افزایش ۲۶۷ هکتاری جنگل‌های حرا در جنوب کشور/مراقب معجزه طبیعت باشیم

گروه جامعه ایرنا - آب‌های نیلگون خلیج فارس در بخش هرمزگان و نایبند در بوشهر درختانی را در خود جای داده که نحوه زیست و رشدشان بیشتر شبیه معجره است، درختانی که ریشه سیاه آنها در هوا است و قدرتمندانه بدنه و سرشاخه ها را سرپا نگه می دارد، این درختان هنگام مد یعنی زمان بالا آمدن آب به زیر آب می روند و زمان جزر یعنی هنگام پایین رفتن آب ، سر از آب بیرون می آورند، این گیاهانی که مانند معجزه اند در هر جزر و مدی هزاران پرنده و آبزی را در خود جای می دهند و غذای آنها را با هر به درون آب رفتن و هر بیرون آمدن تامین می کنند.

اینها همان درختان مانگرو یا حرا هستند، درختان شور پسندی که در حد فاصل خشکی و دریا در مناطق جزر و مدی در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد می‌کنند، ۱۰۷ گونه مانگرو وجود دارد که دو گونه آن به نام‌های حراء و چندل در ایران وجود دارد، پراکندگی جنگل‌های مانگرو در ایران در سه استان هرمزگان، سیستان و بلوچستان و بوشهر است که در بوشهر سه منطقه نایبند، بردستان و مل گنزه وجود دارد که ناییند بزرگترین جنگل حراء در بوشهر است که ۳۹۰ هکتار وسعت دارد.

جنگل‌های حرا قادرند سالانه حدود ۶ تا ۸ تن کربن را در یک هکتار از خاک ذخیره کنند، حفاظت سواحل از گزند سیلاب‌ها و سونامی، جلوگیری از فرسایش سواحل، پشتیبانی چرخه مواد مغذی موجود در آب، زیستگاه بسیار مناسب برای رشد گیاهان و جانوران، تولید اکسیژن به علت فتوسنتز، وابستگی گونه‌هایی از ماهیان و میگوها در دوره‌ای از زندگی خود به این درختان، استفاده از ژن‌های این درختان در زیست فناوری به عنوان منابع ژنتیکی، خواص طبی، کاربرد آنها در ترکیبات دارویی، زیبایی و چشم‌انداز طبیعی و جذب توریست؛ برخی از فواید جنگل‌های حرا است، این درختان حتی در برخی کشورها برای جوامع محلی ارزش معنوی دارد و مقدس است.

در سال ۱۳۵۱ بود که اراضی پوشیده از مانگرو در سطح ملی به‌ عنوان منطقه حفاظت شده تحت مدیریت قرار گرفت، در سال ۱۳۵۴ (۱۹۷۶ میلادی) به عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره پذیرفته و ثبت شد، در سال ۱۳۵۵ نواحی بکر جنگل‌های مانگرو، گِل‌زارها و نهرها در تنگه خوران با عنوان تالاب مهم با ارزش بین‌المللی (رامـسر سایت) به ثبت کنوانسیون تالاب‌ها رسید تا از یادگار دانشمند ایرانی ابوعلی سینا حفظ و حراست شود، داستان این است که نام علمی جنگل‌های حرا به‌ نام دانشمند بزرگ ایرانی «ابوعلی‌ سینا» (Avicennia Marina) ثبت شده و در جهان به این نام شناخته می‌شود، زیرا چنین نقل شده که او نخستین فردی بود که به ویژگی‌های طبیعی این گیاه اشاره کرده است.

گفتیم که جنگل های حرا علاوه بر ایران در نقاط مختلف جهان نیز رشد می کنند از این رو دنیا نیز به سمت حفاظت از این جنگل‌ها حرکت کرد و روز ۲۶ جولای را روز جهانی حفاظت از اکوسیستم مانگرو نامگذاری کرده است که مدیر کل دفتر حفاظت از زیست بوم های دریایی و سواحل دریایی سازمان حفاظت محیط زیست به همین بهانه در یادداشتی گفت: مساحت جنگل‌های حرا در سه استان جنوبی بوشهر، سیستان و بلوچستان و خوزستان ۲۶۷ هکتار افزایش یافته است.

