ژاپن بدنبال نفوذ بیشتر در آسیای مرکزی

# توکیو، خبرگزاری جمهوری اسلامی 06/06/85 خارجی.ژاپن.سیاسی.تحلیل. از: قاسم شریعتی جونیچیرو کویزومی نخست وزیر ژاپن روز دوشنبه سفر چهار روزه اش را از دو کشور قزاقستان و ازبکستان در منطقه آسیای مرکزی شروع کرد. کویزومی در جریان دیدارش با نورسلطان نظربایف رییس جمهوری قزاقستان و اسلام کریم اف رییس جمهوری ازبکستان قرار است درباره مسایل مربوط به انرژی، روابط دوجانبه، اوضاع منطقه ای و مسایل بین المللی گفت و گو کند. سفر کویزومی که اولین سفر یک نخست وزیر به آسیای مرکزی شمرده می شود ، موید تصمیم جدی ژاپن برای پیشبرد سیاست هایش در قبال این منطقه است که از مدتها پیش طراحی و پایه گذاری شده است. سیاست چندجانبه منطقه ای ژاپن در قبال کشورهای آسیای مرکزی را می توان بر محوریت امنیت انرژی، مسایل امنیتی و رقابت های منطقه ای یابه عبارت دیگر در چارچوب سیاست های ژئوپلتیکی و ژئواستراتژیک تفسیر کرد. از زمان برقراری روابط دیپلماتیک ژاپن با کشورهای آسیای مرکزی در سال 1992 میلادی، توکیو اهمیت ژئوپلتیک این منطقه را با توجه به همسایگی آنان با چین و روسیه، جنوب غربی آسیا و خاورمیانه و نیز بدلیل داشتن منابع غنی انرژی مورد توجه قرار داده است. در گزارش سالانه وزارت خارجه ژاپن در این باره تصریح شده است : ژاپن بر این باور است که ثبات آسیای مرکزی و توسعه آن بی نهایت بر ثبات و کامیابی اوراسیا تاثیر دارد. در این راستا دولت ژاپن از ابتدا تلاش کرد که روابط خود را با کشورهای آسیای مرکزی در چارچوب ابتکار "دیپلماسی جاده ابریشم" به پیش ببرد. این ابتکار بر سه اصل "گفت وگوی سیاسی" ، "همکاری اقتصادی و همکاری برای توسعه منابع طبیعی" و "مشارکت برای توسعه و حفظ صلح" استوار می باشد.
برای پیشبرد و تقویت این دیپلماسی بود که یوریکو کاواگوچی وزیر خارجه وقت ژاپن در اگوست سال 2004 میلادی از چهار کشور آسیای مرکزی شامل ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان و قرقیزستان دیدار به عمل آورد. کاواگوچی در جریان این سفر، به تشریح سیاست های جدید منطقه ای دولت ژاپن در قبال آسیای مرکزی بر مبنای افزایش همکاری های دوجانبه و تقویت گفت وگوها برای بالا بردن سطح همکاری های توکیو با کشورهای این منطقه پرداخت. در این راستا بود که کاواگوچی درهمان موقع ابتکار گفت وگوی "آسیای مرکزی به علاوه ژاپن" را مطرح و به تبیین آن پرداخت. اولین نشست وزیران خارجه ژاپن و کشورهای آسیای مرکزی نیز در چارچوب این ابتکار در جریان سفر کاواگوچی در شهر آستانه پایتخت قزاقستان برگزار شد. براساس گزارش سالانه وزارت خارجه ژاپن در سال 2005 میلادی، توکیو سیاست فعالانه ای را برای افزایش همکاری ها منطقه ای با آسیای مرکزی در چارچوب این ابتکار به پیش می برد. ژاپن در این راستا بود که در ژانویه سال 2005 میلادی سفارت خود را در ترکمنستان باز کرد و نیز در همان زمان سفارتش را در قزاقستان ازشهر آلماتی به شهر آستانه پایتخت جدید این کشور منتقل ساخت. ژاپن برای پیشبرد اهداف و سیاست های یاد شده، در خرداد ماه گذشته (ماه ژوئن ) میزبان دومین نشست وزیران خارجه ژاپن و کشورهای آسیای مرکزی بود. وزیران خارجه ژاپن و کشورهای تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان و قزاقستان در جریان این نشست درخصوص ابتکار جدید "طرح اقدام" به توافق رسیدند. براساس "طرح اقدام" وزیران خارجه ژاپن و کشورهای آسیای مرکزی موافقت کردند که همکاری های خود را در زمینه های مختلف از جمله در زمینه انرژی، مبارزه با تروریسم و مواد مخدر گسترش بخشند. براساس طرح اقدام که متن آن از سوی وزارت امور خارجه ژاپن منتشر شد، وزیران خارجه یاد شده تصریح کردند که ثبات وتوسعه آسیای مرکزی امری ضروری برای صلح و کامیابی منطقه اورآسیا و جامعه بین المللی شمرده می شود. وزیران خارجه کشورهای یادشده همچنین براهمیت ادامه حرکت کشورهای آسیای مرکزی به طرف دمکراسی، توسعه بازار آزاد، توسعه سطح زندگی مردم ، حذف تروریسم و فقر و نیز حفاظت از حقوق بشر تاکید کردند. بر اساس طرح اقدام، وزیران خارجه کشورهای شرکت کننده در نشست توکیو، توافق کردند که به گفت وگوهای سیاسی فی مابین به منظور پیشبرد همکاری و مشارکت در زمینه های مختلف ادامه دهند. تقویت همکاری با یکدیگر در زمینه هایی چون اصلاح ساختار سازمان ملل بویژه افزایش اعضای دایم شورای امنیت، تقویت رژیم خلع سلاح و منع گسترش سلاحهای کشتارجمعی و "ان پی تی" از جمله مواردی که وزیران خارجه کشورهای آسیای مرکزی و ژاپن بر آنها توافق کرده اند. در "طرح اقدام" همچنین با اشاره به اینکه کشورهای آسیای مرکزی برخوردار از منابع غنی گاز و نفت هستند، افزایش تولید گاز و نفت از سوی کشورهای یادشده را عاملی ثبات بخش در بازار انرژی بین الملل توصیف شده است.
