تاراج قارچ ترافل در جنگل‌های گلستان، ثروتی که استفاده نمی‌شود

به گزارش ایرنا ، خوان پرنعمت جنگل های هیرکانی همیشه برای بومیان شمال ایران گسترده بود ، تلطیف هوا ، خلق چشم اندازهای بدیع ، امکان بهره برداری اصولی- اقتصادی از چوب های جنگلی، حفظ آب و خاک و بهبود شرایط اقلیمی از جمله صدها کارکرد این گنیجه ارزشمند چند میلیون ساله در شمال کشور است.

در کنار همه محبت و موهبت های پرشمار جنگل، اما طی سالیان اخیر انواع دستبردها و آسیب ها از سوی بشر به این عرصه های طبیعی تحمیل شده که از آن جمله می توان حریق و آتش سوزی، تغییرکاربری اراضی جنگلی ، شکار بی رویه وحوش اشاره کرد.

یکی از جدیدترین دست اندازی های بشری به جنگل های هیرکانی موضوع ، برداشت انواع قارچ ترافل از جنگهاست، موضوعی که تا چند سال قبل ، از حدت و شدت زیادی برخوردار نبود اما با افزایش بی سابقه قیمت این قارچ و فراگیر شدن مقوله برداشت غیرمجاز این قارچ به سبب قیمت گزاف آن؛ این موضوع به یک چالش بزرگ تبدیل شده است.

قارچ ترافل به عنوان لذیذترین و گران‌قیمت‌ترین قارچ های دنیا در عمق تقریبی پنج تا ۳۰ سانتی‌متری خاک و در مجاورت ریشه گیاهان به خصوص زیر درخت بلوط رشد می‌کند و در کشورهای اروپایی باقیمت بسیار بالایی به فروش می رسد.

این نوع قارج در پای درختانی همچون ولیک و بلوط و برخی از رستنی های یک یا چند ساله جنگل های جلگه ای و میان بند و در برخی از بیشه زارها و مراتع حاشه جنگل رشد می کند که بیل زدن و برداشت آن توسط بومیان به ریشه درختان آسیب زده و در نهایت سبب خشکیدن درختان جنگلی می شود.

فارغ از آسیب زدن به رستنی ها و درختان، برداشت بدون برنامه و توجه نکردن به شرایط زیست محیطی، چرخه تغذیه برخی از پستانداران کوچک نظیر سنجاب و موش خرما یا ول را با چالش روبرو می سازد.

استمرار این رویه و برداشت توام با تخریب رویشگاه ها آسیب های جبران ناپذیری را به بار می آورد که تا سال های گذشته به سبب نبود قوانین خاص امکان برخورد قاطع و بازدارنده با این افراد وجود نداشت.

به عنوان نمونه و در آخرین  نوبت مامورین انتظامی آزادشهر در ایست و بازرسی پاسگاه تیل‌آباد یک دستگاه خودرو نیسان۸۸۰ کیلوگرم قارچ ترافل قاچاق کشف کردند که به گفته سردار سرتیپ فاضل‌دادگر فرمانده انتظامی گلستان ارزش ریالی این قارچ ترافل کشف شده ۳۱ میلیارد ریال برآورد شده است.

این مسائل سبب شد تا سازمان جنگل ها و مراتع کشور به سبب متولی حفظ و صیانت از جنگل ها  در پی راهکاری برای برخورد با این عامل برداشت قارچ ترافل از جنگل ها شود و در نهایت دستور العمل برخورد و مجازات عاملان برداشت قارچ ترافل تهیه و ابلاغ شد و در همین راستا و در جلسه مقامات قضایی و مدیران منابع طبیعی گلستان بر برخورد قاطع با متخلفان این بخش تاکید شد.

لزوم عزم جدی در برخورد با متخلفان

حیدر آسیابی، رییس کل دادگستری گلستان در این جلسه با اشاره به اهمیت اقدامات پیشگیرانه در حفاظت منابع طبیعی، گفت: برداشت قارچ ترافل در شهرستان‌هایی مثل گالیکش زیاد بوده و باید این شهرستان‌ها عزم جدی در برخورد با این متخلفان داشته باشند.

دادستان عمومی و انقلاب مرکز گلستان هم گفت: برداشت قارچ ترافل به صورت جدی به جنگل‌ها و مراتع صدمه می‌زند و در برخی موارد باعث آفات و بیماری‌ها خواهد شد؛ این نوع قارچ فقط در پای درختان رشد کرده که با بیل زدن و برداشت آن ریشه درختان آسیب می‌بیند و در نهایت سبب خشک شدن درخت می‌شود.

