به گزارش ایرنا، در ۲۵ کیلومتری شهر سراوان روستایی وجود دارد به نام "کلپورگان" که سفال هفت هزارساله زنان و مردان آن زبانزد خاص و عام بوده و باعث شد تا آذرماه سال ۹۶ کارشناسان یونسکو جهت بررسی ظرفیت‌های روستا به‌عنوان نخستین روستای نامزد شده برای ثبت جهانی وارد این روستا شوند و در آذرماه همان سال جشن ثبت جهانی روستا با حضور رئیس منطقه‌ای شورای جهانی آسیا و اقیانوسیه برگزار و لوح ثبت جهانی روستا به مردم این منطقه واگذار کنند.
زنان روستا با حفظ این هنر دستی آن را نسل به نسل و سینه‌به‌سینه از مادران به دختران منتقل کرده‌اند، کاری کردند کارستان و آن، اینکه حالا این روستای دورافتاده روی نقشه ایران را همه عاشقان صنایع‌دستی دنیا می‌شناسند.
"کلپورگان" با سفالینه‌های تاریخی و منحصر به فرد و شهرت جهانی؛ شاهکار اندیشه، ذوق، فرهنگ و هنر زنان بومی منطقه، یگانه خالقان سفال کلپورگان که این هنر ارزشمند را نسل به نسل و سینه به سینه از مادران خود آموخته‌اند و گذشت زمان و حوادث تاریخ نیز نه تنها از اصالت این هنر ارزشمند نکاسته بلکه بیش از پیش بر ارزش‌های آن افزوده است.
سفال و سفال گری در تمدن ایران از جایگاه برجسته‌ای برخوردار است و در بلوچستان نیز پیشینه آن به عصر پارینه سنگی و پیش از تاریخ بر می‌گردد.
قدمت سفال‌های به دست آمده از محوطه شهر سوخته سیستان واقع در شمال سیستان و بلوچستان و دیگر مناطق باستانی استان به هزاران سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد.
آنچه سفالگری "کلپورگان" را از سایر نقاط متمایز کرده ویژگی‌های منحصر بفرد آن است به گونه‌ای که در ساخت سفال تمام مراحل ظریف سفالگری به وسیله زنان انجام می‌شود و مردان فقط کارهایی مثل حمل خاک رس از معدن مسکوتان واقع در ۲ تا سه کیلومتری کارگاه، آماده کردن گل و پختن سفال را انجام می‌دهند آنچه توجه جهانیان را به سفال "کلپورگان" جلب کرده استفاده نکردن از چرخ سفالگری در تهیه سفال است به گونه‌ای که تمام سفالینه‌ها با روش‌های سنتی ابتدایی، بدیع و به کمک دست انجام می‌شود.
طرح‌ها و نقش‌های سفال کلپورگان نیز کاملاً هندسی است و تداعی نقش‌های باستانی است تزئینات روی سفالینه‌ها با نمادهای تجریدی است که از نسلی به نسل دیگر به یادگار مانده و حکایت از راز و رمز و خواهش‌های روحی و درونی هنرمند از محیط اطراف و اعتقادات و باورهای او دارد و اغلب نمادها شبیه به نقوش سفال‌های ما قبل تاریخ و آغاز دوره تاریخی است.
در این سفالینه‌ها لعاب به کار نمی‌رود بلکه برای تزئین و نقاشی از سنگ 'تیتوک' استفاده می‌شود، این سنگ در منطقه تپه آچار در کهوران بخش مهرستان یافت می‌شود و رنگ آن معمولاً قهوه‌ای یا سیاه است، این سنگ نوعی سنگ منگنز است و رنگی که از آن به دست می‌آید قهوه‌ای است.
از نکات جالب درباره این سفال می‌توان به دسته آنها اشاره کرد به طوریکه این دسته‌ها بر خلاف سفال‌های امروزی دیرتر از بخش‌های دیگر سفال می‌شکنند.
سفال "کلپورگان" اغلب به شکل کاسه، کوزه، جام، قدح، پارچ و لیوان و قلک ساخته می‌شود و اغلب ظرف‌های ساخته شده آن نیز دارای سرپوش است که گاه خود به عنوان ظرفی مستقل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تکنیک‌های ساخت سفال این منطقه همان روش‌های چند هزار سال قبل است که همین روش ابتدایی و بسیار ساده باعث شده تا هنر سفالگری کلپورگان در دنیا منحصر بفرد باشد
برای تزئین و نقاشی سفالینه‌ها نیز از «سنگ تیتوک» استفاده می‌شود که این سنگ در منطقه تپه آچار در کهوران شهرستان مهرستان یافت می‌شود و رنگ آن معمولاً قهوه‌ای یا سیاه است.
تمامی نقوش به کار رفته بر روی سفال کلپورگان تجریدی و ذهنی است که نسل به نسل و سینه به سینه منتقل شده و بر گرفته از اعتقادات و باورهای مردم منطقه است که با نقوش سفال‌های پیش از تاریخ نیز همخوانی دارد.
تمام تولیدات سفالی پس از ساخت ۱۰ روز در معرض تابش آفتاب قرار می‌گیرد تا کاملاً خشک شوند و قبل از اینکه به کوره بروند به وسیله رنگ تیتوک رنگ‌آمیزی می‌شود تا ظرف همراه با رنگ در یک زمان پخته شود.
سفالینه‌های کلپورگان اشکال و کاربردهای متنوعی مانند کوزه، قلیان، انواع ظروف مانند کاسه، بشقاب، پارچ، قندان و اسپند دودکن دارد.
