صنایع دستی تهران و نگاه به بازار جهانی

به گزارش ایرنا، بازار تهران را می توان محل فروش بسیاری از دست سازه‌های نفیس هنرمندان کشور دانست و برخلاف ذهنیت برخی افراد که تهران را با توجه به پایتخت و صنعتی بودن آن خالی از هنر و آثار بارز می پندارند، وجود هزار کارگاه، بیش از ۱۴ هزار هنرمند و بازار های متنوع فروش محصولات صنایع دستی، واقعیت متفاوتی را گواهی می دهد.

به واقع می توان عمده مشتریان اصلی بازار های صنایع دستی تهران را کشورهای حوزه خلیج فارس، آلمان، ترکیه، جنوب شرق آسیا و آفریقا برشمرد که با توجه به گستردگی، تنوع  و قیمت مناسب این آثار نفیس می طلبد در بخش برندسازی و بسته‌بندی نیز اقدامات خوبی صورت گیرد تا بتوان این اشیا را به نام تهران ثبت و ضبط کرد.

صنایع دستی استان تهران با توجه به بافت اجتماعی و تنوع قومی، به سه دسته شهری، روستایی و عشایری تقسیم می شود و عمده ترین صنایع دستی استان را قلم زنی روی مس و برنج، تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی، زیورآلات، خراطی و سبدبافی، خاتم کاری، شیشه گری، تراش و نقاشی روی شیشه، رودوزی و زیلو بافی، نقاشی روی چرم، قالی بافی، سفالگری و چاپ باتیک تشکیل می دهد.

از ثبت ملی شهر آبگینه ورامین تا پردیس صنایع دستی در برخی مناطق پایتخت

 چند سال اخیر خبر های مختلفی درباره حمایت از صنایع دستی زنده پایتخت و دست سازه های هنرمندان تهران نقل محافل خبری شد؛ همین دی ماه پارسال بود که نام ورامین و شیشه های سنتی یا همان آبگینه آن در قالب شهری در فهرست آثار ملی کشور مطرح شد که هدف از این اقدام حمایت از هنرمندان آن و زنده نگه داشتن این هنر چند صد ساله بود که با توجه به قرارگیری ۷۰درصد از کارگاه های کشور در ورامین ، حرکتی بسیار درست و به جا ارزیابی می شد.

با توجه به بیان برخی مسولان محلی، می توان صنعت شیشه شهرستان ورامین را به دلیل استفاده پسماندهای شیشه از صنایع سبز دانست که این امر نقش مهمی در حفاظت از محیط زیست ایفا می کند.

دست سازه های سفالی هم از صنایع دستی بارز ورامین است که با توجه به آثارچند هزار ساله این سازه ها در تهران و از سوی دیگر،  زنده بودن این هنر کاملا بومی در روستای احمدآباد وسط،  می‌توان در آینده نه چندان دور با حمایت مدیرکل میراث استان و متولیان شهرستانی، زمینه استقرار دهکده سفال را در این مناطق مهیا کرد.

به واقع صنایع دستی تهران را نمی توان محدود به هنر آبگینه دانست؛ طی چند سال اخیر زمینه ایجاد برخی پردیس ها و بازار های فروش محلی در مناطق ۹، ۴، ۸ و ۱۱ برای شهروندان تهران متصور شد و در این راستا برخی فرهنگسراها همچون اشراق و سرو با برگزاری کارگاه ها حرکت قابل تقدیری داشته و توانسته اند مسیر روشنی را برای زنده نگه داشتن هنر پایتخت بردارند.

هنر تهران، بدون مرزبندی

کارشناس تجاری سازی معاونت صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی معتقد است: پتانسیل و ظرفیت هنری تهران بسیار حایز اهمیت است چرا که ۱۴ هزار صنعتگر در یک هزار کارگاه هنری فعالیت دارند.

محمد انشایی با اشاره به اینکه قابلیت تهران در بخش گلیم‌بافی، منبت و معرق چوب بسیار شاخص است گفت: در بخش گلیم بافی ۲ منطقه در استان تهران شاخص هستند؛ شامل قدس که اهالی آن مربوط به اردبیل و عنبران هستند و دیگری شهر فیروزکوه است که با توجه به نقوش و ساخت، ۲ قطب متمایز را دراین هنر پدید آورده اند.

این کارشناس حوزه صنایع دستی با بیان اینکه در شهرهای ری و ورامین شاهد فعالیت گسترده‌تری از هنر آبگینه هستیم، خاطرنشان کرد: مستندنگاری ثبت پرونده ملی شهر شیشه ورامین در سالهای ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ تکمیل و به صورت مشروط نهایی شد.

معاون سابق صنایع دستی استان تهران با اشاره به اینکه با همکاری وزارت میراث و صنایع دستی درصدد اصلاح کوره ها، حمایت از اساتید، واحد های فروش مجازی و تجاری سازی هستیم افزود: آیین نامه تجاری سازی تهیه شده و درصدد هستیم تا با توجه به اصلاح بخش بسته بندی، خط تولید، برند سازی و کارگاهی در راستای تجاری سازی قدم برداریم.

انشایی با بیان اینکه برخی از مهم ترین بازارهای فروش صنایع دستی تهران در خیابان های استاد نجات الهی (ویلا)، طالقانی، ورشو و سمیه ی باشد گفت: همچنین بازار عودلاجان منطقه ۱۲، سرای هنر فردوسی(منطقه ۶)، مجموعه یونسکو(منطقه ۱۷)، ایران سرا در برج آزادی(منطقه ۹) و پاساژی در ستارخان(منطقه ۵) به تولید و فروش زنده محصولات هنری می پردازند که می توانند در توسعه و ترویج هنر استادکاران و هنرمندان تهرانی تاثیرگذار باشند.