محمود اسپانلو با بیان اینکه قارچ ترافل بخشی از زنجیره غذایی جنگل به شمار می‌رود، تصریح کرد: غیر از تخریب خاک جنگل و خشکاندن درختان، برداشت غیراصولی این قارچ با چنگک و بیلچه که هم‌اکنون سودجویان انجام می‌دهند، سبب می‌شود تا به مرور زمان نسل این قارچ زیرخاکی از بین برود.

برداشت قارچ در قالب پوشش خانوادگی

مدیرکل منابع طبیعی گلستان هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا از استمرار گشت های بازدارنده برای برخورد با متخلفان حوزه برداشت قارچ ترافل خبر داد و گفت : مناطق تجمع خریداران و فروشندگان این قارچ در شرق گلستان شناسایی و با افراد فعال این بخش برخورد قانونی شد و تلاش کردیم با قطع زنجیره خرید، هجمه به زیستگاه های این قارچ را کاهش دهیم.

عبدالرحیم لطفی افزود : عاملان برداشت کنندگان این قارچ در پوشش گروه های خانوادگی در مناطق جنگلی حاضر و مبادرت به تخریب منابع طبیعی می کنند که این روش های جدید تجاوز به طبیعت، کار کنترل در عرصه های طبیعی را سخت تر کرده زیرا امکان نظارت بر همه خانواده ها و مسافران در مناطق جنگلی وجود ندارد.

وی تصریح کرد : کلنگ زنی و تیشه زنی برای یافتن قارچ یکی از خسارت های وارده از سوی افراد است که علاوه بر اینکه به ریشه درختان میزبان آسیب می زند به اسپور قارچ نیز صدمه جدی وارد می کند.

مدیرکل منابع طبیعی گلستان ادامه داد: قارچ ترافل ابتدا باید کامل شود تا بتواند خود را تکثیر کند اما برداشت نارس موجب می شود امکان برداشت آن در سال های بعد گرفته می شود.

لطفی اضافه کرد : در موضوع برداشت قارچ ترافل هیچ اختلاف نظری وجود ندارد  اما باید رویه اصولی در برداشت و بهره برداری آن به اهالی و ذینفعان آموزش و آنان نیز متعهد به اجرای آن شوند.

مردم این قارج را ثروت ملی بدانند

وی به موضوع کشت باغی  این قارچ  همراه به نهال فندق اشاره کرد و گفت : کاشت نهال بلوط آغشته به قارچ ترافل به وسعت ۱۰ هکتار در شهرستان گالیکش آغاز شده است.

لطفی بیان کرد: شرط ادامه دار بودن رشد این قارچ در گلستان این است که مردم این منبع را یک ثروت ملی بدانند و از خاک، منابع طبیعی و گیاه حفاظت کنند زیرا برداشت بدون ضابطه تا مدت‌ها ما از داشتن ترافل محروم می‌کند.

یکی از پژوهشگران منابع طبیعی در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت : این قارچ در مجاورت ریشه درختان بلوط رشد می کند و به طور معمول در اندازه یک گردو و شاید بزرگتر است که ظاهری ناهمگون و شبیه سیب زمینی دارد.

افزایش شمار برداشت کنندگان قارچ 

روح اله رستمی افزود: قارچ ترافل با توجه به اینکه از نوع مایکورایزها هستند، قادر هستند عناصر خاک را در ریشه جذب و رطوبت بیشتری در اطراف ریشه درختان بلوط نگهدارند.

وی تصریح کرد : قارچ ترافل انواع مختلفی دارد که ۲ نوع قهوه ای و سیاه در گلستان بیشتر از سایر گونه های مشاهده می شود ، قارچ ترافل قهوه‌ای فقط در مقطع کوتاهی در بهار جمع‌آوری می‌شود اما برداشت ترافل سیاه که  گستره  رویشگاهی آن وسیع تر است از اسفندماه آغاز و تا تیرماه ادامه دارد.
رستمی ادامه داد : بر اساس بررسی ها قارچ ترافل  یا دنبلان در سطح حدود ۹۰ هزار هکتار از عرصه های دشتی و یا جنگل های پایین دست و یا میان دست با پوششی از درختان  بلوط ، انجیلی و ولیک گلستان رشد نمو می کند.

به گفته وی بیشترین عرصه رویشگاهی این قارچ در مناطق شرقی استان مانند مراوه تپه ، گلیداغ  است اما پراکنش آن در همه گستره استان قابل رویت است.