نقوش بکار رفته بر سفال کلپورگان ساخته ذهن خلاق زنان دیار نخل
مسؤول کارگاه سفال "کلپورگان" در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه از هفت‌سالگی آموزش ساخت سفال را از مادر و مادربزرگ خودآموخته است، بیان کرد: ثبت روستای "کلپورگان" به‌عنوان اولین روستای صنایع‌دستی جهان موجب شده تا فروش سفال‌های ساخت دست بانوان روستا رونق بگیرد و از اقصی‌نقاط جهان متقاضی داشته باشیم.
زینت منفرد با بیان اینکه تمامی نقوش بکار رفته بر روی سفال کلپورگان ساخته ذهن زنان و مردان در دیار نخل و آفتاب بوده که نسل به نسل منتقل شده است، افزود: اشکال هندسی مندرج بر روی سفال مانند پارچ و لیوان، قندان، گلاب‌پاش، گلدان و کاسه از اعتقادات و باورهای مردم منطقه است که با نقوش سفال‌های پیش از تاریخ هم همخوانی دارد.
وی به چرایی تفاوت سفال کلپورگان با سایر نقاط اشاره کرد و ادامه داد: در ساخت سفال تمام مراحل ظریف سفالگری به‌وسیله زنان انجام می‌گیرد و مردان فقط کارهایی مثل حمل خاک رس از معدن مسکوتان واقع در دو تا سه‌کیلومتری کارگاه، آماده‌کردن گل و پختن سفال را انجام می‌دهند.
در ساخت سفال تمام مراحل ظریف سفالگری به‌وسیله زنان انجام می‌گیرد و مردان فقط کارهایی مثل حمل خاک رس از معدن مسکوتان واقع در دو تا سه‌کیلومتری کارگاه، آماده‌کردن گل و پختن سفال را انجام می‌دهند این بانوی صنعتگر سراوانی گفت: آنچه توجه جهانیان را به سفال "کلپورگان" جلب کرده استفاده‌نکردن از چرخ سفالگری در تهیه سفال است به‌گونه‌ای که تمام سفالینه‌ها با روش‌های سنتی ابتدایی، بدیع و به کمک دست انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه بازار فروش سفال مطلوب بوده و در این رابطه از بستر فضای مجازی برای تبلیغات و بازاریابی هم بهره‌مند شده‌ایم، گفت: بهره‌گیری از ظرفیت‌های فضای مجازی باعث شده علاوه‌بر معرفی آثار فاخر صنایع‌دستی، بازار فروش صنعتگران سفال هم رونق گیرد و محصولات ساخته دست بانوان این دیار مشتریان خارجی را از کشورهایی مانند آلمان و چین به سمت خود جذب کند.
منفرد خاطرنشان کرد: این روستا پیش از ثبت جهانی به‌عنوان تنها موزه زنده سفال جهان و تنها روستای جهانی سفال شناخته می‌شد؛ اما ثبت جهانی علاوه بر دلگرمی مردم منطقه باعث رونق گردشگری، بازار فروش و معرفی این هنر با قدمت به جهانیان شد.
وی تصریح کرد: با این اقدام هر ساله گردشگران داخلی و خارجی زیادی از این منطقه دیدن کرده و در این زمینه پذیرای میهمانان در خانه شخصی خود هستم.
این بانوی کارآفرین سراوانی با اشاره به حمایت‌های صورت‌گرفته توسط اداره‌کل میراث‌فرهنگی پیرامون حضور در نمایشگاه‌های درون‌استانی و همچنین نمایشگاه‌های سایر استان‌ها مانند تهران و اصفهان، افزود: حضور صنعتگران در چنین نمایشگاه‌هایی علاوه بر معرفی آثار صنایع دستی منجر به رونق بازار فروش نیز می‌شود.
راه‌اندازی سایت سه زبانه معرفی و فروش محصولات "کلپورگان"
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: در سال ۸۲ موزه سفال "کلپورگان" در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و پس از ثبت سفالگری "کلپورگان" در فهرست آثار میراث ناملموس کشور در راستای حمایت از سفالگران و معرفی هویت تاریخی منطقه، در تیرماه سال ۹۶ از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان روستای جهانی سفال پیشنهاد شد.
علیرضا جلالزایی گفت: شورای جهانی صنایع دستی در سال ۹۶ "کلپورگان" را بواسطه سفال هفت هزار ساله‌اش به عنوان نخستین روستای صنایع دستی جهان، ثبت کرد.
وی افزود: با جهانی شدن سفال کلپورگان شاهد حضور گردشگران داخلی و خارجی به این روستا هستیم که این امر سبب رونق گردشگری و تحول در حوزه اقتصادی و اجتماعی این منطقه شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان بیان کرد: سفالگری در روستای کلپورگان ریشه در تاریخ و تمدن مردم این منطقه دارد.
وی گفت: در روستای "کلپورگان" و سراوان مکان‌هایی برای فروش سفال راه اندازی شده و علاوه بر این یک سایت به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی نیز تعبیه شده تا مردم از سراسر دنیا بتوانند محصولات کلپورگان را بازدید و خریداری کنند.
جلالزایی اظهارداشت: سعی کردیم با راه‌اندازی این سایت دست دلالان را از این صنعت کوتاه کنیم.
بیشتر بخوانید:
بانوان خوش ذوق بلوچ خالق آثار منحصر بفرد جهانی
سفال کلپورگان سراوان شاهکار ۷ هزار ساله
روستای جهانی کلپورگان سراوان تنها موزه زنده سفال ایران
نظر شما