بازیهای محلی خراسان شمالی تداعی گر خاطرات خوش روزهای شیرین گذشته (3) .................................................................
بجنورد ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 19/06/86 داخلی.فرهنگی.بازیهای محلی.
* بش داش (یک قل دو قل ) این بازی در لهجه ترکی بش داش (پنج سنک ) و در لهجه کردی ششک نامیده می شود.
برای انجام این بازی پنج سنک کوچک گرد لازم است.
برای مشخص شدن اینکه از بین شرکت کنندگان چه کسی اول بازی کند، همه اول سنگها را پشت دست می اندازند.
پشت دست اینگونه است که شخص، پنج سنک را در کف دستش نگاه می دارد، کمی بالا می اندازد و دستش را می چرخاند، باید سنگها در پشت دستش بنشینند و سپس دوباره سنگها را بالا می اندازد و باید تمام سنگها را در کف دستش بگیرد. هر کس در پشت دست از پنج سنک سنگهای بیشتری بگیرد اول است.
بازی آغاز می شود. در قسمت اول یعنی یک قل، یک سنک را بالا پرتاب کرده و یک سنک را از زمین برداشته و سنک پرتاب شده گرفته می شود، برای سه سنک دیگر این عمل تکرار می شود.
در قسمت دوم یعنی دو قل، یک سنک بالا پرتاب می شود و در هر بار دو سنک با هم جمع می شود.
در قسمت سوم یعنی سه قل یک سنک بالا پرتاب می شود، یک بار سه سنک با هم و یک بار تک سنک مانده برداشته می شود.
در قسمت سوم یعنی چهار قل، یک سنک به بالا پرتاب می شود و چهار سنک روی زمین با هم جمع می شود.
در پنج قل یا تاپک، پنج سنک را در دست گرفته، چهار سنک را داخل دست نگه داشته، یک سنک به بالا پرتاب می شود و چهار سنک درون دست بر روی زمین گذاشته می شود و سنک در هوا گرفته می شود و دوباره به بالا پرتاب می شود، که قبل از به زمین رسیدن آن دوباره چهار سنک برداشته و سنک در هوا گرفته می شود.
در مرحله قرتک نیز پنج سنک را در دست گرفته و یک سنک به بالا پرتاب می شود، طی این مدت انگشت سبابه به زمین کشیده و سنک پرتاب شده گرفته می شود.
در پایان این مراحل پشت دست انجام می شود و تعداد سنک گرفته شده امتیاز محسوب می شود مثلا سه سنک 30 امتیاز محاسبه می شود.
تا زمانی که بازیکن بازی را بدون خطا و طبق قواعد انجام دهد به بازی ادامه می دهد.
* گل و پوچ در این بازی بازیکنان به دو گروه تقسیم می شوند و به صورت دایره دور هم و یا ستونی مقابل هم می نشینند.
هر گروه یک سرگروه برای خود انتخاب می کند.
سرگروه نخود، لوبیا، کاغذ، چوب یا هر چیز کوچک دیگری را به عنوان گل در میان دستهای مشت کرده دوستانش قرار می دهد و گروه مقابل نباید بفهمد گل در دست کدام یک از یاران گروه قرار گرفته است.
یاران گروه همگی مچهای خود را مقابل گروه مقابل می گیرند تا آنها حدس بزنند گل در دست کیست.
اگر گروه مقابل درست حدس زد گل را می گیرد و خود بازی را آغاز می کند و اگر نه، گروه شروعکننده دوباره بازی می کند.
برای بازی امتیاز مشخصی در نظر گرفته می شود مثلا امتیاز 20، شاه گل نامیده می شود و هر گروهی که شاه گل را به دست آورد برنده است و می تواند گروه بازنده را تنبیه کند.
* قلاق چکمه این بازی در لهجه ترکی قلاق چکمه و در لهجه کردی گوجک کشانده نامیده می شود که به معنای کشیدن گوش است.
در این بازی ابتدا شخصی از میان تمام بچه ها انتخاب می شود و بر روی سکو یا جایی که از سطح زمین بلندتر باشد قرار می گیرد و خوراکی یا میوه ای را بر روی سر بچه ها پرتاب می کند. بچه ها برای به دست آوردن خوراکی تلاش می کنند و هر فردی آن را بگیرد باید سریع خود را به فرد روی سکو برساند و دست خود را به او بزند که آن خوراکی نصیبش شود.
بچه های دیگر سعی می کنند میوه را بگیرند، گوش او را می کشند تا میوه را بدهد. اولین بازیکنی که بتواند همراه با خوراکی دست خود را به شخص روی سکو بزند برنده است و خوراکی مال او می شود.
