تاریخ انتشار: ۴ بهمن ۱۳۸۸ - ۰۰:۰۱
قلم زنی هنری رو به فراموشی که در کرمانشاه احیا شد # خبرگزاری جمهوری اسلامی 88/11/04 فرهنگی.صنایع دستی.قلم زنی.کرمانشاه کرمانشاه - صنعت قلمزنی درکرمانشاه روزگاری جلوه ای خاص داشته و قلمزنان بزرگی در این خطه مشغول فعالیت بوده اند که آخرین فرد از تبار قلمزنان حرفه ای کرمانشاه استاد مرحوم علی اکبر عین القضایی بود که با تدریس قلمزنی به جوانان کرمانشاهی دست به احیاء این هنر در سالهای اخیر زد. هنر قلمزنی عبارت است از ایجاد خطوط و نقوش به وسیله قلم با ضربه چکش بر روی اشیای فلزی بویژه مفرغ (ترکیبی از مس و قلع )، ورشو (ترکیبی ازنیکل، مس و قلع )، برنج (ترکیبی ازمس و روی است )، طلا، نقره و مس. ابزارهایی که به طور مستقیم در هنر قلمزنی به کار می رود چکش و قلم است که هنرمند با استفاده از آن زیباترین آثار هنری را خلق می کند. سابقه قلم زنی به دوره های قبل ازاسلام برمی گردد که در دوره های اسلامی نیز هنرمندان این سرزمین با بهره گیری از هوش و خلاقیت خویش و همچنین تجربه گذشتگان، آثار با ارزشی خلق کرده اند. پیشینه قلمزنی در ایران به زمان سکاها یا سیت ها نسبت داده می شود که نژاد آریایی داشتند. آثار قلمزنی اندکی از دوره مادها که در سده هفتم ق. م در شمال ایران روی کارآمدند به یادگار مانده است. اشیای به دست آمده از آذربایجان حاکی از آن است که از نفوذ سکاها به تدریج کاسته شده و سبک مادها در این زمان جای آن را گرفته است. مدارک فلزی به دست آمده از زمان مادها بویژه در قرن شش و هفت پیش از میلاد ، اشیای زیویه از توابع سنندج است که در میان آن آثاری از طلا و نقره و وسایل زینتی و زیورآلاتی،چون جام طلا و مجسمه هایی از حیوانات به سبک های آشوری و سکایی و... به چشم می خورد. با روی کار آمدن پارس ها و تشکیل حکومت هخامنشی (-330 550 ق م ) هنر قلمزنی تحول یافت از جمله اشیای شناخته شده در دوره هخامنشی دو لوح سیمین است که در موزه ملی ایران نگهداری می شود. در دوره ساسانی (224 تا 650 میلادی ) ساخت اشیا به سه طریق انجام می شد که شامل چکش کاری بر ورق سرد، ریختگی و ساخت ظروف آستردار از ورق و تراش با چرخ می باشد. در عصر صفوی که دوران طلایی هنر ایران به شمار می رود، قلمزنی بسیار گسترش یافت و اجرای نقوش ظریف و بسیار ریز و زیبا جای نقوش درشت و ضخیم را در تزیین اشیاء گرفت. در زمان قاجار هنر قلمزنی رو به ضعف نهاد، در این دوران ساخت جعبه های قلمزنی با نگارش خطوط و خوشنویسی و طلاکوب و اسطرلاب سازی به شیوه قلمزنی و مشبک کاری مرسوم و متداول بود. در سال های اخیر حیات دوباره این هنر و زنده کردن سنن ارزشمند گذشته به همراه نوآوری هایی در آن، مدیون تلاش هنرمندان متعهد این عرصه و پی گیری های مسوولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است. قلمزنان هنرمند کرمانشاهی با الهام از آثار تاریخی دوره هخامنشی و ساسانی و طبیعت منطقه، در نهایت ظرافت و زیبایی، آثار هنری زیبایی را خلق کرده اند که خریدار جهانی هم دارد. معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه در خصوص این هنر در استان گفت: هنرمندان کرمانشاه نیز مانند دیگر نقاط کشور در طول دوران مختلف آثار با ارزشی را از خود به یادگار گذاشته اند که قلم زنی بارگاه امیرالمومنین (ع) (که در دوره قاجار از طرف صنعتگران و هنرمندان کرمانشاه اهدا شد) از بارارزش ترین آثارهنر قلم زنی درمیان مردم این مرز و بوم است. نصرت الله سپهر به خبرنگار ایرنا افزود: اکنون در استان کرمانشاه حدود 30 هنرمند در رشته قلم زنی مشغول به فعالیت هستند که تعدادی از آنها به عنوان مربی و کارشناس در این رشته و مابقی به عنوان هنرجو مشغول هستند. وی گفت: تولیدات بسیاری از کارگاههای قلم زنی در استان بیشتر حالت تکمیلی و تلفیقی داشته یعنی هنرمندان روی کارهای سفارشی مثل مجسمه و سینی های مسی با طرح قدیمی یا گلدان یا نوشته ها یا بر روی دسته چاقو و ابزار آلات فلزی و تعدادی نیز روی کارهایی مانند مولاژ قلم زنی را انجام می دهند. معاون صنایع دستی استان در خصوص صادرات این هنر گفت: بیشتر صادرات به صورت چمدانی به کشورهای حوزه خلیج فارس، عراق و ترکیه و نمایشگاه های بین المللی و کشوری است. وی آموزش هنرجویان جوان و علاقمند به این رشته، حضور فعال در نمایشگاههای خارج از کشور و نمایشگاههای سراسری به ویژه در ایام نوروز، برنامه ریزی برای تشویق و ترغیب بیشتر فعالان این رشته، استفاده از تولیدات این هنر به عنوان جایزه برای جشنواره ها و همایش ها را از جمله برنامه های معاونت صنایع دستی استان برای حفظ و احیای این هنر و صنعت ارزشمند عنوان کرد. 1495/7452/567