وی اضافه کرد: قارچ های جنگل های هیرکانی در سال های اخیر بنا به دلایل مختلف آماج تیشه و بیلچه بومیان و البته وسوسه تمام نشدنی دلالان و سودجویان قرار گرفته است که  مباحثی نظیر رشد روز افزون بیکاری به ویژه در مناطق کم برخوردار، تنگناهای معیشتی بومیان و البته وسوسه کسب درآمدهای هنگفت و بی زحمت از سوی سودجویان و تحریک و تهییج قاچاقچیان و لیدرهای اصلی صادرکننده ترافل سبب شده تا روز به روز بر تعداد  عاملان برداشت کننده قارچ افزوده و گستره تخریب زیستگاه های آن افزوده شود.

زمینه حفظ ترافل را فراهم کنیم 

وی بیان کرد : با توجه به افزایش روزافزون قیمت دلار و رشد صعودی قیمت قارچ ترافل و البته وضعیت معیشتی بومیان منطقه، با آغاز فصل رشد و برداشت ترافل شاهد افزایش هجوم به منابع طبیعی و تخریب جنگل‌ها به امید یافتن قارچ خواهیم بود که ضرورت دارد با بهبود شرایط اقتصادی حاشیه‌نشینان جنگل و ترسیم ساز و کارهای حفاظتی بهتر و البته آموزش و فرهنگ سازی، زمینه حفظ ترافل را فراهم کنیم.

به گزارش ایرنا ،  قارچ ترافل گونه های مختلفی دارد و رنگ های آن هم در گونه های متفاوت از قرمز تیره تا بنفش، خاکستری،سفید و سیاه دیده می شود، این قارچ گونه زیرزمینی است و مصرف خوراکی در صنایع غذایی و همچنین دارویی دارد، اغلب کسانی که به دنبال جمع آوری قارچ دنبلان هستند ، نوع سیاه آن را بیشتر از همه دنبال می کنند، دنبلان سیاه یکی از با ارزش ترین و غنی ترین مواد خوراکی در طبیعت است که دارای ارزش تغذیه ای و دارویی فراوانی است.

گفته می شود ارزش تغذیه ای این قارچ به جهت دارا بودن بیش از ۱۵ نوع پروتئین و ویتامین است، این را هم باید اضافه کرد که در رشد و تکثیر قارچ دنبلان کوهی هیچ ماده شیمیایی دخیل نیست و دنبلان تا کنون توسط انسان دست‌کاری ژنتیکی نشده است و به همین خاطر هم بسیار گران قیمت محسوب می شود. دنبلان سیاه کوهی که از مراتع به دست می آید، گران قیمت ترین و خوشمزه ترین نوع قارچ خوارکی و دارویی در جهان است.

دنبلان کوهی با بویی قوی سرشار از پروتئین، چربی، قند و مواد نشاسته ای، کلسیم، فسفر، آهن، پتاسیم، تیامین، نیاسین و ریبوفلاوین به همراه آب است،  این قارچ سرشار از آنتی اکسیدان طبیعی است که در اثر حرارت از بین نمی رود.

خواص دارویی 

برخی کارشناسان پزشکی و تغذیه، خواص دارویی دنبلان کوهی سیاه را شامل کاهش دهنده سطح کلسترول خون به طور طبیعی، تقویت و افزایش قوا و نیروی جنسی در اثر مصرف مداوم، کنترل عفونت قرنیه های چشم و پیشگیری از آن، کاهش دهنده استرس و اضطراب ناشی از فشارهای عصبی ، پیشگیری از آترواسکلروز و بیماری قلبی عروقی ، تقویت قوای شناختی و جلوگیری از زوال عقل در دوران سالمندی، از بین برنده علائم افسردگی در افراد مستعد و بهبود دهنده خلق و خو ، جلوگیری از پیری زودرس و تاخیر در روند پیری به صورت طبیعی ، خواص ضد میکروبی و بهبود سیستم ایمنی بدن و تقویت قوای عمومی ، پیشگیری از بروز و پیشرفت انواع سرطان با تقویت سیستم ایمنی ، درمان اسهال خونی و ساده در کودکان و بزرگسالان و پیشگیری از سرماخوردگی در طول سال با مصرف دنبلان در بهار عنوان کرده اند.

گلستان با مساحتی در حدود ۲ میلیون و ۱۹۲ هزار و ۱۳۰ هکتار از شمال با ترکمنستان، از شرق با خراسان شمالی، از غرب با مازندران و جنوب با سمنان همسایه است.

اراضی زیر پوشش اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان افزون بر یک میلیون و ۳۹۷ هزار و ۲۴۴ هکتار بوده که شامل ۴۵۲ هزار هکتار جنگل، ۸۶۲ هزار هکتار مرتع (شمال استان)، ۲۰ هزار هکتار اراضی ساحلی و اراضی مستثنیات و ۶۲ هزار و ۴۲۰ هکتار اراضی موات است.