* سک سک یا سیخم سیخم در این بازی بچه ها به قید قرعه یک نفر را به عنوان گرک انتخاب می کنند.
گرک باید به دنبال بچه ها بدود و آنها را بگیرد.
بچه ها فرار می کنند و زمانی که گرک به دنبال یکی از بچه ها می کند، او دست به سینه می ایستد و کلمه سیخم یا سک سک را می گوید و در همان حالت باقی می ماند.
گرک به دنبال دیگر بچه ها می دود. در این بین بازیکنی که سک سک نکرده باشد می تواند دور از چشم گرک برای آزاد کردن دوستانش دست خود را به آنها بزند تا آزاد شوند.
گرک تنها می تواند بازیکنان آزاد را بگیرد و هر بازیکنی که گرفته شود گرک می شود.
* هگلو هگلو یک بازی کردی و شبیه بازی "زو" و یا کبدی است.
در این بازی بچه ها ابتدا یارکشی کرده و گروههای خود را مشخص می کنند.
دو آجر به حالت ایستاده بر روی زمین قرار می گیرد، سپس چوبی بر روی دو آجر به حالت خوابیده قرار داده می شود.
از هر گروه یک نفر داوطلب می شود که بازی را شروع کند. یکی از یاران گروه چوب به دست در پشت آجرها قرار می گیرد و سپس بر چوب روی آجرها ضربه می زند و یکی از یاران گروه مقابل یک نفس به دنبال چوب می رود تا هنگامیکه به چوب برسد و آن را بردارد، سپس باید از راهی که رفته است برگردد به شرط آنکه نفسش بند نیاید.
اگر در حین بازی نفس بکشد باخته است و از بازی کنار می رود اما اگر یک نفس با کشیدن کلمه هگلو تا جایی که مقرر شده بیاید بازی را برده است.
یاران گروه رقیب فرد را تاجایی که دویده است همراهی می کنند و نقطه ای که نفس او بند آمده است را علامتگذاری می کنند.
در پایان بازی به علامتها نگاه می کنند و هر کس از همه بیشتر و یک نفس مسافت زیادی را طی کرده باشد برنده است.
همه برای برنده فریاد شادی می کشند و یک به یک او را پشت می کنند و به او سواری می دهند.
* هفت سنک برای انجام این بازی هفت عدد سنک و یک توپ و حضور بیش از هشت بازیکن لازم است.
در هفت سنک بازیکنان به دو گروه مساوی تقسیم می شوند.
هفت عدد سنک بر روی هم چیده می شوند.
گروه شروعکننده پشت خط در فاصله دو تا دو و نیم متری سنگها می ایستند در حالیکه گروه مقابل پشت سنگها ایستاده اند.
افراد گروه شروعکننده پشت خط، پشت سرگروه یا اوستا پراکنده اند و اوستا با توپ سعی در واژگون کردن سنگها می کند.
اگر سنگها واژگون شوند گروه مقابل توپ را برمی دارند و دنبال آنها می کنند تا توپ را به آنها بزنند، باید اوستا و یارانش فرار کنند تا توپ به آنها اصابت نکند و ضمنا باید هفت سنک ریخته شده را هم روی هم بچینند.
اگر این گروه قبل از ضربه خوردن با توپ، بتوانند سنگهای واژگون شده را بچینند باید بلند اعلام کنند، "هفت سنک" و برنده اند و دوباره بازی را از سر می گیرند.
ضمنا اگر سرگروه نتواند سنگها را واژگون کند افراد گروه به نوبت توپ را به طرف هفت سنک پرتاب می کنند تا واژگون شود و اگر هیچ یک موفق نشدند بازی به گروه بعدی واگذار می شود.
* دستمال دستمال در این بازی بچه ها در یک گروه دایره وار می نشینند و یکی را به عنوان گرک انتخاب می کنند.
گرک دستمالی به دست می گیرد و به دور بچه ها می چرخد و همه با هم می خوانند.
گرک: تخم مرغ گندیده بچه ها: هنوز آفتاب ندیده گرک دستمال را آهسته پشت سر یکی از بچه ها می اندازد و دور حلقه بچه ها پا به فرار می گذارد. فردی که دستمال بر روی او قرار گرفته به محض فهمیدن باید بلند شود و به دنبال گرک بدود تا او را بگیرد. گرک باید سعی کند در جای فرد دستمال به دست بنشیند و اگر نشست بازی دوباره آغاز می شود.
ادامه دارد ...
آ/626/659 شماره 124 ساعت 15:08 تمام
تاریخ انتشار: ۱۹ شهریور ۱۳۸۶ - ۰۰:۰۱