ضمن اینکه در این نشست ژاپن آمادگی خودش رابرای پیشبرد طرح انتقال انرژی آسیای مرکزی ازجمله کریدور شمال - جنوب بیان داشت. بدین ترتیب دولت ژاپن امیدوار است که سفر کویزومی سبب پیشبرد سیاست های اعلام شده قبلی و نیز حضور بیشتر این کشور در منطقه آسیای مرکزی شده و به امنیت انرژی این کشور کمک کند. به گزارش منابع ژاپنی، کویزومی براین هدف است که درجریان دیدارش با کریم اف و نظربایف، آمادگی ژاپن را برای همکاری با ازبکستان و قزاقستان به منظور کمک به بهره برداری رساندن منابع نفتی، گازی و معادن اورانیوم به آگاهی آنها برساند. کویزومی پیش از شروع سفرش به خبرنگاران گفت: در چارچوب راهبرد انرژی ژاپن، مناسب نیست که این کشور وابسته شدید به انرژی حوزه خاورمیانه باشد و خوشبختانه ازبکستان و قزاقستان برخوردار از منابع فراوان انرژی هستند. هم اینک حدود 90 درصد از نفت خام ژاپن از منطقه خاورمیانه تامین می شود و باتوجه به بحران های کنونی در این منطقه مقامات ژاپنی این وابستگی شدید را از جنبه امنیت انرژی بسیار منفی ارزیابی می کنند. ضمن اینکه به گزارش رسانه های ژاپنی دولت ژاپن در راستای تامین اورانیوم مورد نیاز خود قصد دارد که به قزاقستان نزدیک شده و همکاری با این کشور را گسترش دهد. برپایه گزارش اخیر روزنامه ماینیچی، کویزومی و نظربایف پس از پایان دیدارشان قرار است بیانیه ای مشترکی درزمینه همکاری فنی از جمله در زمینه توسعه معادن اورانیوم قزاقستان و گسترش سرمایه گذاری ژاپن در این خصوص منتشر کنند. بگزارش ماینیچی، دولت ژاپن تصمیم دارد که همزمان با دگرگون کردن سیاست وابستگی خود به نفت خاورمیانه، درهای سیاست انرژی در منطقه آسیای مرکزی را باز کند. براساس این گزارش نیروگاههای اتمی ژاپن برای تامین سوخت خود سالانه حدود هشت هزار تن اورانیوم از استرالیا و کانادا وارد می کنند، اما با زیاد شدن شمارنیروگاه های اتمی چین و هند این احتمال وجوددارد که کارتامین اورانیوم مورد نیاز آنها در آینده با مشکل روبرو شود. به همین دلیل شرکتهای تولیدکننده برق و شرکتهای بازرگانی ژاپن توجه خود را معطوف قزاقستان کرده اند که دومین دارنده منابع اورانیوم در جهان می باشد. علاوه بر مساله امنیت انرژی که به آن اشاره شد، دولت ژاپن بدنبال این موضوع است که با ارتباط عمیق تر با کشورهای آسیای مرکزی، که هم اینک در دایره نفوذ روسیه، چین و آمریکا قرار دارند، بخشی از فشارهای چین و نیز روسیه بر این کشور تعدیل بخشیده و حتی خنثی سازد. ژاپن مشابه همین سیاست را در حال حاضر در واکنش به سیاست های منطقه چین در جنوب و جنوب شرقی آسیا درپیش گرفته است و در این چارچوب بدنبال نزدیکی و همکاری فعال با کشورهای حوزه "آسه آن" و نیز هند در زمینه های مختلف می باشد. چین در سال های اخیر سیاست بسیار فعالی را درقبال جنوب و جنوب شرقی آسیا در پیش گرفته است، مساله ای که به هیچوجه خوشایند ژاپنی ها نیست. هم اینک ژاپن با چین که راه ابرقدرتی می پیماید به دلایل تاریخی، ارضی و نیز رقابت بر سر منابع انرژی در دریای شرقی چین و نیز برنامه های نظامی این کشور دارای مشکلات عدیده ای می باشد. توکیو درحال حاضر نیزبا مسکو برسر مالکیت چهار جزایر شمالی که در ژاپن با نام های "کوناشیری، اتوروفو، شیکوتان و هابومای" خوانده می شوند، اختلاف شدیدی دارد. اختلاف برسرمالکیت این جزایرکه دراواخرجنک دوم جهانی در سال 1945 میلادی درجریان شکست ژاپن درجنک جهانی دوم به اشغال نیروهای شوروی سابق درآمدند، از موانع اصلی بر سر راه گسترش روابط توکیو - مسکو است . دولت ژاپن عقد پیمان صلح با روسیه را درگروحل اختلاف توکیو- مسکو درخصوص مالکیت جزایر شمالی دانسته است. بدین ترتیب حضور ژاپن در آسیای مرکزی را می تواند نوعی رویارویی با نفوذ منطقه ای چین و روسیه به شمار آورد. آساق280/666/1392-