دست داد متروكه شده بود تا اينكه مالكان بنا با همكاري ميراث فرهنگي سبزوار قسمتي از آن را احيا كردند. اين بناي متعلق به دوره قاجار، در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
* بازار سرپوش سبزوار
شهر سبزوار به دليل تجاري بودن داراي بازارهاي متعددي بوده است كه هم اينك از آنها تنها بازار سرپوش و حاج زمان باقي مانده و به دليل ساخت خيابان بيهق اين دو بازار از همديگر فاصله گرفته اند.
بازار سرپوش حدود 140 متر طول و در مجموع 9 مسير ورودي و خروجي دارد كه چهار خروجي آن مربوط به خيابان اسرار است.
بازار سرپوش هم اينك 85 حجره و مغازه دارد كه اغلب به كار خريد و فروش طلا و پارچه مشغول هستند. اين مجموعه تاريخي در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
* مصلاي تاريخي سبزوار
مصلاي تاريخي سبزوار يكي از زيباترين بناهاي بر جاي مانده از حكومت سربداران است و مردم سبزوار در اين مكان كه قديمي ترين مصلاي تاريخي در استان خراسان رضوي است از قديم الايام نمازهاي عيد و جمعه و نيز نماز استسقاء را برگزار مي كرده اند.
بناي كنوني كه در ابتداي ورودي قبرستان شهر معروف به بهشت شهدا قرار دارد از ابنيه عهد صفوي با زيربناي242 متر است و فضايي در حدود يك هكتار در اطراف آن قرار دارد.
سقف 11 متري مصلي بسيار عالي و ماهرانه ساخته شده و ظرافت، مهارت و زدن ضربي جناغي آن در ساير ابنيه خراسان كمتر ديده مي شود.
* مسجد پامنار
مسجد پامنار در خيابان بيهق و در مركز شهر سبزوار واقع است و بنابر قول مشهور اين مسجد به سال 266 هجري قمري در زمان خلافت المتعمد بالله عباسي و به هنگام امارت امير احمدبن عبدالله خجستاني در خراسان بنا شده و پيش از اين مسجد آدينه بيهق نيز ناميده مي شده است.
اين مسجد در سال 317 هجري قمري به وسيله امير ابوالفضل بازسازي شده است. اين مسجد به همت پيرزني مومنه و نيكوكار ساخته شده و مساحت فعلي آن 934 متر مربع است.
* يخدانهاي قديمي
شرايط آب و هوايي سبزوار به دليل كويري بودن منطقه و تابستانهاي گرم مردم را نيازمند مصرف آب خنك مي كرد لذا به فكر ايجاد بناهايي همچون، يخدان و آب انبار افتادند. بر اين اساس سبزوار داراي چندين مجموعه يخدان از قرن ها پيش بوده كه هم اكنون از كل آنها 9 يخدان بطور پراكنده در حاشيه جنوبي شهر باقيمانده كه در كنار جاده كمربندي تهران مشهد واقع هستند.
ويژگي معماري يخدانها طوري است كه انبارهاي يخ پايين تر از سطح زمين واقع و در روي آن گنبد رفيع و ضخيمي از آجر و خشت ساخته مي شد. اين مجموعه متعلق به دوره قاجار در فهرست ملي ايران به ثبت رسيده است.
سبزوار در 230 كيلومتري غرب مشهد قرار دارد.
7495/5132
سبزوار- ايرنا- شهرستان سبزوار خاستگاه نهضت شيعي سربداران و شهر گنجينه هاي شعر، انديشه، علم و فرهنگ با آثار تاريخي زيبا و ديدني مقصدي جذاب براي گردشگران نوروزي است.
