کارشناسان: پیامدهای تداوم گرما و خشکسالی بر جنگل های شمال را جدی

کارشناسان: پیامدهای تداوم گرما و خشکسالی بر جنگل های شمال را جدی بگیریم ..................................................
خبرگزاری جمهوری اسلامی 90/06/01 اقتصاد.گرما.جنگل.شمال نوشهر - کشور ایران به دلیل قرار گرفتن در کمربند خشک جغرافیایی و نوار بیابانی واقع در 25 تا 40 درجه عرض شمالی جزو مناطق کم باران جهان به شمار می آید که این خشکی و گرما، برای پوشش جنگلی و مرتعی، از جمله جنگل های شمال تهدیدی جدی محسوب می شود.
براساس گزارش های سازمان هواشناسی کشور، در سال های اخیر بارش باران در کشور روند نزولی بی سابقه ای را نشان می دهد به نحوی که سال 1389 کم باران ترین سال کشور در 50 سال اخیر بوده و بارش در سال 1390 نیز چندان رضایت بخش نبوده است.
این کاهش بارندگی حتی در پرباران ترین استان کشور یعنی گیلان نیز مشهود بود به نحوی که از آغاز سال آبی یعنی مهر 1389 تاکنون در استان گیلان 569 میلی متر باران بارید که این میزان بارش در استان گیلان در مقایسه با سال آبی گذشته و دوره درازمدت 42 ساله به ترتیب 23 درصد و 38 درصد کاهش نشان می دهد.
همچنین در نیمه نخست سال آبی امسال، میزان بارندگی تجمعی حوضه آبریز رودخانه های مازندران 350 میلی متر و حجم ریزش آن معادل 9 میلیارد و 121 میلیون متر مکعب بوده که در مقایسه با سال گذشته و دوره شاخص آماری، به ترتیب هشت درصد و سه درصد کمتر شده است.
صرف نظر از این که چه عواملی در تشدید یا کاهش بارندگی در کشور نقش دارد، باید توجه کرد که تنها عرصه سرسبز کشور یعنی جنگل ها و مراتع شمال نیز دربرابر این خشکی و گرما ممکن است آسیب ببیند.
خزان تابستانی براثر گرمای شدید، خشک شدن نهال ها، کاهش رویش و تولید چوب درختان، خشک شدن گیاهان مرتعی، کاهش بازده کار در طرحهای جنگل داری از جمله خسارات گرما و خشکی در شمال ایران است.
استاد جنگل شناسی و چهره ماندگار سال 1384 کشور درباره گرما و خشکسالی در شمال کشور گفت: تاثیر بود و نبود آب را همگان در کرانه های جنوبی دریای خزر و مقایسه آن با دیگر مناطق می بینند ولی در مباحث مربوط به خشکی، نخست باید مفهوم خشکی روشن شود و معلوم گردد که چگونه پدید می آید.
'محمدحسین جزیره ای ' در گفت وگو با ایرنا افزود: به طور کلی کمبود یا نبود بارش را معادل خشکی می دانند ولی این مورد، شرط لازم است نه شرط کافی زیرا در بسیاری از مناطق ممکن است مدت ها باران نبارد ولی مه و شبنم وجود داشته باشد که در حد خود مانع بروز خشکی می شود.
وی اظهار داشت: بر عکس ممکن است در مناطقی با وجود بارندگی، خشکی روی دهد که این حالت به دلیل تبخیر رطوبت محیط حاصل می شود.
جزیره ای با اشاره به تقسیم بندی های مختلفی که درباره سنجش خشکی وجود دارد، بیان کرد: از تلفیق معیارهای گوناگون و مطالعات و مشاهدات شخصی، تقسیم بندی خاصی برای کشورمان به دست آورده ام.
این جنگل شناس، کشور را به پنج منطقه اقلیمی تقسیم می کند و می گوید: اگر میزان بارندگی سالانه تا 100 میلی متر باشد اقلیم آن را فراخشک و اگر از 100 تا 250 میلی متر باشد اقلیم آن را خشک می نامیم.
وی ادامه داد: از 250 تا 400 یا 450 میلی متر، اقلیم نیمه خشک و از 400 یا 450 میلی متر تا 600 میلی متر بارندگی سالانه، اقلیم نیمه مرطوب در نظر گرفته می شود.
جزیره ای تصریح کرد: اگر میزان بارندگی سالانه بیش از 600 میلی متر باشد، اقلیم آن در محدوده مرطوب قرار می گیرد که استان های گیلان و مازندران و گلستان چنین وضعی دارند.
