به گزارش ایرنا، شب یلدا به عنوان یکی از قدیمی ترین آداب و رسوم مردم ایران زمین که در طول تاریخ مورد توجه بوده این روزها دچار استحاله فرهنگی شده و از اهداف وجودی خود فاصله گرفته است.
دورهم نشینی، صله رحم با بزرگان، احترام به کودکان، نقل پند و اندرزهای قدیمی، شاهنامه خوانی، تفال به اشعار حافظ و خلاصه حلقه گرم مهربانی در سایه چشم و هم چشمی و ظاهر گرایی پنهان شده است.
این روزها آنقدر که تزیین سفره و نوع خوراک شب یلدا اهمیت پیدا کرده است، دیگر کسی حواسش به کاسه انار و هندوانه‌های بریده شده درون ظرف آن نیست؛ آنقدر که صحبت‌های گرم پدر و مادر در یلدا قابل توجه بود، در عوض این روزها لباس و آرایش و تجملات مخصوص جلب توجه می‌کند.
تجمل گرایی، تقلید از فرهنگ غربی، رفتارهای تزیینی و ویترینی، چشم و هم چشمی، سبک زندگی لاکچری و خلاصه بدعت‌ها و هنجارهای بیگانه به طور ناخواسته مهمان شب یلدای ایرانیان شده است.
رونق ست کامل لباس و آرایش مخصوص شب یلدا
یکی از شهروندان قزوینی به خبرنگار ایرنا گفت: از چند هفته مانده به شب یلدا، صفحات مجازی در زمینه فروش پوشاک دست به کار شده‌اند و انواع لباس مخصوص این شب را با طرح‌های هندوانه و انار به فروش می‌رسانند.
سمیرا نازک کار افزود: مساله فقط لباس شب یلدا نیست، بلکه انواع متعلقات مانند کلاه، ماکت و حتی شمع‌های طراحی شده و ظروف مخصوص آجیل شب یلدا نیز به شکل هندوانه و انار طراحی شده و به فروش می‌رسند که باعث شده تا خیلی از افراد برای اینکه در رقابت با فلان فامیل کم نیاورند، هزینه‌های گزافی بپردازند.
وی در خصوص خوراکی‌های شب یلدا گفت: من به عنوان یک زن خانه دار از یک هفته قبل به دلیل سفارش و تاکید شوهرم مبنی بر اینکه امسال اولین سال زندگی مشترک ما بوده و باید سنگ تمام بگذاریم، تمامی اقلام خوراکی را خریداری و حتی چند مورد نیز ابتکاری اضافه کردم تا مبادا کم باشد.
نازک کار بیان داشت: چند تن از دوستان من برای این شب نوبت آرایش صورت و ناخن گرفته‌اند و به تازگی متوجه شدم که آرایش مخصوص این یلدا نیز با طرح هندوانه و انار برای زنان انجام می‌شود.
اصل و اساس شب یلدا مغلوب ظواهر و سفره پذیرایی شده است
مرتضی مرادی‌ها جامعه شناس و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی قزوین در مورد رواج این بدعت‌ها به خبرنگار ایرنا گفت: پدیده‌ای که این روزها در برگزاری مراسم شب یلدا شاهد هستیم، تلاش و کوشش بی وقفه برای یک رخداد لاکچری و غربی است و متاسفانه تنها چیزی که در شب یلدا به آن توجهی نمی‌شود، فلسفه این شب و وظایفی است که اصلا به چشم نمی‌آید.
وی اضافه کرد: اگر در این سه هفته مانده به شب یلدا سری به بازار بزنید، در کنار خیلی از اقلام تزیینی و خوراکی عبارت شب یلدا را مشاهده می‌کنید، به عنوان مثال هندوانه شب یلدا، آجیل شب یلدا و مواردی از این قبیل که نشان می‌دهد بحث خوراک و پذیرایی از مهمانان تا چه اندازه از فرهنگ شب یلدا پیشی گرفته است.
