خراسان جنوبی یادگار تاریخ و تمدن ایران زمین

خراسان جنوبی یادگار تاریخ و تمدن ایران زمین ..................................................
خبرگزاری جمهوری اسلامی 90/01/09 اجتماعی.داخلی.گردشگری بیرجند - خراسان جنوبی در شرق کشور با چشم اندازهای زیبا ، آثار تاریخی و باستانی و تمدن هزاران ساله ایرانی همه ساله مورد بازدید و استقبال گردشگران و میهمانان نوروزی است.
به گزارش ایرنا، گردشگران و مسافران با سفر به شهرستان های مختلف این استان و بازدید از آثار تاریخی و باستانی و گشت و گذار در بقایای هزاران ساله این سرزمین با نحوه زندگی و فرهنگ و آداب دیرین مردم این دیار آشنا می شوند.
خراسان جنوبی از لحاظ فرهنگ، علم و معرفت یکی از درخشان ترین نقاط ایران به شمار می رود، بطوری که وجود علمای فاضل و استادان نام آور کشور همچون آیت الله محمد باقر آیتی ، آیت الله سید حسن تهامی و پرفسور محمد حسن گنجی در جای جای این خطه نشانگر این موضوع است.
حوزه فرهنگی و اجتماعی این استان طی قرون متمادی شاهد مهاجرت اقوام گوناگون به منطقه بوده است، بطوری که در این گستره فرهنگی به راحتی می توان اقوام و نژادهای مختلف را از هم تمیز داد.
بناهای باشکوه و عظیم به یادگار مانده از ادوار پیش بخصوص دوره صفویه و بعد از آن، هر یک به تنهایی دارای غنای فرهنگی و مذهبی یا سیاسی و نظامی منحصر به فرد مخصوص خود هستند.
ساکنین استان برای اماکن مذهبی و بقاع متبرکه اهمیت ویژه ای قائل هستند.
هر یک از این آثار علاوه بر آن که دارای فرم و شکل و هماهنگی از لحاظ معماری و ساختاری می باشند، از لحاظ مردم شناسی دینی نیز قابل توجه هستند صنایع دستی موجود در این استان پهناور بیش از همه شامل پارچه بافی، سفالگری، رنگرزی، آهنگری، حصیربافی، سبد بافی، نمد مالی، ریسندگی، گلیم بافی، جاجیم بافی، پلاس و دهها صنایع دیگر می باشد که اصالت و هویت فرهنگی و قومی در طرح ها، نقوش و تولیدات آن حفظ و صیانت شده است.
مسافران خراسان جنوبی با سفر به این استان خود را در داخل حجم انبوهی از سوغات و تحفه های این دیار می بینند که از جمله آن می توان به زرشک، زعفران، عناب، بادام، گردو، کشک سیاه و زرد و زیره ای، قره قروت، آلو خشک و برگه هلو اشاره کرد.
موسیقی خراسان جنوبی در نوع خود از اهمیت زیادی برخوردار است بطوری که نگاه به حرکات موزون، آهنگ ها و نواهای هماهنگ آنها، ما را به تاریخ کهن سرزمین یادگارهای تاریخی می برد.
نواها و آهنگ های موجود، برگرفته از طبیعت و اقلیم منطقه بوده و ریشه در عقاید و افکار مردمان این دیار دارد.
خراسان جنوبی، با جاذبه های تاریخی و گردشگری و صنایع دستی و همچنین مراکز مذهبی، با مردمانی میهمان نواز و خونگرم، پذیرای مسافران نوروزی و گردشگران است که امیدواریم خاطرات خوشی را از این دیار با فرهنگ و تاریخی به یادگار ببرند.
بر اساس اسناد کهن، این استان زیستگاه یکی از اقوام آریایی نژاد به نام ساگارت بوده و به دلیل وضعیت آب و هوایی و اقلیمی خاص خود چندان مورد توجه و تاخت و تاز افراد بیگانه قرار نگرفته و زبان و نژاد مردم این خطه نیز کمتر دچار آمیختگی و اختلاط گردیده شده است.
از آنجا که قومیت غالب این منطقه ف ـارس می باشد زبان رسمی و اصلی مردم استان، فارسی است.
این زبان در هر نقطه شهری و روستایی استان با لهجه خاص و منسوب به همان محل بیان می شود مثل لهجه بیرجندی، لهجه قاینی، لهجه سرایانی و لهجه نهبن ـدانی که البته این لهجه ها با تفاوت هایی در واژه ها، جمله بن ـدی ها و تاکید بر روی هجاها همراه است و نیز غالب اقوام عرب ساکن در منطقه نیز هنوز به زبان خود سخن می گویند.