چهره ماندگار منابع طبیعی کشور بیان داشت: با در نظر گرفتن عوامل دیگری همچون سرمای زمستانه و همچنین میانگین دما، طبقه بندی کلی اقلیم به دست می آید که بر این اساس، شهرهای آستارا، بندر انزلی، رشت، فومن، لاهیجان، رامسر، تنکابن، نوشهر دارای اقلیم مدیترانه ای مرطوب هستند.
به گفته وی، در شمال کشور هر چه از غرب به شرق می رویم، میانگین دما بیشتر و میزان بارندگی کمتر می شود به نحوی که شهرهای بابل و بابلسر و قائم شهر در اقلیم مدیترانه ای نیمه مرطوب و شهرهای آق قلعه و ساری و گرگان و گنبد کاووس در اقلیم مدیترانه ای گرم قرار دارند.
جزیره ای درباره علل بروز خشکی یادآور شد: نخستین علت خشکی که حتی مقبولیت عامه دارد کمبود بارندگی است زیرا طولانی شدن مدت کمبود بارندگی، به مرور باعث می شود آن منطقه به حالت بیابانی در آید.
این استاد منابع طبیعی تصریح می کند: علاوه بر کمبود میزان بارندگی، نحوه توزیع باران هم تاثیر دارد به این نحو که اگر در جایی بارندگی به صورت کمابیش یکنواخت در سرتاسر سال ببارد، وضع هوا و سیمای طبیعت متفاوت خواهد بود.
وی اضافه کرد: عامل دیگر، زاویه تابش خورشید است که هر چه بیشتر باشد گرمای بیشتری به سطح زمین می رسد و تبخیر و تعرق بالاتر می رود.
جزیره ای اضافه کرد : عامل سوم، تاثیر گردش زمین در تغییر مسیر توده های هواست که باعث می شود بین مدارهای 15 و 45 درجه در نیم کره شمالی مناطق خشکی به وجود بیاید و ایران نیز در همین محدوده قرار دارد.
وی چهارمین عامل را بادهای قطبی و بادهای مدارهای 30 و 60 درجه و همچنین بادهای بسامان یا بادهای آلیزه (Alizes Vents( ذکر می کند و می گوید: پنجمین علت خشکی، دوری از اقیانوس ها و دریاهاست.
این جنگل شناس ادامه داد: ششمین عامل خشکی، وجود موانع و سدهای طبیعی یعنی رشته کوه هاست که رشته کوه البرز در شمال ایران یکی از مصادیق آن است که در دامنه های شمالی آن، جنگل های سبز و خرم و سرزمین های مرطوبی وجود دارد و به عکس در دامنه های جنوبی آن مناطق بسیار وسیع خشکی به چشم می خورد.
کارشناسان می گویند: در صورتی که رشته کوه های زاگرس و البرز وجود نداشت و ایران بین دریای خزر و خلیج فارس محصور نبود، کشورمان به یک منطقه خشک و بی آب نظیر کشورهای جنوب خلیج فارس یا شمال آفریقا تبدیل می شد. وجود این عوامل طبیعی موجب تنوع مختلف آب و هوایی و گوناگونی محصولات کشاورزی از شمال به جنوب گردیده است. کوه های البرز و زاگرس با ارتفاع مناسب خود، اثر نوار بیابانی (پرفشار جنب حاره ای ) را که نمی گذارد بارندگی صورت گیرد تعدیل می کند و سرمای ایجاد شده در بالای ارتفاعات باعث بارندگی می شود.
کارشناس معین معاونت مناطق مرطوب و نیمه مرطوب سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور به خبرنگار ایرنا می گوید: نزدیک به یک دهه است که در شمال کشور تابستان های خشک روی می دهد و اگر این وضع ادامه پیدا کند تاثیرات واضحی در جنگل های شمال به وجود می آید.
'وحید شقاقی افضلی ' در گفت وگو با ایرنا افزود: جنگل های هیرکانی در شمال ایران جزو جنگل های معتدل است و گرما و خشکی، موجب بروز خواب تابستانه در درختان می شود که احتمال خزان و حتی خشکی درختان را در پی دارد.
به گفته وی این امر باعث تغییر سیمای طبیعی جنگل و تغیر رنگ درختان از سبز به سبز خیلی تیره و سپس خزان شونده است در حالی که در مرداد ماه نباید چنین حالتی روی دهد.
شقاقی افضلی تاکید کرد: پیامد خواب درخت، کاهش تولید چوب است زیرا درخت به جای یک خواب، آن هم در زمستان، دو بار به خواب می رود و رویش آن متوقف می شود.