مرادی‌ها: آن چه در این سال‌های اخیر باب شده است، یک نوع رقابت و چشم و هم چشمی برای داشتن سفره‌های رنگین یلدا است و هرکسی تلاش می‌کند با خرج و تجملات بیشتر در این رقابت پوچ و بی انتها پیروز شود.
مرادی‌ها بیان داشت: خوراکی‌های شب یلدا به لحاظ گوناگونی و تنوع آنقدر مورد توجه واقع شده که برخی از پزشکان و کارشناسان تغذیه به شهروندان توصیه می‌کنند در این شب کدام میوه‌ها و غذاها را باید با یکدیگر تناول کنند و از خوردن و آشامیدن کدام نوشیدنی‌ها و غذاها اجتناب ورزند؛ به طور حتم توجه بیش از اندازه به سفره شب یلدا به دور از هرگونه مسائل فرهنگی نشان از یک انحراف قابل توجه دارد.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه خوردن،آشامیدن و لباس فاخر پوشیدن در شب یلدا به نوعی تفریح و خوش گذرانی تبدیل شده است، گفت: همیشه از گذشته وقتی اعضای خانواده دور یکدیگر جمع می‌شدند، مهمترین مسایل و موضوعات از زبان بزرگ خانواده بیان می‌شد، حتی رسم بود که این صحبت‌ها در هنگام خوردن شام که همه اعضای خانواده دور هم بودند صورت می‌گرفت، به عبارت دیگر غذا خوردن بهانه‌ای بود تا افراد دور یکدیگر جمع شده و بابت موضوعی اظهار نظر کنند، اما اکنون شب یلدا به عنوان بهترین فرصت برای ابراز همدردی و محبت به یکدیگر به فضایی برای خوردن و آشامیدن تبدیل شده و افراد سعی دارند با گرفتن عکس‌ها و ژست‌های خاص خودشان را در کانون توجهات قرار دهند.
مرادی‌ها یکی دیگر از بدعت‌های غلط در شب یلدا را ثبت تصاویر در شبکه‌های اجتماعی دانست و گفت: عکس گرفتن و ثبت خاطرات موضوع بدی نیست و از قدیم نیز مرسوم بوده است، اما باید بدانیم برای چه هدفی عکس می‌گیریم، آیا عکس ما قرار است بازتابی از همنشینی خانوادگی و دورهمی باشد یا رقابت برای بهترین تزیینات؟ متاسفانه آن چه در سال‌های اخیر باب شده است، بیشتر یک رقابت و چشم و هم چشمی برای داشتن سفره‌های رنگین است و هرکسی تلاش می‌کند با خرج و تجملات بیشتر در این رقابت پوچ و بی انتها پیروز شود.
این جامعه شناس خاطرنشان کرد: تلویزیون ایران نیز متاسفانه در روزهای باقی مانده به شب یلدا از تبلیغاتی استفاده می‌کند که همگی ترویج تجملات است، آنچه این روزها از تلویزیون دیده نمی‌شود، یک سفره ساده، یک دور هم نشینی گرم و خلاصه طرحی از فرهنگی ایرانی است.
برگزاری یلدای رنگین و پر زرق و برق شکاف طبقاتی را افزایش می‌دهد
یک فعال فرهنگی و اجتماعی در استان قزوین به خبرنگار ایرنا گفت: انحرافاتی که امروز در برگزاری مراسم شب یلدا ایجاد شده نیازمند توجه جدی و برخوردی مناسب و فرهنگی است، متاسفانه خیلی از عادات‌های غلطی که در دهه‌های اخیر به تغییر سبک زندگی منجر شده، سنت‌های فرهنگی ما را تحت شعاع قرار داده و اصل آداب و رسوم شب یلدا را به حاشیه برده است.
محمدحسین شفیعی‌ها افزود: آنچه در شب یلدا به عنوان یک سنت قدیمی در ایران باید مورد توجه باشد، گفت و گو کردن و تعامل اعضای خانواده است که در قالب صله رحم رخ می‌دهد، یعنی در شب یلدا کوچکترهای خانواده و اقوام به دیدن بزرگترها رفته و در کنار آنها پندها و درس‌های اخلاقی یاد می‌گیرند.