محمد طالبی متین افزود: گیاهان مانگرو به مجموعه درختان و درختچه هایی گفته می شود که در ناحیه جزر و مدی، در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان و بین عرض جغرافیایی حدود ۳۰ درجه شمالی و ۳۰ درجه جنوبی پراکنش دارند، اکوسیستم مانگرو در طول سواحل جنوبی ایران از خورموسی در بندر ماهشهر در استان خوزستان تا باهوکلات در استان سیستان و بلوچستان پراکنش دارند، ۲ گونه گیاه مانگرو با نام حرا و چندل در سواحل ایران رویش داشته که بیش از ۹۷ درصد پوشش مربوط به گیاه حرا است.

وی اظهار داشت: مدیریت جنگل‌های مانگرو با هدف بهره‌برداری پایدار از خدمات بوم‌شناختی این جامعه گیاهی ساحلی، مبتنی بر پایش دقیق رویشگاه است، در منطقه خاورمیانه در ۷ کشور حوزه خلیج فارس و دریای عمان حدود ۳۰ هزار هکتار از این رویشگاه ها وجود دارد که کشور ایران با دارا بودن بیش از ۲۲ هزار هکتار دارای رتبه نخست در منطقه است.

وی گفت: عمده ترین رویشگاه های طبیعی و دست کاشت مانگرو کشور شامل گواتر، سیریک، خوران، نایبند و مل گنزه و زیستگاه دست کاشت خورهای بندر ماهشهر است که در مجموع بیش از ۹۵ درصد مساحت جنگل‌های آبی کشور را شامل می‌شوند، این بوم سامانه ها مکان های مهمی برای تغذیه و تخم ریزی موجودات آبزی فراهم می کنند، پناهگاه ارزشمندی برای برخی از آبزیان در فصل مهاجرت هستند و محل های نوزادگاهی گونه های تجاری مانند میگوها و ماهیان سطح زی هستند و به لحاظ حساسیت به آلاینده ها و مشکلات ناشی از پاکسازی آلاینده ها مخصوصا مواد نفتی، در ردیف یکی از مهمترین مناطق حساس دریایی جهان هستند.

متین ادامه داد: جنگل‌های مانگرو نواحی جنب‌حاره‌ای و حاره‌ای توان ذخیره کربن آلی (Blue Carbon) به ترتیب حدود ۵۵۰ و ۹۰۰ تن بر هکتار کربن را دارند، بیش از ۲ تا سه برابر اغلب جنگل‌های خشکی است، در مجموع حدود ۹.۴۲ میلیون تن کربن در رویشگاه‌های مانگرو کشور ذخیره‌ شده است که ۷۷ درصد آن (۷.۲۶ میلیون تن) در خاک و ۲۳ درصد بقیه (۲.۱۶ میلیون تن) در درختان مانگرو ذخیره‌ شده است.

وی افزود: توسعه اقدامات انجام شده برای احیا و بازسازی زیستگاه های تخریب شده جنگلی حرا هر ساله انجام می شود، مجموعه اقدامات حفاظتی صورت گرفته توسط سازمان حفاظت محیط زیست و سایر ارگان ها و نهادهای متولی و همچنین تشکل های مردم نهاد و جوامع محلی منجر به دست یافتن به هدف با ارزش افزایش مساحت جنگل های مانگرو ایران شده است.

مدیر کل دفتر حفاظت از زیست بوم های دریایی و سواحل دریایی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: چنانچه در راستای توسعه و احیای جنگل های مانگرو و مشارکت در پویش یک میلیارد نهال، در سال گذشته ۳۰۰ هزار اصله نهال حرا در زیستگاه های تحت مدیریت و حساس ساحلی غرس شد که در نتیجه آن مساحتی حدود ۲۶۷ هکتار بر وسعت زیستگاه های مذکور در استان های بوشهر، سیستان و بلوچستان و خوزستان افزوده شد.