این کارشناس ارشد جنگل تصریح می کند: خشکی تابستان میزان فتوسنتز را هم کاهش می دهد که در نتیجه گیاه نمی تواند به اندازه کافی شیره گیاهی را در اختیار همه اندام های خود قرار دهد.
وی درباره تاثیر خشکی و گرما بر محدوده جنگل های شمال می گوید: اثر طولانی مدت چنین وضعی، تغییر مرز پایینی و بالایی جنگل است.
شقاقی افضلی توضیح داد: راشستان های ما در جنگل های شمال به میانگین دمای سالانه ای در حد 16 تا 18 درجه سانتی گراد نیاز دارند تا شاداب و سالم باشند و اگر چندین سال پشت سر هم خشکی روی دهد، جنگل های میان بند از جمله راشستان ها کم کم خشک می شوند چون تحمل گرما را ندارند.
کارشناس معین معاونت مناطق مرطوب و نیمه مرطوب سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور به ایرنا گفت: به طور کلی خشکی و گرما موجب می شود جنگل به تدریج به سمت مناطق مرتفع تر برود.
به گفته وی اگر در جنگل های بالادست هم خشکی و گرما روی دهد، جنگل های آن نواحی نیز که نوار مرزبوم (Ecoton( را تشکیل می دهند دچار تغییر می شوند و به طور کلی محدوده جنگل کاهش می یابد.
شقاقی افضلی اظهار داشت: تغییر دیگری که رخ می دهد، دگرگون شدن جوامع گیاهی است ؟ یعنی گونه ها و توده های تا حدی خشکی پسند همچون ممرز و بلوط جانشین گونه ها و توده های رطوبت پسند مانند راش می شوند.
وی یادآور شد: تاثیر خشکی و گرما فقط بر درختان جنگل نیست بلکه بر گیاهان علفی و کل حیات جانوری و گیاهی و محیط زیست اثر می گذارد.
صاحب نظران می گویند: انسان نیز مانند دیگر موجودات زنده، از جمله درختان ، به گرما و خشکی حساس است و تغییر این دو عامل در صورتی که فراتر از حد تحمل آدمی باشد موجب بروز اخلال در فعالیت های طبیعی وی می شود. در مدیریت و بهره برداری جنگل، نیروی انسانی بخش مهمی به شمار می رود و کاهش توان بدنی و فکری نیروی انسانی، بر اداره و بهره برداری جنگل تاثیر منفی دارد رییس گروه تولیدات معاونت مناطق مرطوب و نیمه مرطوب سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور به خبرنگار ایرنا می گوید: شدت گرما و خشکی باعث کاهش بازده در بخش بهره بردای جنگل می شود.
'غلامرضا هادی زاده ' افزود : بهره برداری جنگل عملیاتی فیزیکی و دشوار است و بازده این بخش ارتباطی مستقیم به شرایط آب و هوایی و وضعیت جسمانی و روانی کارگران دارد.
وی در گفت وگو با ایرنا اظهار داشت: به همین دلیل گرما و خشکی شدید موجب کاهش عملکرد نیروی انسانی در بخش بهره برداری جنگل می شود.
هادی زاده به مساله طول مدت خشکی و گرما نیز اشاره می کند و یادآور شد: به دلیل بارندگی زیاد در نیم رخ شمالی رشته کوه البرز، بارندگی های متعدد و پراکنده، عاملی بازدارنده در اجرای مراحل مختلف عملیات بهره برداری محسوب می شود.
وی تاکید کرد: در نتیجه طول مدت گرما و خشکی با اثر بخشی مستقیم بر خاک جنگل، بر مدت حضور دستگاه ها و ماشین های بهره برداری اثر مثبت می گذارد و سبب حضور بلند مدت در عرصه های جنگلی می شود.
رییس گروه تولیدات معاونت مناطق مرطوب و نیمه مرطوب سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور خاطرنشان کرد: ادارات کل منابع طبیع شمال، برای بهره برداران محدوده زمانی خاصی را برای خروج گرده بینه یا تنه از جنگل تعیین می کنند و خشک بودن سطح جنگل موجب می شود این زمان بندی رعایت شود و حتی چوب های مورد نظر زودتر از زمان تعیین شده از عرصه خارج شود.
هادی زاده تصریح کرد: ازسوی دیگر در عملیات بهره برداری به روش سنتی نیز بر میزان حضور نجاران و دقت و سلامت آنان اثر مثبت و مفیدی دارد.
جنگل های هیرکانی در شمال ایران 9/1 میلیون هکتار وسعت دارد و 5/14 درصد جنگل های کشور را شامل می شود. ک/4.
شماره 021 ساعت 10:55 تمام