تهدید ساخت و سازهای غیرمجاز برای تالاب بین‌المللی قوری‌گول

به گزارش ایرنا، در شرایطی که این تالاب ثبت شده در کنوانسیون بین المللی تالاب های «رامسر» تا چندی قبل با نبود آب و خشکی ناشی از آن دست و پنجه نرم می کرد، اکنون گسترش لجام گسیخته ساخت و سازهای غیرمجاز ویلایی در محدوده پیرامونی تالاب و تغییر کاربری اراضای کشاورزی بلای جان آن شده و این پهنه آبی کم مانند از چاله درنیامده به چاه افتاده است.

این اتفاق در حالی روی می دهد که حقابه تالاب بین المللی «قوری گول» تحت تاثیر عوامل و اتفاقات ناخوشایندی چون خودداری میراب ها از هدایت آب به سوی تالاب و خراب بودن بخشی از مسیر انتقال آب آن از رودخانه «صبرلو چای» در ماهه های اخیر به دشواری و با تاخیر زیاد تامین شده است.

از سوی دیگر نباید فراموش کرد که این تالاب تنها پهنه آبی شرق آذربایجان شرقی است که به عنوان زیست کره، وجهه بین المللی دارد و هر گونه کوتاهی در جلوگیری از خشک شدن آن، علاوه بر زیان های مادی و معنوی برای منطقه و ساکنان آن، از نظر کنوانسیون های زیست محیطی جهانی نیز بازتاب منفی دارد.

بر این اساس در شرایطی که تغییر گسترده اراضی کشاورزی پیرامون تالاب بین المللی «قوری گول» و ساخت و ساز غیرمجاز در آن ادامه داد و به حفر پرشمار چاه های غیرمجاز در اطراف این پهنه آبی منجر می شود که در صورت اتخاذ نکردن تدابیر لازم، در نهایت مرگ تالاب را به دنبال خواهد داشت.

در واقع آنچه که نگرانی طرفداران محیط زیست از اتفاقات مربوط به تالاب بین المللی «قوری گول» را تشدید می کند، احتمال خشکیدن آن در هیاهوی اظهارات خشک و خالی نهادهای مسوول و تکرار داستان غم انگیز دریاچه ارومیه برای آن است؛ بر این اساس اقدام عملی نهادهای مسوول برای تضمین حیات این پهنه آبی به یادگار مانده از هزاران سال قبل، از دستگاه قضایی گرفته تا اداره کل حجفاظت محیط زیست و شرکت آب منطقه ای و فرمانداری شهرستان بستان آباد، ضرورتی غیرقابل اغماض است.

به عبارت دیگر دوستداران محیط زیست و مردم منطقه انتظار دارند نهادهای مسوول، تا دیر نشده، دست به کار شوند و از گرفتار شدن این پهنه آبی به سرنوشت دریاچه ارومیه جلوگیری کنند و اقدام در این باب تنها به اظهارنظر در جلسات رسمی یا واکنش به انتشار خبری از وضعیت ناگوار تالاب در رسانه ها محدود نشود.

چرا حفاظت از تالاب «قوری گول» مهم است؟

تالاب قوری‌ گول با ۲۰۰ هکتار وسعت در ۴۰ کیلومتری جنوب‌ شرقی تبریز قرار دارد؛ این پهنه آبی در ارتفاع ۱۸۹۰ متری از سطح دریا واقع شده و دارای چهار کیلومتر طول و عرض و ۱۶ کیلومتر مربع مساحت است و ژرفای آن در بهترین شرایط آبی و در عمیق‌ترین نقطه به ۱۳ متر می‌رسد.

«قوری‌ گول» در زبان ترکی به معنی تالاب خشک است؛ این تالاب در نزدیکی بستان‌آباد واقع شده و در ردیف آب‌های راکد آذربایجان به شمار می‌رود؛ تالاب قوری گول در ۴۰ کیلومتری جنوب‌ شرقی تبریز، در ۱۵ کیلومتری غرب شهر بستان‌آباد و در نزدیکی روستای یوسف‌آباد قرار دارد. 

به‌دلیل اینکه تالاب قوری‌ گول در مجاورت کوه‌ها و ارتفاعات برفگیر دامنه شرقی گردنه شبلی قرار گرفته، و با توجه به تامین آب از محل آب‌های جاری از بارش برف و باران و نیز تعدادی چشمه زیرزمینی که در کف تالاب جریان دارند، همواره در تمام فصول سال آب دارد. یکی از ویژگی‌های کم نظیر این تالاب در مقایسه با سایر دریاچه‌های منطقه، شیرین بودن آب آن می باشد که در صورت تصفیه قابل شرب است. در حال حاضر این آب برای آبیاری کشتزارهای روستاهای پیرامون دریاچه یعنی روستاهای ارشتناب، رامناب و یوسف آباد، به مصرف می‌رسد.

تالاب «قوری گول» در سال ۱۳۵۴ به‌عنوان تالاب بین‌المللی در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده و از سال ۱۳۷۳ به‌منظور حفظ گونه‌های جانوری اطراف دریاچه جز مناطق شکار ممنوع مدیریت می‌شود؛ همچنین به‌دلیل پذیرا بودن فصلی شماری از پرندگان حمایت شده مهاجر، از نظر زیستگاهی حائز اهمیت ملی و بین‌المللی است. دریاچه قوری گول با توجه به داشتن قابلیت‌های مختلف می‌تواند در برگیرنده اهدافی چون حفاظت از تنوع زیستی و آموزشی و تحقیقات و اکوتوریسم و غیره ‌باشد.

