باغ فین کاشان، نگین سبز کویر خاکستری

# تهران ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 88/12/22 فرهنگی.میراث فرهنگی.باغ فین کاشان.نوروز 89 - گردشگری کاشان - معماری کم نظیر، ترنم زیبای چشمه همیشه جاری سلیمانیه به همراه زوزه باد و آواز پرندگان در لابلای شاخسار سرونازهای بلند بالای باغ فین، خاطره ای است که از ذهن هیچ گردشگری زدوده نمی شود. به گزارش ایرنا، این باغ که خاطره غم انگیز قتل صدر اعظم ایران، امیرکبیر را در دل دارد، درکنار جویها و فواره های آب روان، سرسبزی و درختان تنومند و استوار آن هر سال نوروز پذیرای صدها هزار مسافر و گردشگر داخلی و خارجی است. این باغ زیبا و تاریخی با چشمه جوشان سلیمانیه، آب و هوای با طراوت آن، تاریخ نهفته ای در دل خود دارد که هر بیننده ای را به فکر فرو می برد که چگونه در حاشیه کویر چنین بهشتی سالهاست خودنمایی می کند. بررسی سابقه این باغی حاکیست که باغ فین قدمت دیرینه داشته و ساخت و تکمیل این بنا به چند دوره تعلق دارد. براساس نوشته فضل بن سعد بن حسین ماه فروخی اصفهانی در کتاب محاسن اصفهان ، مبنی بر اینکه یعقوب لیث در سال 265 هجری قمری در این باغ اردو زده، قدمت این باغ به اوایل قرن سوم اسلامی می رسد، اما شکل گیری این باغ به صورت فعلی مربوط به اوایل دوره صفوی است. همچنین، عبدالحسین ملک المورخین کاشانی، در کتاب مختصر جغرافیای کاشان درمورد قدمت باغ فین آورده است: یکی از ابنیه عالیه کاشان باغ شاه است که در فین کوچک واقع است، بنای این باغ از پادشاهان صفویه بوده، بعد از آن فتحعلی شاه آن را تعمیر کرده، عمارات عالیه و حمامهای باشکوه از سنک مرمرهای بسیار بزرک بنا شده و آب فین از آنجا می گذرد. محمد مشهدی در مقاله ای با عنوان کاشان، شهر تاریخ، فرهنک و هنر، این باغ تاریخی را اینگونه توصیف کرده است: این مجموعه تاریخی در مساحتی حدود 25 هزارمترمربع شامل برج و بارو، درختان کهن، استخرها و جویبارهای متعدد یکی از زیباترین باغهای تاریخی ایران و جهان است. مجموعه آثار دیگری نیز از جمله هشتی ورودی، حوض ها، نهرها، فواره های فیروزه ای رنک، خیابانها، عمارتهای شترگلوی شاه عباسی، شترگلوی فتحعلی شاهی، عمارت کریمخانی، حمام ها و موزه ملی کاشان در این باغ وجود دارد. مشهدی در بخش دیگری از مقاله خود آورده است: در بالادست این باغ، چشمه سلیمانیه فین واقع است که با قدمت چندین هزار ساله، آب آن کاسته نمی شود مولف کتاب محاسن اصفهان، طراحی نهرها و نحوه گردش آب در خیابانهای باغ و فواره های فیروزه ای رنک و همیشه در فوران آن را، منسوب به غیاثالدین جمشید کاشانی ریاضی دان قرن نهم می داند. یکی از محققان و دست اندرکاران میراث فرهنگی کاشان در مقاله ای با عنوان باغ تاریخی فین، آورده است: این باغ دارای دو حمام در قسمت جنوبی باغ است : یک حمام کوچک که در سال 909 هجری قمری به دستور شاه اسماعیل صفوی ساخته شده و دری هم به خارج حمام داشته که در هر هفته یکروز، حمام باغ در اختیار اهالی فین قرار می گرفته است. این همان حمامی است که واقعه تاسف بار قتل صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار میرزا تقی خان امیرکبیر در آن اتفاق افتاده است. حمام دیگر، حمام بزرک سلطنتی است که در سال 1226 هجری قمری به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است و منحصرا سلاطین قاجار و