وی با بیان اینکه مراسم شب یلدا از محتوای اصلی خارج شده و درگیر ظواهر شده است، گفت: انجام برخی از کارهای تزیینی و ویترینی که تظاهرگونه است، در این شب به ارزش‌های بومی ما آسیب زده و با فرهنگ‌های ایرانی مغایرت دارد.
شفیعی‌ها تاکید کرد: مشکل اصلی ما در این سال‌ها نبود یک حرکت فرهنگی و ترویجی مناسب در رسانه و تلویزیون بوده که در تبلیغات رعایت نمی‌شود، ما اعتقاد داریم که تبلیغات اگرچه سودآور است، اما نباید اینگونه باشد که به هر قیمت به پول برسیم، بنابراین در حوزه تلویزیون و تبلیغات شب یلدا به شدت دچار ظاهرگرایی شده‌ایم و هر آنچه را که یک کارفرمای تبلیغاتی انتظار دارد به سمع و نظر مردم می‌رسانیم.
این فعال حوزه فرهنگی و اجتماعی به تبعات طبقاتی ناشی از تجمل گرایی اشاره کرد و اظهار داشت: وقتی یک شخصی با سفره آرایی و برگزاری مراسم تجملاتی آن را در فضای مجازی به اشتراک می‌گذارد، افراد محروم و طبقه متوسط رو به پایین با دیدن این تصاویر حسرت خواهند خورد و همین موضوع به عمیق تر شدن شکاف طبقاتی در جامعه منجر می‌شود.
شفیعی‌ها: شب یلدا تحت تاثیر نمادگرایی جشن‌های هالووین و ولنتاین قرار گرفته و برخی ایرانیان به تقلید از کشورهای غربی همیشه در برگزاری این مراسم به تجملات و زرق و برق اهمیت می‌دهند.
شفیعی‌ها تصریح کرد: در حالی که شب یلدا یعنی در هر شرایطی و با هر امکانی دور هم جمع شویم و کانون گرم خانواده را گرم نگهداریم، نه اینکه با سفره‌های رنگین و رفتارهای تصنعی شرایط رقابتی ایجاد کنیم و بخواهیم دارایی و ثروتمان را به رخ هم بکشیم.
وی وجود برخی از انحرافات در مراسم‌های سنتی را نفوذ و گستره جشن‌های غربی در داخل کشور دانست و بیان داشت: متاسفانه شب یلدا تحت تاثیر نمادگرایی جشن‌های هالووین و ولنتاین (جشن‌هایی که در کشورهای اروپایی و آمریکایی پیشینه تاریخی دارند) قرار گرفته و برخی ایرانیان به تقلید از کشورهای غربی همیشه در برگزاری این مراسم به تجملات و زرق و برق اهمیت می‌دهند.
شفیعی‌ها خاطرنشان کرد: در شرایطی که سفره کشورهای غربی در جشن‌های ملی آکنده از خوراکی‌های رنگین و اشرافی است، در سفره شب یلدای ایرانی از ساده ترین غذاها گرفته تا پذیرایی با میوه‌های معمولی اعضای خانواده با حافظ خوانی، شعرخوانی و دانش و تجربیات بزرگان یک مراسم پرمحتوا و غنی را فراهم می‌کنند.
این فعال فرهنگی و اجتماعی یادآور شد: بهتر است با هدف اصلاح و ایجاد یک الگوی مناسب برای شب یلدا پویشی در استان راه‌اندازی کنیم که خانواده‌ها با کمترین امکانات یک مراسم شب یلدای معنوی و پرمحتوا برگزار کنند، با این روش تا حدی توانسته‌ایم بر سبک غلطی که هرساله رشد می‌کند به نحو مطلوب مقابله کنیم.
شب یلدا بهترین فرصت برای مقابله با فرهنگ بزک کرده غرب است
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین نیز در این رابطه به خبرنگار ایرنا گفت: تمرکز هر خانواده در شب یلدا باید روی احیای مراسم اصیل ایرانی و آداب سنتی باشد که مهمترین آن گفت و گو و دورهم نشینی است.
