"سوسک مبل" خوره بی رقیب لوازم چوبی در گیلان

"سوسک مبل" خوره بی رقیب لوازم چوبی در گیلان # بندرانزلی، خبرگزاری جمهوری اسلامی 03/05/83 داخلی.علمی. حشره موسوم به " سوسک مبل" با نام علمی punctatum anobium که در گویش گیلکی به آن "پت" می گویند مهمترین خوره و آفت بی رقیب صنعت چوب در گیلان محسوب می شود. هرساله مقادیر زیادی از وسایل چوبی موجود در گیلان مورد حمله این حشره قرار می گیرد و مردم را دچار ضرر و زیان می کند. این هیولای کوچک و مضر تقریبا به هر نوع چوبی حمله می کند و در مدتی که طول آن بستگی به مقاومت چوب دارد میز و صندلی، تختخواب و دیگر وسایل چوبی را از درون می خورد. مناطق انتشار آن شامل استان های شمالی و احتمالا سایر مناطق مرطوب کشور است و در اغلب نقاط معتدل جهان به ویژه در نیوزیلند و انگلیس نیز یافت می شود. به گفته کارشناسان صنایع چوب، تقریبا همه چوبها مستعد حمله توسط سوسک مبل هستند البته چوبهای قدیمی زودتر مورد حمله قرار می گیرند و سخت چوب ها نسبت به نرم چوب ها آهسته تر خورده می شوند. برای مثال چوب راش 40 سال طول می کشد تا مشخص شود حشره به آن حمله کرده است. حشره شناسان در مورد مشخصات این حشره می گویند: سوسک کامل دارای طولی بین دو و نیم تا پنج میلی متر و معمولا به رنک قهوه ای است. مهمترین مشخصه ظاهری این سوسک قسمت قدامی قفسه سینه است که مانند کلاهی روی سر قرار گرفته به طوری که سر حشره مانند دیگر اعضای خانواده "بید" قابل دیدن نیست. سیکل تکاملی این حشره دوران تخم، کرمینه، شفیره و حشره کامل را شامل می شود. مرحله تخم حدود پنج هفته طول می کشد و حشره ماده بین 20 تا 40 تخم مروارید شکل را داخل سوراخهای موجود در چوب قرار می دهد. پس ازپنج هفته لاروها از قسمت انتهای تخم بیرون آمده و شروع به نقب زدن داخل چوب می کنند، در این زمان است که صدای نابهنجار خوردن چوب و تخریب وسایل آغاز می شود. مرحله لاروی حداقل دو و حداکثر پنج سال و یا حتی بیشتر است و رنک بدن کرمینه سفید مایل به خاکستری است و با موهای ریز پوشیده شده سر به رنک قهوه ای مایل به زرد و آرواره ها نیز قهوه ای است. تونلی که این هیولای کوچک پشت سر خود به جا می گذارد با یک پودر نرم پر می شود و چوب را سست می کند. در سال اولی که کرمینه به حد بلوغ می رسد دالانی به سمت بیرون باز می کند و در آنجا به شفیره تبدیل می شود، مرحله شفیرگی نیز شش تا هشت هفته طول می کشد. حشره کامل که در خرداد و تیر ظاهر می شود پس از خروج از پوسته شفیرگی با ایجاد روزنه ای راه خود را به خارج و فضای آزاد باز می کند. اگر چه در عصری که مواد بسیار موثری برای حفاظت چوب عرضه شده است تکیه بر دوام طبیعی چوب معقول به نظر نمی رسد اما در شرایط کشور ما که هنوز به اهمیت مساله نگهداری چوب توجه لازم نمی شود بحث دوام آوری طبیعی چوب و شناسایی چوبهای با دوام و کم دوام ضروری است . چوبهای بادوام معمولا درونشان رنگی است و دارای مواد سمی ضد قارچ هستند اما مقدار آن به حدی که اثر حفاظتی داشته باشد معمولا فقط درون چوب وجود دارد. اقاقیا،آلبالو، شاه بلوط، بلوط، توت، گردو، شمشاد، آزاد، سرو، سرخدار، سمر جزء چوبهای بادوام به شمار می روند و بلوط باتلاقی ، نراد و کاج نیز دارای دوام متوسط هستند. توسکا، تبریزی ، چنار ، بید ، افرا، سیب ، راش ، زبان گنجشک نیز در رده چوبهای کم دوام و بی دوام قرار دارند. یعقوب سهراب نیا دبیر بازنشسته حرفه و فن که سالها است در زمینه ساخت وسایل چوبی مشغول فعالیت است در این باره گفت: برای جلوگیری از خسارات ناشی از حمله حشرات چوب خوار با عمل آوری چوب می توان دوام آن را افزایش داد. به گفته وی گرفتن شیره نباتی چوب و سپس خشک کردن آن به دو روش صنعتی و سنتی دوام و عمر چوب را افزایش می دهد. وی افزود: در روش سنتی یا طبیعی چوب را برای مدت کوتاه یا بلند (بسته به الیاف چوب ) در آب رودخانه ها یا استخرها نگهداری می کنند و پس از مدتی از آب خارج کرده به صورت الوار یا تخته در می آورند و درانباری قابل تهویه با استفاده از جریان هوا خشک می کنند. سهراب نیا اظهارداشت: در روش صنعتی یا مصنوعی با استفاده از بخار آب ابتدا شیره نباتی چوب را گرفته و سپس به وسیله حرارت خشک می کنند که این عمل معمولا از سه روز تا یک هفته طول می کشد. وی چوبهای مورد استفاده در صنایع چوب گیلان را راش، ملج، توسکا، چنار، گردو، ممرز، لیلکی، زبان گنجشک، مازو، آزاد، تبریزی، سپیدار و شمشاد عنوان کرد. به گفته وی مبلمان چوبی، سرویس خواب، میز و صندلی، روکش چوبی سقف (لمه ) و نمای داخلی با کیفیت در گیلان از چوب نراد که سبک ، نرم ، خوش نقش و مقاوم است ساخته می شود اما به دلیل گرانی آن در مقایسه با دیگر چوبها همه مردم قادر به خرید آن نیستند. سهراب نیا توصیه کرد، برای از بین بردن مقطعی این حشره چوبخوار می توان وسایل چوبی را که دچار حمله سوسک شده اند در یک اتاق دربسته برای مدت یک هفته در مجاورت چند دانه قرص برنج "فسفید آلومینیم" قرار داد و روی آنها را نیز با پلاستیک پوشاند. با اینحال با توجه به اهمیت این امر به نظر می رسد مراکز تحقیقاتی مانند جهاد دانشگاهی و همچنین دانشجویان و پژوهشگران رشته های مرتبط باید تحقیق در مورد راههای پیشگیری و مبارزه با این حشره را در برنامه های خود قرار دهند. مبارزه با این هیولای کوچک کمک بزرگی به جمعیت ساکن در استانهای شمالی به ویژه گیلان و مازندران خواهد بود. علمی. 620/321/604 1418