شاهزادگان بلافصل، ازآن استفاده می کرده اند. در هر یک از این حمام ها، قسمتهایی شامل ورودی، گرم خانه، آبنما، خزینه، محل نظافت و سربینه (رختکن ) به چشم می خوردوکانالهایی جهت تعویض آب خزینه ها و حوضچه ها نیز در کف حمام ها وجود دارد. دیوار حمام ها با عایق رطوبتی مخصوص ماسه، آهک و ساروج پوشانده شده است. این حمام ها، دارای دالان ها و راهروهای زیادی است و معماری زیبایی دارد. سیف الله امینیان رییس پیشین اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کاشان در توصیف دیگر عمارت های باغ فین آورده است: کوشک مرکزی باغ که به عمارت شترگلوی صفوی موسوم است در سال هزار و 16 هجری قمری به همت آقا خضر نهاوندی حاکم وقت کاشان احداث شد. این عمارت یک بنای دو طبقه در مرکزباغ است و در وسط آن، حوض کاشیکاری زیبایی وجود دارد. نقاشی های این عمارت که توسط آقا رضا کاشانی ترسیم گردیده، متشکل از دورنمای شکارگاه و تصاویری از شاهزادگان است. بنای دیگر این باغ، عمارت حیاط خلوت کریمخانی است که در زمان کریمخان زند در جنوب غربی این باغ احداث شده است. حوضخانه وسیع و خوش طرح دیگری موسوم به شترگلوی قاجاری نیز در جنوب شرقی این باغ واقع است که مزین به نقاشی های نفیسی از آثار هنرمندان خاندان غفاری کاشان از قبیل جد استاد بزرک نقاشی ایران کمال الملک کاشانی و قصیده تاریخ احداث این حوضخانه نیز، به خط نستعلیق محمد تقی حسینی کاشانی به صورت گچ بری برجسته در داخل آن کشیده شده است. حوض جوش و تالار پذیرایی مجاور آن نیز در سال هزار و 256 هجری قمری به دستور محمدشاه قاجار در ضلع جنوبی باغ ساخته شده است. تازه ترین قسمتی که در این باغ به تازگی ساخته شده، موزه ملی کاشان است که در سال 1346 هجری شمسی بر روی خرابه های باقیمانده از عمارت خلوت نظام الدوله احداث شد. این موزه، از دو قسمت اصلی باستانشناسی و مردم شناسی و بخش کوچکی که اختصاص به هنرهای سنتی دارد، تشکیل شده است. این باغ در طول تاریخ همواره مورد توجه پادشاهان و سلاطینی که بر ایران حکومت می کرده اند، قرار داشته است. غیاثالدین بن همام الدین الحسینی، معروف به خواندمیر، در کتاب حبیب السیر، آورده است: در سال 909 هجری قمری شاه اسماعیل اول صفوی، مراسم و اجتماع باشکوهی از سران کشور و بزرگان کاشان در این باغ تشکیل داد و در حقیقت این مراسم، جشن تاجگذاری اولین پادشاه صفوی بوده است. براساس نوشته های میرزا هدایت الله افوشته ای نطنزی در کتاب نقاوت الاثار، شاه عباس صفوی نیز به این باغ علاقه مند بوده و در هر فرصتی که میسر می شده از این باغ استفاده می کرده است. افوشته ای نطنزی نوشته است: در سال هزار و 4 هجری قمری شاه عباس، جشن بزرگی در این باغ برپا نمود و ایلچیان و سفرای بعضی از کشورهای اروپایی و آسیایی را به حضور پذیرفت و از آنها پذیرایی نمود. در همین سال عمارت سردر و هشتی ورودی و برجهای دیده بانی به دستور وی در این باغ ساخته شد. ناصرالدین شاه قاجار نیز در سال هزار و 267 هجری قمری به همراه امیرکبیر در بازگشت از اصفهان چند روزی در این باغ اقامت کرده و دستوراتی برای مرمت باغ صادر کرده است. طبق اعلام مسوولان اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان، باغ فین نوروز گذشته دومین آثار تاریخی استان اصفهان بود که بعد از میدان امام اصفهان افزون بر یک میلیون بازدیدکننده داشت. /546/554