از جمله خصوصیات فرهنگی استان می توان به مراسم جشن کاکل و شکرگزاری در امر کشاورزی، جشن قوچگذاری و کوچ در امر دامداری، جشن عید نوروز و سفره بستن و دی ـد و بازدی ـد، بویژه مراسم برات و ماه محرم از قبیل نخل برداری، تعزیه خوانی، علم بندان و علم گردانی، بیل زنی، مشعل گردانی، هفت منبر و سنگ زنی اشاره کرد.
از بازیهای متداول که در این منطقه طرفداران خاص خود را دارد می توان گله بازی، تشله (تیله ) بازی، چوب بازی، هفت سنگ،کوتش خرابه را نام برد.
پوششی را که مردم این منطقه به عنوان لباس و پوشاک مورد استفاده قرار می دهند عبارتند از، کلاه نمدی، شب کلاه، مندیل، کلاه دوره دار، کلاه پهلوی یا شیپوری، عرقچین،کلاه ت ـرمه، گردن پیچ یا لنگته، جلیقه، پی ـراهن، قمیس، لب ـ اده، نیم تنه، قارت (جقه )، سینه بند، مچ پیچ و گیوه که برای مردان مورد استفاده قرار می گیرند.
از پـوشاک زنان این خطه می توان به چارقد، دستمال، روبند، کلوته، کوسه، عرقچین، پیراهن یا پهره، دالاق، شلیته، شلواریل، چـادر، کفش تبلک دار، گرجی، گالش و کفش سوز اشاره کرد.
غذاهای محلی خراسان جنوبی که اغلب از مواد در دسترس و متناسب با شرایط آب وهوایی درست می شوند می توان به اشکنه عدس، اشکنه آلو، اشکنه گوجه فرنگی،کشک زردوخورشت قورمه، گوشت داغ(قورمه )، قروت، بنه، ساب ـری، خرما برشته، آش رشته و آش جوش پره اشاره کرد.
موسیقی سنتی در این استان از سابقه طولانی برخوردار بوده و ویژگی آن در حرکات ریتمیک و نمایشی است و چوب بازی نیز یکی از هنرهای وابسته به رقص است که ویژگی خاص خود را دارد.
خراسان جنوبی دارای زیباترین و لطیف ترین ترانه ها، آوازها و حماسی ترین رقص ها و آهنگهای سازی آوازی است که کم نظیر می باشد و رقم های پنج ضربی و سه تایی متداول در منطقه ویژگی خودش را دارد که در دیگر نقاط کشور مرسوم نیست.
از جمله سازهای محلی که مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از، دهل، سرنا، دایره و نی که معمولا توسط خود نوازندگان ساخته می شود.
محصولات کشاورزی اغلب شهرستان های استان شامل گندم، جو، ارزن، چغندر، شلغم ، حبوبات، یونجه، پنبه، زعفران، خربزه و هن ـدوان ـه میب ـاشد و از محصلات باغی میتوان به زرشک، بادام، آلو، عناب، سنجد، انار، انگور، انجیر، توت و گردو اشاره نمود.
از محصولات خاص استان می توان زعفران، زرشک، آلو بخارا، عناب، سنجد، بادام ، انار، انجیر و انگور را نام برد بطوری که این استان پیشگام تولید زعفران و دومین قطب تولید جهانی زعفران می باشد و به سرزمین طلای سرخ شهرت دارد.
مدرسه شوکتیه، باغ و عمارت اکبریه ، بنده دره، قلعه بیرجند ، ارگ کلاه فرنگی ، غار چنشت، مقبره بوذرجمهر قاین، قلعه دختر بشرویه ، آبگرم فردوس و روستای ماخونیک از جمله آثار تاریخی و گردشگری این استان هستند که هر ساله بازدیدکنندگان زیادی را به خود جلب می کند.
غار چنشت در 60کیلومتری بیرجند با آثار حیات و مرگ مانند قطعات سفال پارچه، استخوانهای درهم شکسته و اجساد نیمه متلاشی که بیش از 3000سال پیش به درون غار برده شده اند به عنوان یکی از اسرار آمیزترین پدیده های تاریخی این استان حکایتگر قومی است که در تکاپوی حیات، جان پناهی جسته و ترک خانه و کاشانه کرده اند.
قلعه بیرجند بر فراز تپه ای طبیعی در شهر بیرجند قرار دارد این بنا از خشت، گل و چینه ساخته شده و ازدوره صفویه تا قاجاریه مردم شهر را درمقابل تهاجمات دشمنان به ویژه ترکمن ها و ازبک ها محافظت می کرده است.