گونه‌های جانوری که زیستگاه آن‌ها در این تالاب و محوطه آن است، انواع مختلفی را شامل می‌شود؛ برای مثال، در دهه‌های قبل این منطقه محل عبور و زیستگاه قوچ و میش‌های ارمنی بوده که با قوچ و میش‌های منطقه سهند در ارتباط بودند؛ ولی امروزه، به‌علت توسعه حوزه شهری و احداث صنایع مختلف در مسیر این ارتباط به‌کلی از بین رفته است. از جمله گونه‌های جانوری حاضر در منطقه تالاب می‌توان به پستاندارانی چون جربیل ایرانی، موش کشتزار، موش مغان، گرگ، روباه و سمور سنگی اشاره کرد؛ علاوه بر این، حدود ۹۲ گونه پرنده نیز در این تالاب شناسایی شده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به اردک سرسفید، اردک مرمری و اردک بلوطی اشاره کرد، ضمن اینکه برخی دیگر از گونه‌های خرندگان و دوزیستان مانند انواع مارها (گرزه مار، مار پلنگی، کور مار و مار چلیپر)، مارمولک‌ها، قورباغه‌ها و ماهی‌ها نیز در این تالاب زندگی می‌کنند.

تالاب قوری‌ گل به‌لحاظ پوشش گیاهی نیز از تنوع بالایی برخوردار است، به گونه ای که بیش از ۲۸۰ گونه گیاهی درتالاب بین‌المللی قوری گول تشخیص داده شده که ۸۹ درصد آن درحوزه تالاب روییده و بقیه را گیاهان آبزی و نیمه آبزی تالاب و حوزه بلافصل آن تشکیل می‌دهند؛ گیاهان غوطه‌ور در آب تالاب به‌عنوان یکی از جذاب‌ترین جاذبه‌های تالاب به شمار می‌روند که گونه‌هایی مانند بارهنگ آبی، آلاله آبی، قوشاب شانه‌ای، انواع جلبک و فیتوپلانکتون را در بر می‌گیرد.

تالاب بین المللی «قوری گول» از بعد گردشگری نیز از جاذبه‌های مهم استان آذربایجان شرقی به شمار می‌رود و به‌دلیل برخورداری از شرایطی چون وجود چشم‌انداز مناسب تنوع پرندگان آبزی و دسترسی به مراکز شهری و وجود علاقه عمومی به تفرج و گذراندن اوقات فراغت در طبیعت آن از قابلیت‌های ویژه‌ای برخوردار بوده و به‌علت قرارگیری در جاده ترانزیتی تهران- تبریز پذیرای مسافران بسیاری است.

ساخت و سازهای غیرمجاز، بلای جان تالاب قوری گول

فرماندار بستان آباد با تایید گسترش بی رویه ساخت و سازهای غیرمجاز در محدوده تالاب قوری گول گفت: نبود نظارت و برخورد جدی با ساخت و سازها و حفر چاه های غیرمجاز در محدوده تالاب قوری گول، حیات این تالاب را به شدت تهدید می کند.

ابوالفضل پاشائی، ضرورت لوله گذاری مسیر انتقال آب از رودخانه «صبرلو چای» به قوری گلو  را یادآور شد و افزود: در حال حاضر حدود یک میلیون و ۱۰۰هزار لیتر آب در قوری گو ل موجود است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۵۰۰ هزار لیتر کاهش داشته و دلیل اصلی آن کاهش روان آب ها و مشکلات موجود در کانال آبرسانی است.

وی ادامه داد: حقابه سالانه قوری گو ل بیش از سه میلیون و ۸۰۰ هزار مترمکعب است که تنها کمتر از ۲ میلیون متر مکعب آن وارد تالاب می شود و این نشان دهنده میزان بالای هدررفت آب در مسیر انتقال است.

معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه ای آذربایجان شرقی هم دشواری مدیریت و شناسایی چاههای غیرمجاز در داخل ویلاهای غیرمجاز را یادآور شد و افزود: گام اول و مهم در کنترل حفرچاه های غیرمجاز در حریم قوری گول، پیشگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز است، زیرا در کنار هر ساخت و ساز غیرمجاز حتما چاه غیرمجاز نیز وجود دارد که موجب کاهش آب های زیرزمینی منطقه می شود.

جلیل زاده خاطرنشان کرد: در طول یک سال اخیر بیش از ۲۶حلقه چاه غیرمجاز در محدوده آبریز قوری گول شناسایی و متخلفان به مراجع قضایی معرفی شده اند.

جدی شدن خطر خشکی و مرگ تالاب بین المللی قوری گول، بابک محبوب علیلو، دادستان مرکز آذربایجان شرقی را ناگزیر از ورود به موضوع کرد.

بابک محبوب علیلو در این ارتباط گفت: حفظ محیط زیست از واجبات است و دستگاه قضائی آذربایجان‌ شرقی به عنوان مدعی العموم موضوع خشک شدن تالاب قوری گول را به عنوان یک اثر طبیعی به طور ویژه بررسی و با تخلفات احتمالی در این خصوص برخورد می‌کند.

وی افزود: دستگاه‌های مسوول در این زمینه می‌بایست به وظایف محوله و قانونی خود به دقت عمل کنند و دادستانی با هرگونه ترک فعل و سوءمدیریت منجر به تخریب محیط زیست مطابق قانون برخورد خواهد کرد.

فتحی، رییس دادگستری شهرستان بستان آباد نیز به تازگی اعلام کرده که حدود ۱۰۰ مورد حکم قطعی و ماده ۱۰ برای ویلاها و ساخت و سازهای غیرمجاز در حوزه تالاب بین المللی قوری گو ل صادر شده که دستگاه های مسئول باید در اجرای آنها و قلع و قمع ساخت و سازهای غیرمجاز همت کنند.