نگاهی به آیین های مذهبی مردم هرمزگان در ماه مبارک رمضان

نگاهی به آیین های مذهبی مردم هرمزگان در ماه مبارک رمضان # بندرعباس ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 12/08/83 داخلی.اجتماعی.مناسبتها. در میان همه اقوام وملل، سنت ها وقتی با دین و مذهب پیوند می خورد رنک و بوی تازه ای می گیرد و در حقیقت دین می تواند مواد زاید سنت هایی که خاستگاه واقعی ندارد را کنار بگذارد. انسانها وقتی این پیوندها را درک می کنند تلاش دارند بیشتر به دین نزدیک شوند و باورهای دینی خود را بالا ببرند. باورها وقتی به صورت عرف درآمد همانند پیش درآمدی، پیش روی انسانها خود نمایی می کند و انسان دوست دارد با این باورها زندگی کند. مردم که دراین همهمه زندگی سخت مشغول هستند وقتی ماه رمضان فرا می رسد مثل یک خانه تکانی، ول وله ای سراسر وجود آدمی را می گیرد و با وجودی که از لحظه لحظه آن بهره می برد ولی همچنان آرام و قرار ندارد. آیین ها وسنتهای ماه مبارک رمضان نزد اقوام هرمزگانی همانند سایر مردم ایران ازقداست و جایگاه ویژه ای برخورداراست و پایبندی مردم مسلمان این سامان به روزه داری و احیای شبهای قدر ،از دیرباز راسخ و مستحکم بوده است. مردم این خطه معتقدند، ماه رمضان بدلیل شان و منزلتی که درآن تاکید شده بعنوان ماه نزول قرآن کریم، فرصتی برای نزدیک شدن به خدا و توبه از گناهان و یک موهبت الهی برای همه بندگان اعم از صالحین و گناهکاران است . مردم هرمزگان همزمان با اعیاد شعبانیه خود را برای ورود به ماه مبارک رمضان و شرکت در این ضیافت الهی آماده می کنند. اغلب آنان در ماه شعبان با گرفتن روزه های مستحبی و روزه های قضابه استقبال ماه مبارک رمضان می روند تا از فیوضات این ماه خدایی بیشترین نصیب وبهره را کسب کنند. به این عمل در نزد مردم هرمزگان " به پیشباز" رفتن رمضان نیز می گویند و برخی تا 10روز و برخی کمتر یابیشتر دل وجان خود را به روزه گرفتن عادت می دهند تا در ماه رمضان میهمان خوبی برای خداوند باشند. مردم هرمزگان روزهای آخرماه شعبان به هنگام غروب مهر و پدیدار شدن مهتاب به پشت بامها و نقاط بلند می روند تا حلول ماه رمضان را رویت کرده و خبر آن را از طریق موذن محل به مردم اعلام کنند. درصورتی که آسمان به سمت قبله در غروب آخرماه شعبان ابری وگرد و غباری نباشد ، همه مردم بخصوص جوانان که به لحاظ دید چشم قوی هستند به جستجوی ماه درآسمان خیره می شوند وبه محض مشاهده،آن را به بزرگترها نیز نشان می دهند. اگر ماه درآخر ماه شعبان یا شب اول رمضان دیده نشود مردم به این نیت که احتمال داده می شود ماه در پشت ابر بوده روز اول رمضان را با عنوان یوم الشک روزه می گیرند و روز بعد که ماه را می بینند محاسبه می کنند که این ماه موید شب چندم است. درگذشته و قبل از پیدایش و استفاده از تکنولوژی امروزی زمان سنج، مردم این دیار پس از رویت حلال ماه ، روزه داری ماه رمضان را آغاز می کردند و سحرها با نمایان شدن ستاره ای درآسمان موسوم به "ستاره سحر"، سحری می خوردند.