از مدارس تاریخی بیرجند مدرسه شوکتیه است که توسط امیر اسماعیل علم در سال 1312هجری قمری ساخته شده که همزمان با تاسیس مدرسه بزرگ دارلفنون در سال 1326و همزمان با اوج قدرت سیاسی شوکت الملک به یکی از مراکز معتبر آموزشی کشور تبدیل گردید.
مدرسه شوکتیه پرچم دار و پایه گذار فرهنگ نوین و مدارسی بود که امروزه از نظر کمی، رشد کم نظیر و از نظر کیفی ارتقا چشمگیری یافته است.
مسجد جامع قاین به استناد کتیبه موجود در ایوان مسجد، در سال 796 هجری قمری به دستور امیر جمشید قارنی، ساخته شده و از آثار اواخر دوره ایلخانی و اوایل دوره تیموری است.
این اثر دارای اجزایی از قبیل صحن، ایوان، شبستانهای طرفین ایوان، حجره ها، در ورودی و ساعت آفتابی است و ایوان مسجد شاخص ترین عنصر معماری آن می باشد.
مقبره بوذرجمهر قاین ، آرامگاه یکی از عرفای نامدار، سیاستمداران و شاعران قرن چهارم و پنجم هجری قمری است که در پنج کیلومتری جنوب قاین بر دامنه کوه ابوذر قرار دارد، این بنا از بناهای ساخته شده در قرن ششم و هفتم هجری قمری می باشد که به شکل چلیپایی و با معمار زیبایی است.
مسجد جامع پخت سربیشه از بناهای دوره قاجار در داخل روستای پخت در فاصله حدود 10 کیلومتری غرب سربیشه قرار دارد که مهمترین عناصر معماری آن شامل ، سر در ورودی ، دالان ، صحن مرکزی و شبستان ، سر در ورودی دارای طاق جناغی می باشد که عرض دهانه آن 310 سانتیمتر و پوشش سقف آن از نوع گنبد های کم خیز است.
روستای چنشت سربیشه از روستاهای هدف گردشگری خراسان جنوبی است که در در 65 کیلومتری شهر سربیشه در منطقه ای کوهستانی قرار دارد و از نقاط ییلاقی شهرستان و استان محسوب می شود.
جمعیت روستا حدود 350 نفر بوده و معیشت اصلی مردم باغداری، کشاورزی و مرغداری است و عمده محصول کشاورزی آن شامل بادام ، عناب ، انگور ، سیب و انار می باشد.
این روستا به دلیل ویژگی های فرهنگی همچون پوشاک سنتی، غذاها، موسیقی سنتی، بازی ها، مراسمی همچون ازدواج ، تولد و مرگ بسیار شاخص و چشمگیر است و از همین رو جزء روستاهای جذاب منطقه می باشد.
خانه مستوفی بشرویه واقع در غرب محله میانده بشرویه ، متعلق به اوایل دوره قاجاریه دارای ایوانهای مجلل و ستوندار می باشد و سر در اتاقها و راهروها آن را در حیاط، نوعی رسمی بندی که به آن قاشقی نیز می گویند ، تزیین کرده است.
قلعه دختر بشرویه مربوط به دوره ساسانی در فاصله 12 کیلومتری غرب بشرویه و در مجاورت قنات بشرویه و آسیاب تاریخی دهنه و بر بالای کوهی مرتفع قرار دارد که از سه طرف مشرف بر پرتگاه تقریبا غیر قابل عبوری است و فقط از سمت جنوبی آن راه برای صعود وجود دارد.
قلعه فورگ درمیان در روستای فورگ از توابع بخش مرکزی شهرستان درمیان و در فاصله 90 کیلومتری شرق بیرجند و10 کیلومتری شهر اسدیه واقع شده است.
ساخت این قلعه در زمان نادر شاه توسط میرزا بقا خان حاکم منطقه شروع شد و پس از وی پسرش میرزا رفیع خان ساخت قلعه را به اتمام رساند.
مصالح به کار رفته در بنا سنگ ، آجر، خشت ، گچ ، آهک و ساروج است و فضای داخلی قلعه از قسمت های مختلف مانند محل زندگی خدمه ، اصطبل و انبار مهمات تشکیل شده است که به وسیله حصار قلعه و برج های مدور احاطه شده اند بارگاه امامزادگان فردوس سلطان محمد و ابراهیم مربوط به دوره تیموری در محله سادات شهر قدیم در خیابان فرهنگ، آرامگاهی مشهور به مزار وجود دارد شماره 088 ساعت 13:37 تمام