مریم بیدخام افزود: از زمان قدیم مرسوم بوده که در شب‌های سرد زمستان، خانواده‌ها دور یک کرسی جمع می‌شدند و با قصه گویی، شاهنامه خوانی و بیان اشعار حافظ فضای گرمی را ایجاد می‌کردند، اما این مهم به نظرم در سال‌های گذشته مورد غفلت واقع شده و روی این موضوع کار فرهنگی جدی صورت نگرفته است.
وی در انتقاد از فرهنگ تجمل گرایی شب یلدا اظهار داشت: مردم ایران از روزگار قدیم شب یلدا را با ساده ترین امکانات سپری می‌کردند و مثل الان شاهد تجملات نبودیم، به عنوان مثال هر میوه‌ای که در فصل زمستان موجود بود برای مهمان آورده می‌شد یا هنر و دستپختی که زنان خانواده از خود به خرج می‌دادند در سفره قرار می‌گرفت، درحالی که الان میوه‌های آنچنانی تهیه می‌شود.
بیدخام: بزرگترها باید در این شب‌ها با احیای سنت‌ها و آداب ایرانی برای کوچکترهای خانواده الگو باشند و اجازه ندهند هنجارهای بیگانه ارزش‌های ایرانی ما را هدف بگیرند.
بیدخام فلسفه اصلی شب یلدا را زدون کدورت‌ها و نزدیکی هرچه بیشتر اعضای خانواده عنوان کرد و گفت: شب یلدا از گذشته تاکنون فرصتی بوده که اعضای خانواده اگر با یکدیگر کدورتی دارند آن را کنار گذاشته و با هم آشتی کنند، یا اگر قرار بود زن و شوهری از هم طلاق بگیرند، در این شب تجدیدنظر کنند و خلاصه اینکه انسجام و بنیان خانواده محکم تر شود.
این مسؤول تصریح کرد: همین شب یلدا که امسال خانواده‌ها را کنار یکدیگر قرار می‌دهد، تا سال قبل به دلیل شیوع و همه گیری کرونا لغو شده بود، بنابراین باید قدر این شب‌ها را بدانیم و این فرهنگ را به کودکان و جوانان تازه ازدواج کرده نیز منتقل کنیم.
بیدخام مراسم شب یلدا را عامل دیگری در مقابله با فرهنگ بزک کرده غرب دانست و گفت: بزرگترها باید در این شب‌ها با احیای سنت‌ها و آداب ایرانی برای کوچکترهای خانواده الگو باشند و اجازه ندهند هنجارهای بیگانه ارزش‌های ایرانی ما را هدف بگیرند.
مدیرکل دفتر امور فرهنگی و اجتماعی استانداری قزوین یادآور شد: متاسفانه کم توجهی به فرهنگ‌های اصیل ایرانی باعث شده تا جوانان از ظرفیت‌های فرهنگی غافل شده و به سمت الگوهای غربی حرکت کنند، بنابراین رسانه‌ها و اصحاب فرهنگی باید در احیای این موضوعات تلاش کرده و پیشگام باشند.
نیم نگاه:
به نظر می‌رسد با توجه به تنوع رفتاری و فرهنگی در شب یلدا باید در این رابطه کارهای آموزشی و الگویی در دستور کار قرار گیرد، به عنوان مثال درسی با همین عنوان در مقطع تحصیلی ابتدایی قرار گیرد و آداب و اهداف این مهم به کودکان و نوجوانان آموزش داده شود؛ بخش دیگری که می‌تواند به این مهم کمک کند، ارزش بخشیدن به سادگی و غنی بودن سفره‌های یلدا است که این مهم بر عهده رسانه ملی قرار دارد.
بخش دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، برخورد با فرهنگ غربی و جلوگیری از اشاعه تفکرات غلط در این رابطه است که به نظر می‌رسد دستگاه‌های متولی باید در این رابطه از راه قانونی برخوردهای لازم را در دستور کار قرار دهند.
نظر شما