تامین سوخت و تجهیزات دغدغه بسیاری از هنرمندان صنایع دستی

اما پویایی، رونق و بین الملل شدن صنایع دستی تهران نیازمند ضروریاتی همچون کاهش هزینه های تولید است که به گفته یکی از هنرمندان و فعالان شیشه سنتی پایتخت،   برای رفع آن متولیان امر باید فکری اساسی کنند چرا که از لحاظ فنی، هنرمندان غنی هستند ولی لازم است از حیث تجهیزات و تهیه مواد اولیه برای آنان چاره جویی کرد.

ابراهیم تاج میری با بیان اینکه تجهیزات لازم را نداریم تا بتوان صادرات خوبی داشته باشیم خاطرنشان کرد: باید برای تامین سوخت کوره ها و خشت خام (نسوز) اقدام اساسی صورت گیرد چرا که بسیاری از تجهیزات هیچ تغییری با یکصد سال قبل ندارند و در واقع برای بهبود، کیفیت بیشتر و روند کاری باید بهسازی لازم صورت گیرد.

وی با بیان اینکه این موارد به سمع مسولان متولی رسیده است، خاطرنشان کرد: با توجه به حجم سنگین کار و نیاز به توسعه لازم است که تسهیلاتی همچون وام با سود کمتر در اختیار  واحدها قرار گیرد و در نوبت اعتبارات قرار گیرند.

این هنرمند که سابقه ای بیش از ۳۰ سال در شیشه گری دارد، اظهار داشت  که بیش از ۱۴۰ هنرمند به صورت مستقیم در بخش شیشه و کارگاه چوب فعال هستند و شیوع کرونا نیز با توجه به کیفی سازی محصولات هیچ لطمه ای به این بخش وارد نکرده است.

تاج میری در خصوص چرایی این که صنایع دستی تهران در عرصه جهانی کمتر شناخته شده است، گفت: برخی همکاران تولیدات نامرغوب دارند و محصولات شیشه تهران را به نام برخی کشورها عرضه می کنند تا به فروش برسند.

وی یادآور شد: البته این موضوع در همه دنیا صدق می کند، از جمله  کالاهای فرانسوی و انگلیسی در برخی مواقع به علت کمتر شناخته شده بودن به نام ایتالیا به فروش می رسند.

این هنرمند شیشه گری اظهار داشت: لازم است بازرسان با ورود به کارگاه های تولیدی از کیفیت نظلرت بیشتری به عمل اورند تا بتوان توجه مشتریان زیادی را برای خرید تولیدات باکیفیت جلب و نام هنر تهران و  ایران را در عرصه جهانی برجسته  کرد.

صادرات ۴۹ میلیون دلاری صنایع دستی از استان تهران

حوزه صنایع‌ دستی از جنبه فعالیت اقتصادی می ‌تواند شرایط و زمینه رشد صادرات غیرنفتی کشور را فراهم کند و همچنین عاملی برای معرفی بهتر فرهنگ و هنر ایرانیان در داخل و خارج کشور باشد.

معاون صنایع دستی استان تهران در این رابطه گفت: طبق آمارهای گمرک در ۶ ماهه نخست امسال ۴۹ میلیون دلار کالاهای صنایع دستی از استان تهران صادر شد.

پروانه حیدری بیان کرد که این کالاهای نفیس، در قالب ۹ رشته و گروه کالایی صنایع دستی شامل پاپیه ماشه، چوب و مشتقات آن، سفال و سرامیک، شیشه های سنتی، فلزات گرانبها، گلیم و زیلو، مبلمان چوبی، کالای مسی و مشتقات آن و سایر محصولات صنایع دستی از تهران صادر شده است.   

معاون صنایع دستی استان تهران خاطرنشان کرد: بخش عمده ارزآوری به ترتیب به گروه کالایی فلزات گرانبها، گروه کالایی گلیم و زیلو، شیشه های سنتی، سفال و سرامیک اختصاص دارد.

به گفته حیدری، میزان صادرات در ۶ ماهه نخست سال گذشته ۴۰ میلیون دلار بود که عمده مشتریان از کشورهای عربی(حوزه خلیج فارس) و اروپایی بودند.

وی همچنین به وضعیت عملکرد مجوزهای سه گانه صنایع دستی به تعداد یک هزار و ۱۴۵ مجوز در سال‌جاری اشاره کرد و گفت: در هشت ماهه نخست امسال ۴۴۰ مجوز و ۷۰۵ مورد تمدید (کارت شناسایی، پروانه تولید انفرادی، پروانه تولید کارگاهی) صادر شد.

معاون صنایع دستی استان تهران با اشاره به اینکه طبق دستورالعمل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، حمایت از تسهیلات در قالب مشاغل خانگی، تبصره ۱۸ و حمایت از نشان ملی یکی از اقدامات مهم نهاد خواهد بود گفت: درصدد هستیم تا رشته‌های در حال فراموشی را با توجه به آموزش رایگان احیا کنیم.

حیدری بیان کرد: در این راستا قرار است بافت سبد سنگونی(روستای سنگان بخش کن) که منسوخ شده را احیا کنیم.

تهران را می توان مهد بسیاری از هنرهای اصیل و محلی برشمرد چراکه هنرهای قابل توجهی در این موقعیت جغرافیایی وجود دارد و با کمی بررسی و تعمق می توان دریافت که خاستگاه برخی هنرها اختصاصا به نام تهران و مردمان بومی آن سند زده شده است.