در آن ایام که افق مشخص و رسمی وجود نداشت، مردم این سامان سحری خود را قبل از سپیده سحر با مشاهده ستاره سحر که در سمت شرق طلوع می کند می خوردند و با ناپدیدشدن این ستاره نماز صبح را بجا می آوردند. حضور کودکان کم سن وسال ( غیرمکلف ) به هنگام سحری در کنار پدر و مادر جلوه دیگری به عظمت ماه رمضان درمیان مردم این خطه می دهد. هرچند این حضور گاها با مخالفت والدین مواجه می باشد اما این یک تبلوری از عشق درونی عبادی خانواده های هرمزگانی است که گفته می شود نسل به نسل به همین منوال گشته و در این گیر و دار همواره پدران و مادران تسلیم اراده کودکان شده اند. برخی ازکودکان کم سن وسال دراین خطه روزه نیم روزه ای موسوم به کله گنجشکی می گیرند و به این ترتیب بذر شرکت در میهمانی خداوند و نشستن بر سر سفره الهی از این دوران در دل نوباوگان به جوانه می نشیند. روزه داران کله گنجشکی یک وعده بیشتر غذا نمی خورند آنهم ناهار . مردم این دیار در دهه اول ماه رمضان معمولا درخانه های خود افطار می کنند و در این روزها معمولا خبری از میهمانی های افطاری دادن و افطاری رفتن نیست . دهه دوم ماه مبارک رمضان میهمانی های افطاری شروع می شود و خانواده ها معمولا همسایه ها و اقوام و خویشان همدیگر رابرای صرف افطاری دعوت می کنند. مردم این سامان معمولا روزه خود را با آب گرم ، خرما، فرنی ، شیربرنج ، شیر و یا زولبیا و بامیه افطار کرده و سپس شام میل می کنند. آیین های نماز جماعت دراین ماه باشکوهتر و پرجمعیت تر از ماههای دیگر است بخصوص نمازجماعت مغرب و عشاء در امامزاده سید مظفر(ع) بندرعباس، برادر امام رضا(ع) جلوه خاصی به خود می گیرد. ازاولین شب ماه رمضان آیین های قرآن خوانی درمساجد ،تکایاو حسینیه های این استان بویژه مناطق روستایی باشکوه خاصی برگزارمی شود و هرشب یک جزء قرآن توسط کسانی که صدای خوبی دارند قرائت می شود و 30جزء قرآن در 30 روز ماه مبارک رمضان به پایان می رسد. پس ازقرائت قرآن معمولا آیین نوحه خوانی درمساجد اهل تشیع در مصیبت حضرت علی (ع) شهید این ماه برگزار می شود که مداحان و علما درمدح و منقبت و سپس رثای آن حضرت سخنرانی می کنند. شب های19 ،21 و 23 رمضان بعنوان لیالی قدر که همراه باضربت خوردن ، شهادت و سومین شب شهادت امیرالمومنین علی بن ابیطالب (ع) امام اول شیعیان و وصی برحق پیامبراکرم (ص ) است، آوای حزن انگیز نوحه و مرثیه از هر کوی و برزن شهرها وروستاهای هرمزگان به آسمان برمی خیزد. فرستادن لعن ونفرین بر ابن ملجم ( قاتل امیرمومنان علی "ع") در تعقیبات نمازهای قدرو بعدازمرثیه سرایی ها بعنوان یک عمل مستحب دربین نمازگزاران و شب زنده داران لیالی قدر رواج بیشتری دارد. دراین سه شب علاوه بر نماز قدر و نمازهای مستحبی دیگر، خواندن دعاهای مستحبی بویژه دعای جوشن کبیر نیز باشکوه خاصی قرائت می شود و طی آن مردم با دردست گرفتن ریسمان به ازای هرقطعه از دعا معروف به دعای صدبند یک گره می زنند و آن را برای جلوگیری ازهرگونه بلاو مصبیت به بازوی خود یا کودکان خویش می بندند. هرمزگانی ها شب های قدر را همانند مردم سایر نقاط کشور بعنوان شب های پر فیض قدر احیا نگه داشته و با برگزاری مجالس، این شبها را تاصبح به برپایی نمازقدر و نمازهای مستحبی دیگر می پردازند. شب زنده داری دراین سه شب بعنوان طلب بخشش از درگاه خداوند متعال و بازبودن در توبه به روی گناهگاران نادم از کرده خود، رواج بیشتری دارد . مردم این خطه معتقدند با بر سرگذاشتن قرآن و خواندن نماز قدر در این شبها که براساس سوره قدر شب نزول قرآن کریم ازسوی خداوند بر پیامبر اسلام است ، کالبد جسم وخاکی انسان شکافته شده و روح معنوی درآن جاری می شود و خداوندمتعال به احترام این شبها ازسرتقصیرات آنان گذشت کرده و توبه آنان را می پذیرد. از شب بیست ویکم رمضان دراین استان رسم است که مردم بمدت 9 شب فرصت دارند فاتحه اموات گذشته را بدهند و به این شیوه است که هرشب یکی از خانواده ها چندنفر قاری یا به اصطلاح محلی "ملای قرآن خوان" را برای افطاری دعوت کرده تا چند جزء قرآن برای شادی روح درگذشتگان این خانواده بخوانند . فرزندان و بازماندگان با این شیوه می گویند فاتحه اموات را بجا آورده و یاد و خاطره آنان را گرامی می دارند. ادای نذورات درماه مبارک رمضان دربین مردم این استان ازرونق خاصی برخوردار است و پخش غذا بعنوان احسان ازقبیل پلو ، آش و شله زرد در افطار21 رمضان که مصادف با شهادت حضرت علی (ع)است بین نیازمندان رایج است . روز عید فطر قبل از هرچیز فطریه یابه اصطلاح محلی (سرروزه ) به تعداداعضای خانواده وبا قیمت روز یا معادل آن را آماده می کنند و پس از اقامه نماز عید فطر، آن را به نیازمندان می دهند. پس از اقامه نماز عید فطر مردم به سوی بهشت زهرا (س ) و برخی هم به سوی روستاها برای زیارت و قرائت فاتحه قبور اموات خود می روند و پس از آن به دیدار بزرگترهای فامیل اعم از پدرمادرو خواهر وبرادرمی روند واین عید را همانند سایر اعیاد اسلامی گرامی می دارند. 668/ 667